[ནང་དོན་གནད་བསྡུས] དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་གཡུ་ཡི་འབྱུང་ཁུངས་གང་ཡིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐྱེས་པ་ཚོར་རྣ་གཡུ་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཡོད་པ་དེ་ཇི་ལྟར་དར་བ། དུས་ནམ་ཞིག་ལ་དར་འགོ་ཚུགས་པ། རྣ་གཡུ་ལ་རིགས་དང་དབྱེ་བ་གང་དག་ཡོད་པ། དེ་མིན་རྣ་གཡུ་འདོགས་པ་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དགེ་མཚན་དང་ཕན་ནུས་གང་དག་ཡོད་པ། དེང་དུས་སྐྱེས་པ་ཚོར་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཡོད་མེད་བཅས་ཡིག་ཚང་དག་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་བརྗོད་ཡོད།
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ] གཡུ། གཡུ་རྣ། སྙན་གཡུ། སོག་བྱིལ། དགྲ་ལྷ།
[ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས]K107 [ཡིག་ཚང་མཚོན་བྱང]A[རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་སྒྲིག་ཨང]2096-0883（2019）03-0031-09
གླེང་སློང་བ།
ད་ལྟའི་ཆ་ལ་སྐྱེས་པ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་རྣ་རྒྱན་འདོགས་མཁན་ཉུང་ཞིང་།གཞོན་ནུ་རེ་ཟུང་གིས་རྣ་རྒྱན་རེ་བཏགས་ཡོད་པ་མཐོང་དུ་ཡོད་མོད། དེ་དག་གིས་ཀྱང་མི་རིགས་གཞན་ལ་ལད་ཟློས་བྱས་པ་ཙམ་ལས།མི་རིགས་རང་ལ་དེ་འདྲའི་སྲོལ་ཡོད་པ་ཤེས་ཏེ་འདོགས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་དཀོན། ཡང་ལ་ལས་སྐྱེས་པ་དག་གིས་རྣ་རྒྱན་འདོགས་པ་ནི་ཧ་ཅང་མི་རིགས་ཏེ།རྣ་རྒྱན་ནི་བུད་མེད་ཙམ་ཞིག་གི་ཆས་ཡིན་པར་བཤད་པ་སོགས་ཀྱང་ཡོད་སྲིད་མོད། བོད་ལ་ནི་ཆེས་གནའ་བོའི་དུས་ཤིག་ནས་སྐྱེས་པ་དག་གིས་རྣ་རྒྱན་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཡོད་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད།ཤས་ཆེར་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་འདོགས་ཤིང་། མིང་ལ་ཡང་གཡུ་རྣ་ཞེས་འབོད་དོ།དེ་ཡང་གཡུ་རྣ་འདོགས་པའི་སྲོལ་དེ་ཉིད་ཉེ་དུས་བར་དུ་མ་ཉམས་པར་གནས་པ་ཡིག་ཚང་རྙིང་བ་དང་པར་རྙིང་བ་དག་ལས་རྟོགས་ཐུབ་ལ།ད་ལྟའི་ཆར་ནི་སྐྱེ་བོ་བྱིངས་ཀྱི་ཆས་གོས་སོགས་སྟབས་བདེར་འགྱུར་བ་དང་མཉམ་དུ་མི་རིགས་རང་ལ་མངའ་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆས་དེ་དག་ཀྱང་ཡོངས་སུ་ཉམས་ལ་ཉེ་བས།
འདིར་རང་དང་སྐལ་བ་མཉམ་པ་དག་ལ་རྣ་རྒྱན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཅུང་ཟད་གླེང་བ་དགོས་གལ་ཆེ་བར་བསམ། ཇི་སྐད་དུ། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་མཆོག་གིས། ལར་སྔོན་དུས་ཀྱི་སྲོལ་ཚུགས་སོགས་ཇི་འདྲ་ཡིན་བསམ་པའི་ཚེ།རྒྱལ་ཁམས་གཞན་གྱི་ཡི་གེས་བྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་བལྟ་བ་ཙམ་ལས།རང་གི་མིས་རང་ཡུལ་གྱི་སྲོལ་ལུགས་འདི་འདྲའོ་ཞེས་ཞིབ་ཏུ་བྲིས་པ་ཞིག་ཤིན་ཏུ་རྙེད་དཀའ་བ་འདི་ཡུལ་ཀུན་ལ་འདྲ་བ་ཡིན་ཏེ།དཔེར་ན་ད་ལྟ་བོད་ཀྱི་མིས་བྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་ལ་བལྟས་ཀྱང་། ལྷ་སའི་གྲོང་ན།བུད་མེད་རྣམས་པང་གདན་ཁྲ་བོ་དང་། སྤ་དྲུག་ཟུར་གཟུམ་ཞིག་གྱོན།སྐྱེས་པ་རྣམས་པགས་ཞྭ་རྣ་ལེབ་བཞི་ཡོད་པ་ཞིག་གྱོན་སོགས་བྲིས་པ་སྲིད་མཐའ་ཙམ་ཡིན་ལ། ད་ནས་ལོ་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་སོང་ཚེ།ད་ལྟའི་སྲོལ་ལུགས་འདི་ཀུན་ཀྱང་མི་བརྒྱུད་རྣམས་ལ་ཤིན་ཏུ་ལྐོག་གྱུར་ཏུ་སོང་སྟེ། ཡུལ་ཁམས་གཞན་གྱི་མིའི་ངག་སྒྲོས་རྙེད་པ་རྣམས་བསགས་ནས་རགས་ཙམ་ཞིག་ལས་དཔྱོད་མི་ཐུབ་པ་སོགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་ལུགས་སོགས་ཀྱི་ཚུལ་ཇི་འདྲ་ཡིན་པ་ཤེས་པ་ཡང་ཅི་བས་ཀྱང་གལ་ཆེ་བས་འདིར་དེའི་ཐད་ནས་ཅུང་ཟད་གླེང་བར་བྱའོ།།
གཅིག གཡུ་སྤྱིར་བཤད་པ།
གཡུ་ནི་སྔོན་གྱི་དུས་སུ་སྐྱེས་པའི་རྒྱན་ཆར་ཡང་བྱེད་ཅིང་།སྐྱེས་པའི་མཚོན་རྟགས་ཤིག་ལ་ཡང་གཡུ་བྱེད་དེ། ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་ཏུ་སད་མར་ཀར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བརྗོད་སྐབས།“ གྱིམ་བརྩན་རྨང་ཅུང་སླར།།བཙན་པོ་སྤྱན་སྔར་མཆིས་ནས་།། བཙན་མོས་བཀའ་ལན་ཡྀ་གེར་གསོལ་པ་ནྀ་ཆང་མ་མཆིས།མགུར་བླངས་པ་འྀ་ཚིག་ནི་འདྀ་ཞེས་མཆི།པྱག་རྒྱས་བཏབསྟེ་སྐུར་བ་འདྀ་ལགས་ཤེས་གསོལ་པ་ལས།། ཞུ་པྱག་རྒྱ་པྱེ་སྟེ། གཟིགས་ན།གཡུ་རྙིང་བཟང་པོ་སུམ་ཅུ་ཙམ་ཞིག་བྱུང་སྟེ།། བཙན་པོ་དགོངས་དགོངས་ནས།ཡུ་བུས་ལིག་མྱྀ་དྷྱ་ལ་རྒོལ་ཕོད་ན་ནྀ་གཡུ་ཐོགས་ཤིག།། རྒོལ་མ་ཕོད་ན་ནི་བུད་མྱེད་དང་མཚུངས་ཞུ་གྱོན་ཆིག་ཟེར་བ་ལྟ་ཞེས་བཀའ་བསྩལ་ནས།།རྗེ་བློན་བློད་དེ།། ལྀག་མྱི་རྷྱ་འྀ་སྲིད་བརླག་གོ”1ཞེས་བྱུང་བ་ལས་སྐབས་དེར་གཡུ་འདོགས་པ་ནི་སྐྱེས་པའི་ཆས་ཡིན་པ་གསལ་བོར་ཤེས་ལ། གཡུའི་རིན་ཐང་ཆེ་བའི་ཚད་ལ།“ ཡིག་ཚང་དྲུག་ལས་རིམ་པ་དང་པོ་ལ་གསེར་གཡུ་གཉིས་བགྲང་ཞིང་།གུང་བློན་རབ་ལ་གཡུའི་ཡིག་ཚང་ཆེན་པོ་དང་། གུང་བློན་ཐ་ཆུང་ལ་གསེར་གྱི་ཡིག་ཚང་གནང་བ”2སོགས་ལ་བསམ་ན་སྔོན་གྱི་དུས་སུ་གསེར་ལས་ཀྱང་གཡུ་རིན་ཐང་ཆེ་བར་ངེས་ཏེ།《རྒྱལ་རབས་མང་པོའི་ལེགས་བཤད་རྣམ་གྲངས་ཡིད་འཛིན་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ་བཞུགས་སོ་》ཞེས་པར། “འདིའི་རིང་ལ་འཕྱིང་བ་སྟག་རྩེ་ནས་གཡུ་རྡོག་གཅིག་རྙེད་དོ་”3ཞེས་གླེང་རིན་ཆོག་པའི་གཏམ་དུ་བྱས་ཏེ་བྲིས་པ་ཡང་དེ་གའི་ཕྱིར་རོ་སྙམ། དེ་ཡང་གཡུ་ནི་གྲུ་གུའི་ཡུལ་ནས་བླངས་པར་རྒྱལ་མཆོག་ལྔ་པས་གསུངས་ཤིང་། 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་》དུ་ཡང་ཚོང་བ་ལྔ་བགྲང་སྐབས།“ གྲུ་གུ་གཡུ་འཚོང་”4ཞེས་ཀྱང་བྱུང་བས་གཡུ་གྲུ་གུའི་ཡུལ་ནས་བྱུང་ཞེས་པ་ཡང་དོན་ལ་གནས་པར་བསམ། ཡང་བསམ་དགོས་པ་ཞིག་ལ་བོད་ནི་རིན་པོ་ཆེ་དུ་མའི་འབྱུང་ཁུངས་ལགས་ཤིང་།《སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་སོགས་དང་རིན་པོ་ཆེ་བརྟག་པ་སྣ་ཚོགས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་བཞུགས་སོ་》ཞེས་པར་ཡང་། “གཡུ་ཡི་རིགས་ནི་རིན་ཆེན་རྡོ་ཡི་རིགས།།གྲུ་དཀར་གྲུ་དམར་བར་གཡུ་གཡུ་སྔོན་སོགས།། ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་སྟེ་སྟོད་ཧོར་དང་།།ཕལ་ཆེར་གྲུ་གུའི་ཡུལ་ནས་འབྱུང་བར་གྲགས།། རེ་རེ་ཙམ་ནི་བོད་ཁམས་ཡུལ་ཀུན་གྱི།། རི་དང་ས་ལས་འབྱུང་བ་མཐོང་བའི་ཕྱིར།།”5ཞེས་དང་། 《མཆོད་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག་》ལས། “རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱལ་པོའམ་རྡོའི་རྒྱལ་པོར་གྲགས་པ་ལྗོངས་འདིར་གཡུར་འབོད་པ།མ་དྲོས་པའི་ཆུ་རྒྱུན་གངས་ལྡན་འདིར་མར་ཡུལ་ལ་སོགས་པར་ཟླ་བ་བདུན་པའི་དུས་སུ་ཆར་བབས་པས་རྐྱེན་བྱས་ནས་བྲག་ལས་འབྱུང་བར་བཤད་པ་དང”6ཞེས་སོགས་གསུངས་ཡོད་པས། གཡུ་ཐམས་ཅད་གྲུ་གུའི་ཡུལ་ནས་བྱུང་བར་སྨྲས་ན་ཡང་ཅུང་ཟད་མི་འོས་པར་བསམ་མོ། །
གཉིས། གཡུ་རྣ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ།
༡ གཡུ་རྣ་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ།
དེ་ཡང་གཡུ་ནི་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཙམ་ནས་བོད་མིའི་རྒྱན་ཆས་སུ་བྱེད་སྲོལ་ཡོད་དེ།ལྷོ་ཁའི་སྣེ་གདོང་ས་ཆའི་བཙན་པོའི་བང་སོ་（山南乃东县普努沟墓地）ཞིག་ལས“རིང་ཚད་ལ་ལི་སྨི་༡.༦་དང་ཞེང་ལ་ལི་སྨི་༡མཐུག་ཚད་ལ་ལི་སྨི་༠.༣ཅན་གྱི་གཡུ་ཡི་རྒྱན་ཆ་བུ་ག་ཅན་ཞིག་རྙེད་པར”7བཤད་པ་དང་། “ཏུའུ་ལན་བང་སོའི་ཁྲོད་ཀྱི་རི་མོ་ལ་ཡང་ཕོ་མོ་དབྱེར་མེད་པར་སྐྲ་མཐར་གཡུ་ཡིས་བརྒྱན་ཡོད་པ”8སོགས་ལས་ཤེས། དེ་བཞིན་དུ་རྣ་གཡུ་ཡང་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་པ་དག་ལ་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ནས་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པའི་རྒྱན་ཆས་ཤིག་ཡིན་ཏེ། 《རྒྱལ་དབང་ལྔ་པའི་རང་རྣམ་དཱུ་ཀུ་ལའི་གོས་བཟང་》དུ། “བོད་འདིར་སྒེར་ལ་ཕྱི་སྒེར་ནང་སྒེར།གྲུབ་ཐོབ་ཀྱི་སྒེར་གསུམ་ལས།ནང་སྒེར་རལ་པ་འཛིན་གྱིས་གྲུ་གུའི་ཡུལ་ནས་གཡུ་རྫིང་བདུན་དྲངས་པར་གྲགས་ཤིང་།བོད་ཆོས་རྒྱལ་མེས་དབོན་གྱི་དུས་སུ་གཡུའི་རྣ་རྒྱངས་དང་བླ་གཡུ་སོགས་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱན་ཅི་རིགས་སྦྱོར་སྲོལ་ཡོད་འདུག”9ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཆོས་རྒྱལ་གྱི་སྐབས་ཙམ་ནས་རྣ་གཡུ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པར་ངེས་ལ། བོན་གྱི་དཔེ་རྙིང་《སྙིང་ཏིག་གཏོ་གསུམ་གཏོ་སྐྱ་གསིལ་མ་བཞུགས་སོ་》ཞེས་པར། “སྲས་བདུན་གྱི་བདུན་ཚིགས་ནི།།ཞང་པོ་དམུ་ཡི་ཡུལ་དུ་བཅུག། སྲུ་མོ་དམུ་ཟ་དིང་གཙུག་དང་།།བཅོས་པའི་སྲས་ནི་ཡ་མཚན་ཅན།། ཚེམས་ནི་དུང་སོ་འཁོར་བར་འདུག།ཞལ་ནི་མུག་མུག་སོ་ཡང་འཐབ།། གནམ་གྱི་ལྷ་ལས་ས་ཡི་ནི།། མི་རྗེ་ལྷ་ཡིས་མཛད་པ་ལགས།རྒྱལ་པོས་བང་སོ་བཏབ་པ་ནི།། སྐུ་ལྷ་ཡར་ལྷ་ཤམ་པོ་ལགས།། བཀའ་རྟགས་ཕྱག་རྒྱ་བཞག་པ་ནི།།སྙན་གཡུ་དངས་མ་ལྡེམས་མཐོང་ལགས།། གྲོངས་པའི་བང་སོ་བཏབ་པ་ནི།།སྟག་རི་ཐང་པོ་དུར་ལ་བཏབ།། ཁྲི་ལྡེ་གཡུང་བསྟན་ཡན་ཆད་དུ།།གདུང་རབས་བཞི་བཅུ་རྩ་གཉིས་སོ། །”10ཞེས་བྱུང་བ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིན་ལ།དེ་རུ་བཀའ་རྟགས་ཕྱག་རྒྱ་བཞག་པ་ནི།། སྙན་གཡུ་དངས་མ་ལྡེམས་མཐོང་ལགས་ཞེས་བྱུང་བར་དཔགས་ན།གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་ཀྱང་སྙན་གཡུ་སྟེ་རྣ་གཡུ་བཞེས་ཡོད་པའམ་ཡང་ན་སྐབས་དེར་རྣ་གཡུ་དར་ཡོད་པ་རྟོགས། 《ཟས་གཏད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་》སུ་ཡང་། “རྗེ་མི་ལྡེ།ལྷ་ལྡེ་སྤུ་རྒྱལ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ལྟ་བུ་ཞིག་འགྲེང་འགོ་ནག་གི་རྗེར་གཤེགས་པའི་ཚེ།ཡ་མཚན་ཅན་གྱི་ཀོང་དུ་དུང་དཀར་ཆེན་དཀར་ཆུང་། གཉན་གཡུ་རུ་ལྡེ་མདོངས། རྨོག་རྨུ་ལུགས།རྨུ་ཁྲབ་ཞོལ་མོ། གཞུ་རང་བརྡུངས། རྨུ་མདུང་ཟང་ཡག རལ་གྲི་གཤེན་གྱི་བླ་མཚོ། དམུ་ཕུབ་གོང་ཁྲ་ལ་སོགས་པ་མང་པོ་ནི་གདའ”11ཞེས་གོང་དུ་བྱུང་བའི་སྙན་གཡུ་དངས་མ་ལྡེམ་མཐོང་ཞེས་པའི་ཚབ་ཏུ་གཉན་གཡུ་རུ་ལྡེ་མདོངས་ཞེས་བྲིས་ཡོད་ཀྱང་དོན་གཅིག་པར་ངེས་སོ། གཞན་ཡང་《ཟས་གཏད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་》སུ། “དེ་ནས་འཁོན་ཀླུའི་དབང་པོ་དང་།མཁས་པ་རྣ་ཆ་ཅན་༢ཀྱིས་ཉིན་ལ་མཚན་བརྒྱུགས་ཏེ”12ཞེས་བྱུང་ཞིང་། སྐབས་འདིའི་རྣ་ཆ་ནི་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་ཡིན་མིན་གྱི་གསལ་ཁ་མ་ངེས་མོད།གོང་གི་ལུང་དང་སྦྱར་ན་དེ་ཡང་ངེས་པར་རྣ་གཡུ་ཡིན་པར་སྙམ།དེ་ལྟ་ན་བཙན་པོའི་དུས་སུ་ཡང་རྣ་གཡུ་ནི་རྒྱལ་པོ་ཙམ་གྱི་ཆས་མིན་པར་འབངས་དག་ལ་ཡང་རྣ་གཡུ་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཡོད་པ་རྟོགས། ཡང《གཉའ་ཀླུ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་》ཞེས་པའི་དཔེ་རྙིང་ཞིག་ཏུ། “སྙན་གྱི་གཡུ་ཆག་གོ གཡུ་ཆག་སྟོང་དང་ལེན”13ཞེས་རྣ་ལ་གཡུ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པར་གསུངས་ཤིང་། དེ་ཆག་ན་སྟོང་ལེན་སྲོལ་ཡོད་པར་ཡང་བཤད་པས་རྣ་གཡུར་དོ་གལ་བྱེད་པའི་ཚད་ནི་དེ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ཤེས། དེ་མིན་《ཀློང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པའི་རྣམ་ཐར་》 དུ། “ཉིན་བཞིན་དུ་བུ་ཚ་རྣ་གཡུ་ཅན་ལོ་བརྒྱད་པ་ཙམ་ཞིག བཟོ་རིག་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩར་སླེབས་ནས་གྲོའི་སྐབས་སུ་གར་སོང་ཆ་མེད་ལ་འགྲོ་ཡིན་འདུག་པར།ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཅི་ཡིན་བགྲོས་ཏེ་སང་ཉིན་གྲོའི་དུས་ན་གར་སོང་བལྟ་དགོས་ཞེས་ཐམས་ཅད་མཐུན་པར་སྨྲས་སོ།གྲོ་ལ་འགྲོ་བའི་དུས་སུ་བསྲུངས་པས། རྕིག་པའི་གསེབ་ཏུ་ཐིམ་ནས་གར་སོང་ཆ་མེད།འདི་ནི་དཔལ་ལྡན་བླ་མ་དམ་པའི་ཐུགས་རྗེས་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་པའི་སྡོང་གྲོགས་དམ་ཅན་རྡོ་རྗེ་ལེགས་པས་མཛད་པར་མངོན་ནོ”14ཞེས་བྱུང་བའི་བུ་ཚ་རྣ་གཡུ་ཅན་ནི་དམ་ཅན་རྡོར་ལེགས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་ཡིན་ལ། སྐབས་འདིར་དམ་ཅན་ཡུལ་མིའི་ཆས་སུ་བྱོན་པ་ཡིན་པར་ངེས་སྙམ་སྟེ། 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་》དུ། “ཡར་ལྷ་ཤམ་པོ་རྒད་པོ་མགོ་ལུ་གུ་བཞིན་དཀར་བ་ཞིག་ཏུ་སྤྲུལ་ཏེ་བྱོན་པར”15བཤད་པ་དང་། “ཆོས་རྗེ་དོན་རིན་པས་བྱ་ཁྱུང་གི་གནས་འཚོལ་སྐབས་ཁྲོ་གཉེར་ཅན་གྱི་སྤྲུལ་པ་རྒན་མོ་བཞིན་མི་སྡུག་པ་ཞིག་གིས་ལམ་བསྟན་པར”16བཤད་པ་སོགས་དམ་པ་གོང་མ་དག་གི་གསུང་ན་མང་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། དེ་མིན་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བས་ཀྱང་བྱིས་དུས་སུ་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་བཏགས་ཡོད་པ་ཁོང་གི་རང་རྣམ་དུ་གསལ་ཏེ།“འཕྲལ་དུ་བཙུན་པ་བྱེད་དགོས་སྟབས་ཕུབ་སྒོར་ཀོང་རྣ་སོགས་ལུས་ཆས་དྲག་ཁུལ་རྣམས་བཞགནང་ལུ་གུ་ཚ་རུ་དང་ཕྱི་རྒྱ་རས་ལྗང་གུས་བྱས་པའི་ཧོར་རྩ་གཅིག་ཡོད་པ་དེ་གྱོན་ནས་ཡོངས་པས་སྡེ་དཔོན་གྱི་བུ་མི་འདྲ་བ་འདུག་སྙམ་པ་ཡོང་བ་ཡོད”17ཅེས་བྱུང་བས་ཤེས་ལ།ཀོང་རྣ་ཞེས་པ་ནི་གཡུའི་ཕྲ་དང་ལྡན་པའི་རྣ་རྒྱན་ཞིག་སྟེ། 《གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག་》ལས། “ཁྱིམ་གྱི་བདག་པོ་འབྱོར་ལྡན་རྣམས་ཀྱི་རྣ་བ་མཛེས་བྱེད་ཀོང་རྣ་ཉིས་བརྩེགས་གསེར་གཡུའི་ཕྲ་ལྡན་གཅིག”18ཅེས་དང་། 《མཆོད་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག་》ཏུ། “ཀོང་རྣ་གཡུའི་ཕྲ་ལྡན་ཆེ་འབྲིང་ཕྱེད་དྲུག”19ཅེས་སོགས་གསུངས་པས་ཤེས།
གོང་གི་ལུང་དག་ལས་ཀྱང་ཁ་གསལ་བ་ཞིག་ལ། 《དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ་བྱ་བ་》 རུ། “དེ་སྔ་ཕན་བོད་ནས་པི་ཅིང་ཕོ་བྲང་དུ་ཡོང་མི་མཁན་རྣམས་དང་།གོས་སྒྲུབ་པ་སོགས་ཕལ་ཆེར་བླ་མ་སེར་མོ་བའི་ཆ་ལུགས་ཤ་སྟག་ལས།བོད་མི་སྐྱ་བོའི་ཆ་ལུགས་ཀྲུང་ཐུང་རྣམས་ནས་མ་གཟིགས་སྟབས་རྣ་བ་གཡས་གཡོན་ལ་རྒྱན་ཆ་ཞེ་མི་མཚུངས་པར་འདོགས་པ་འདི་གང་གི་ལུགས་སྲོལ་ཡིན་ཞེས་བཀའ་འདྲི་ཕེབས་བྱུང་བར།ཁོ་བོ་གྲལ་འགོར་ཡོད་གཤིས་དེ་ལན་དུ། གཡུ་འདོགས་པ་འདི་བོད་རྙིང་ཁུངས་ཀྱི་སྲོལ་དང་།མུ་ཏིག་འདོགས་པ་འདི་མཚོ་སྔོན་གྱི་རྒྱལ་པོ་གཽ་ཤྲི་ཀང་གི་རྒྱལ་བརྒྱུད་ནས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་བྱེད་དུས་སྲོལ་ལམ་དར་བ་ཡིན་འདུག་ཚུལ་ཞུས་པར”20ཞེས་བྱུང་ཡོད་པ་དེ་ལགས་ཤིང་། འདིར་གཡུ་འདོགས་པ་ནི་བོད་རྙིང་ཁུངས་ཀྱི་སྲོལ་ཡིན་ཞེས་བྱུང་བ་དེས་རྣ་གཡུ་འདོགས་པ་བཀའ་བློན་ཙམ་ཞིག་གི་ཆས་ཡང་མིན་པར་བོད་མི་བྱིངས་ཀྱི་ཆས་ཡིན་པ་གོ་དགོས་པ་ཞིག་ནི་ཁོང་བཀའ་ཤག་གི་ཞབས་པད་དུ་སོང་གཤིས།རྣ་རྒྱན་སོགས་ཀྱང་ཉེ་དུས་ཀྱི་བཀའ་ཤག་གི་ལས་སྣ་བ་དག་གིས་བཞེས་ཚུལ་དེ་འདྲ་ཡོད་དམ་སྙམ། ཡང་《དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ་》 བྱ་བར། “རྡོ་རིང་ཞབས་པད་ཁོང་གི་ཡབ་མི་རྗེ་གུང་པཎ་ཌི་ཏས་ཁོ་ལ་སྙན་གཡུ་ཞིག་གནང་ཡོད་པ”21དེ་ཡང་སྐབས་དེར་མི་ཐོག་རིམ་བརྒྱུད་དུ་རྣ་གཡུ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པའི་རྟགས་ཤིག་དང་རྣ་གཡུ་ལ་བརྩི་མཐོང་བྱེད་པའི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།གཞན་ཡང་ཕལ་མོ་ཆེར་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ཞིག་ནི་ཉེ་དུས་བཀའ་ཤག་གི་གཞུང་ཞབས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རྣ་གཡུ་བཏགས་ཡོད་ཅིང་།དེ་ནི་《རཱ་ཧུ་ལ་མཉམ་དུ་བོད་བསྐྱོད་ཟིན་ཐོ་》 ལས“སྐྱེས་པ་ཚོའི་རྣ་ཡ་གཅིག་ལ་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་རྡོ་ཡིག་རྣ་རྒྱན་ཞིག་འདོགས་སྲོལ་འདུགཁོང་ཚོའི་རྣ་རྒྱན་རིང་ཐུང་གིས་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་ཚོའི་གོ་གནས་མཐོ་དམན་ཅི་ཡིན་ཤེས་ཐུབ”22ཅེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུ་ལས་ཀྱང་རྟོགས་ལ།དེ་མིན་ད་ལྟ་བརྒྱ་བཤེར(百度)སོགས་སུ་མཐོང་དུ་ཡོད་པའི་བཀའ་བློན་རྣམས་ཀྱི་འདྲ་པར་ལས་ཀྱང་གསལ་བོར་གོ་མོད།དགོས་དབང་གིས་ཅུང་ཟད་བརྗོད་ན། སྤྱིར་རྣ་རྒྱན་དེ་རིགས་ལ་སོག་བྱིལ་དུ་འབོད་ཅིང་།དེ་ནི་དམངས་ཀྱི་ཕལ་སྐད་ལས་བྱུང་བའི་མིང་ཞིག་ལས་ཡིག་ཚངས་ཁུངས་མར་འབྱུང་བའི་མིང་ཞིག་ནི་མིན།དེའི་རྣམ་པ་ནི་མགོ་ཨ་ལོང་དང་། སྲིད་དུ་ཕྲག་པར་ཐུག་པ་ཙམ་རིང་ཞིང་།གཞུང་རྟ་ནི་གསེར་སོགས་ཀྱིས་བྱས་ཤིང་། སྟེང་དུ་གཡུའི་ཕྲ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་གོ། སོག་བྱིལ་ཞེས་པ་འདི་ཉིད་བཀའ་ཤག་གི་ལས་སྣ་བ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་འབངས་མི་དཀྱུས་མ་དག་གིས་ཀྱང་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པར་ངེས་ཏེ།《བཀྲས་ཟུར་ཚང་གི་གསང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་》 དུ། དེ་རུ་ངོས་ཀྱིས་འགྲུལ་པ་ཞིག་ཏུ་བརྫུས་ནས་ཉིན་འགའི་ཕྱོགས་འགྲོའི་སྟ་གོན་ལ་ཞུགས་ཏེ།སླད་ལྷ་སར་ལྐོག་སྐྱོད་ཐེངས་མང་བྱ་བའི་དགོས་དབང་དུ་སྐྲ་ལྕོག་བྲེགས་པ་མ་ཟད།ལུས་སྦྱར་ཕ་ལམ་གྱི་ཚིགས་ཁེབས་དང་། གསེར་གྱི་ཆུ་ཚོད།སོག་བྱིལ་མུ་ཏིག་དུག་སྦྲུལ་ཀླད་ཐིགས་ཅན་བཅས་པ་བལ་པོའི་ཚོང་པར་ཕམ་ཚོང་བྱས་ནས་ཞེས་པའི་ཚིག་ཅིག་བྱུང་བ་དེ་ལས་ཀྱང་གསལ་བོར་ཤེས། གཞན་མངའ་རིས་དང་དཀར་མཛེས་སོགས་ཁམས་ཕྱོགས་དག་ཏུ་ད་ལྟའང་རྣ་གཡུ་འདོགས་མཁན་ཡོད་ཅིང་།དེ་ལས། “མངའ་རིས་སྤུ་ཧྲེང་ཕྱོགས་སུ་རྣ་གཡུ་སོག་བྱིལ་འདོགས་པའི་སྲོལ་ཡོད་ལ།”23 དཀར་མཛེས་24དང་ཡུལ་ཤུལ་25ཕྱོགས་སུ་གསེར་ལ་གཡུའི་ཕྲ་བཀོད་པའི་རྣ་རྒྱན་དེ་འདྲ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པར་《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིགས་ཀྱི་རྒྱན་གོས་》ཞེས་པར་པར་དང་བཅས་པ་གསལ་བས་དེར་གཟིགས་པར་ཞུའོ། མདོར་ན། བོད་ཆོས་རྒྱལ་ཏེ་བཙན་པོའི་སྐབས་ནས་ད་ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་དུ་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་པ་ཚོའི་རྣ་གཡུ་འདོགས་པའི་སྲོལ་དེ་མ་ཉམས་པར་གནས་ཡོད་དོ།།
༢ རྣ་གཡུའི་རིགས་དང་ཇི་ལྟར་འདོགས་པ།
དེ་ཡང་རྣ་གཡུ་ཞེས་པ་འདི་རྣ་བར་འདོགས་རྒྱུའི་གཡུ་རྡོག་ཙམ་ཞིག་ལ་གོ་ན་ཡང་དེ་ཙམ་མི་འགྲིག་པ་འདྲ་སྟེ།དེ་ལ་ཡང་གཡུ་འབའ་ཞིག་རྣ་བར་འདོགས་པ་དང་རྒྱུ་གསེར་དངུལ་གྱིས་བཟོས་པའི་རྣ་རྒྱན་ལ་གཡུའི་ཕྲ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་སྟེ་རིགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཤིག་ཡོད་པ་ལྟར་སྣང་།དེ་ལ་དབྱེ་ན་ཀོང་རྣ་དང་། སོག་རྣ་དང་སོག་སྒོར། སོག་བྱིལ། ཕྲོམ་རྣ།པད་འདབ་སོགས་རིགས་དུ་མ་ཡོད་དེ། 《མཆོད་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག་》ལས། “ཀོང་རྣ་གཡུའི་ཕྲ་ལྡན་ཆེ་འབྲིང་ལྔ”26ཞེས་དང་། “ཀོང་རྣ་གཡུའི་ཕྲ་ལྡན་ཕྱེད་ལྔ”27ཞེས་སོགས་ལན་དུ་མར་བྱུང་ལ། སོག་རྣ་སོག་སྒོར་གཡུ་རྣའི་བྱེ་བྲག་ཡིན་པ་ནི《མཆོད་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག》ཏུ། “ཕོ་རྣ་གཡུ་ཅན་ལ་དགྲ་ལྷ་འཁོར་ཞེས་པ་ལྟར་བོད་སྔ་རབས་པ་རྣམས་ཀྱི་དུས་ནས་དར་བ་སོག་རྣ་སོག་སྒོར་གཉིས”28ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ལགས་སོ། ཡང་《མཆོད་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག་》ཏུ། “གསུམ་པར་གངས་ཅན་སྐྱེས་ཕོ་མོ་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་རྣ་རྒྱན་རིན་པོ་ཆེ་ས་ལེ་སྦྲམ་གྱི་གཞི་ལ་དྲུག་དཀར་དམར་གྱི་ཕྲས་སྤ་བ་པད་འདབ་ཏུ་འབོད་པ་གཅིག”29ཅེས་སོགས་གཡུ་རྣའི་བྱེ་བྲག་དུ་མ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་དོ།། གཞན《བཀའ་བློན་རྟོགས་བརྗོད་》 དུ། “བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོར་པཎ་ཆེན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་གཟིགས་ཆེན་པོ་བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་གདུལ་བྱ་རྟག་འཛིན་རྣམས་ཀྱི་ངོར་ཞི་བའི་དབྱིངས་སུ་མནལ་བའི་དགོངས་རྫོགས་དངུལ་གདུང་རིན་པོ་ཆེ་བཞེངས་པ་གནང་བ་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣ་རྒྱན་གྲུ་གཡུའི་པད་འདབས།པད་རིལ་ཀོང་རྣ་བཅས་ཕྲ་རྒྱན་གྱི་ཞབས་འདེབས་སུ་ཕུལ་བའི་བསོད་ནམས་འདུ་བྱས”30ཞེས་པད་འདབས་དང་ཀོང་རྣ་པད་རིལ་བཅས་ཀྱི་མིང་བྱུང་ངོ་།།
ད་ནི་རྣ་གཡུ་འདོགས་སྟངས་ཀྱི་སྐོར་ཅུང་ཟད་གླེང་བར་བྱ་སྟེ། མདོ་སྨད་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྣ་རྒྱན་རྣ་བ་གཡོན་པ་འབའ་ཞིག་ལ་འདོགས་ཤིང་།རྣ་རྒྱན་འདོགས་མཁན་ཁམས་ཕྱོགས་ལས་ཉུང་ཞིང་། ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་སྐྱེས་པ་དག་གིས་ཀྱང་རྣ་བ་གཡོན་པ་གཡུ་རྡོག་རེ་འམ་གཡུའི་ཕྲ་ཅན་གྱི་རྣ་རྒྱན་རེ་འདོགས་ཏེ།ད་ལྟའི་ཆར་མདོ་སྨད་ཕྱོགས་སུ་ཡང་རྣ་གཡོན་པར་རྣ་གཡུ་རེ་འདོགས་པའི་སྲོལ་དར་བཞིན་འདུག “བཀའ་ཤག་གི་གཞུང་ཞབས་ཚོས་ཀྱང་རྣ་གཡུ་རྣ་བ་གཡོན་འབའ་ཞིག་ལ་འདོགས”31ཞེས་《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིགས་ཀྱི་རྒྱན་གོས》ཞེས་པར་གསལ། རྣ་གཡུ་རྣ་བ་གཡོན་ལ་འདོགས་པ་འདིར་ཁུངས་ཤིག་ཀྱང་ངེས་པར་འདུག་བསམ་སྟེ། 《དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ་》ལས། “བོད་གོར་འཁྲུག་རྐྱེན་སྔ་ཕྱིའི་སྐོར་ལ་ཧ་ལམ་གྱི་བཀའ་འདྲི་རགས་བསྡུས་ཤིག་གནང་བྱུང་བར་དངོས་ལན་གང་མཚམས་རེ་ཞུས་ཤིང་འདི་སྐབས་ཁོ་བོ་དང་།གཡུ་ཐོག་གཉིས་ཀས་བོད་པའི་རང་ལུགས་ཀྱི་རྣ་བ་གཡས་སུ་མུ་ཏིག་དང་། གཡོན་དུ་གྲུ་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་སྦྲགས་ཤིང་”32ཞེས་བྱུང་བ་ལས་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་ནི་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་ཀྱང་རྣ་བ་གཡོན་ལ་བཏགས་ཡོད་པར་གསུངས་འདུག་ཅིང་།རྣ་བ་གཡས་པར་མུ་ཏིག་འདོགས་པ་དེ་མཚོ་སྔོན་གྱི་རྒྱལ་པོ་གཽ་ཤྲི་ཁང་གི་རྒྱལ་བརྒྱུད་ནས་བོད་ལ་དར་བ་ཡིན་ཚུལ་གསུངས་པ་དེས་རྣ་གཡུ་རྣ་བ་གཡོན་ལ་འདོགས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་ལུགས་ཟང་མ་དང་བོད་རྙིང་ཁུངས་ཀྱི་སྲོལ་འབའ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས། དེ་ཡང་སྐྱེས་པ་དག་གིས་རྣ་རྒྱན་རྣ་བ་གཡོན་ལ་འདོགས་པ་འདི་བོད་གནའ་བོའི་གོམས་སྲོལ་ཞིག་ཡིན་ལ།དེ་ནི་ཕོ་རྣ་གཡུ་ཅན་ལ་དགྲ་ལྷ་འཁོར་ཞེས་དགྲ་ལྷ་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་དམ་སྙམ་སྟེ།《མིའི་རིགས་བཞི་ལྷ་སེལ་ལྷ་མཆོས་རྒྱས་པ་》 ཞེས་པར། “འཕྲག་གཡོས་ཕོ་ལྷ་ངར་མ་དཔའ་བོ་དང་།།འཕྲག་གཡོན་དགྲ་ལྷ་ངར་མ་དང”33ཞེས་བྱུང་ངོ་། ཡང་《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིགས་ཀྱི་རྒྱན་གོས་》 ཞེས་པར། “བོད་པ་ཚོས་རྣ་གཡས་པར་རྣ་གཡུ་བཏགས་ན་ཕོ་ལྷས་མགོན་སྐྱབས་གནང་བར་འདོད་དེ།ཕོ་ལྷ་ནི་ནམ་ཡང་ཕྲག་པ་གཡས་པར་གནས་སོ”34ཞེས་བཤད་པ་ནི་རྣ་གཡུ་འདོགས་པ་དེ་ཕོ་ལྷ་དགྲ་ལྷར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་བཤད་སྲོལ་ཡོད་པ་ཤེས་མོད།རྣ་གཡས་པར་རྣ་གཡུ་འདོགས་པར་བཤད་པ་ནི་ནོར་བ་སྟེ།སྐྱེས་པ་ཚོས་རྣ་གཡུ་རྣ་བ་གཡོན་ལ་འདོགས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། ཡང་བསམ་དགོས་པ་ཞིག་ལ་བཀའ་བློན་དག་གི་ཁྲོད་དུ་རྣ་གཡས་པར་རྣ་གཡུ་ཆུང་ངུ་ཞིག་དང་གཡོན་པར་གཡུའི་ཕྲ་དང་ལྡན་པའི་སོག་བྱིལ་རིང་པོ་བཏགས་ཡོད་པ་མཐོང་དུ་ཡོད་མོད།རྡོ་རིང་ཞབས་པད་ཀྱི་གསུང་ལ་དཔགས་ན་བོད་ཀྱི་སྲོལ་དངོས་ལ་རྣ་བ་གཡོན་ལ་འདོགས་སམ་སྙམ།
གསུམ། རྣ་གཡུའི་ཕན་ནུས།
༡ དགྲ་ལྷ་འཁོར་བ།
དེ་ཡང་ལྔ་བ་ཆེན་མོ་དང་སྡེ་པ་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱི་གསུང་དུ་ཕོ་རྣ་གཡུ་ཅན་ལ་དགྲ་ལྷ་འཁོར་ཞེས་བྱུང་ཞིང་།ལྷག་པར་《རང་རྣམ་དུ་ཀཱུ་ལའི་གོས་བཟང་》དུ། “གསང་སྔགས་རྙིང་མར་འཇིག་རྟེན་དྲེགས་པའི་གསོལ་མཆོད་དུས་ཁ་གཡུ་ཁ་གསེར།བཤད་པ་ཡང་གསེར་སྐྱེམས་པ་ལ་རྣ་གཡུ་མ་འབྱོར་ན་དེ་ཚབ་ཏུ་དགོངས་པ་ཡིན།དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ཕོ་རྣ་གཡུ་ཅན་ལ་དགྲ་ལྷ་འཁོར་ཞེས་སྲིད་པ་ཆགས་པའི་ལྷ་དགུ།རྗེའི་མགུར་ལྷ་བཅུ་གསུམ། འབངས་ཀྱི་སྲོག་ལྷས་མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལྷ་མཐུ་བོ་ཆེ་རྣམས་ཀྱང་ཆས་འདི་ལ་དགའ་ཚོད་དུ་སྣང”35ཞེས་རྣ་གཡུ་འདོགས་པའི་མི་ལ་དགྲ་ལྷ་འཁོར་བའི་བཤད་སྲོལ་ཡོད་པ་འདིས་རྣ་གཡུ་ཡང་གང་ཐོད་ཐོད་དུ་བཏགས་པ་ཞིག་མིན་པར་དགོས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དཔགས་ནུས།
༢ ལུས་བསྲུང་བ།
དེ་ཡང་《བཤའ་ཕྲེང་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ་》རུ་། “རིན་ཆེན་ལུས་ལ་གནས་པ་ན།།སྐྱེས་པ་བརྒྱ་ཡིས་མི་ཐུབ་ཅིང་།། བགེགས་ནི་སྟོང་གིས་མི་ཚུགས་སོ།།ལུས་རྩལ་ཆེ་དང་མགྱོགས་པ་དང་།། རྟ་དང་གཡག་རྣམས་པང་དུ་ཐེག། བུད་མེད་སྟོང་སྤྱད་ཁུ་མི་ཉམས།།གཞན་ཡང་ཡོན་ཏན་བརྗོད་པ་ན།། བསྐལ་པ་སྟོང་དུ་རྫོགས་པ་མེད།། ”36ཅེས་སྤྱིར་རིན་པོ་ཆེ་ལུས་ལ་བཅངས་པའི་ནུས་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བར་བཤད་ཅིང་། བྱེ་བྲག་ཏུ་གཡུ་ལུས་ལ་བཅངས་ན་བསྲུང་བའི་ནུས་པ་དང་ལྡན་པ་ནི། 《རྡོ་རྗེ་བདེ་ཁྲོས་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་》ལས་རྟེན་འབྲེལ་རྫས་ཀྱི་ལེའུའི་སྐབས། “གསེར་གཡུ་བྱུ་རུ་མིག་མ་ཕུག།བཙན་དུག་རྨ་བྱའི་མཁྲིས་པར་བཅས།། བཅངས་ན་བསྲུང་བའི་མཆོག་ཏུ་འགྱུར།།”37ཞེས་གསུངས་པ་ལས་ཤེས། གཞན་ཡང་གོང་དུ་བཤད་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་སད་མར་ཀར་གྱི་མགུར་ལས།“ཡུ་བུས་ལིག་མྱྀ་དྷྱ་ལ་རྒོལ་ཕོད་ན་ནྀ་གཡུ་ཐོགས་ཤིག།།ཞེས་གཡུལ་གྱི་སྐབས་གཡུ་འདོགས་པ་ཡང་གཅིག་ཏུ་ནི་ཕོ་ཆས་ཡིན་པས་དང་།གཉིས་སུ་དེ་ལ་མཚོན་སྲུང་གི་ནུས་པ་ཡང་ཡོད་པ་ཡིན་ནམ་སྙམ། 《སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་ཁ་བྱང་》ལས། གཤེན་བོན་ཕ་བ་མཚེ་གཅོའ་དེས།།བརླའ་གཡུའ་འོད་ཀར་གྱིས་རྗེ་ཡི་སྐུ་ཕྱྭ་བཀུགས།། རྗེ་ཡི་ཐུགས་ཀར་བརླའ་གཡུའ་བཏགས།། བདུད་བཙན་ལག་ནས་བླ་ཚེ་བཀུགས། །”38ཞེས་བླ་གཡུ་ལ་རྗེའི་སྐུ་ཕྱྭ་དང་བླ་ཚེ་འགུག་པའི་ནུས་པ་ཡོད་པར་བཤད་པ་ཡང་གཡུའི་ནུས་མཐུར་མངོན་ལ།《བཤད་པའི་རྒྱུད་》དུ་ཡང་།“ གཡུ་ཡིས་དུག་དང་མཆིན་པའི་ཚ་བ་སེལ།”39ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་ལྟར་གཡུ་ནི་སྨན་དུ་ཡང་བྱེད་པས། རྣ་གཡུ་སོགས་གཡུ་ཡི་རྒྱན་ཆ་དག་ལུས་ལ་འདོགས་པ་ནི་རྒྱན་ཆ་ཙམ་གྱི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་པ་ཤེས་སོ
༤ སྲི་ཟློག་པ།
དེ་ཡང་བྱིས་པ་ཆུང་ངུའི་དུས་སུ་ཤི་བ་ནི་ཆུང་སྲིའི་གནོད་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་ལ། “དེ་ལ་དཔེར་ན་ཁྱིམ་ཚང་ཕ་མ་གཅིག་ལ་བྱིས་པ་བཙས་ཚད་སྐྱེས་མ་ཐག་ཏུ་འཆི་བའམ།སྐྱེས་ནས་ཡུན་རིང་མ་འགོར་བར་ནད་རྐྱེན་གྱིས་འཆི་བ་སོགས་བཀྲ་མི་ཤེས་པའི་ལྟས་ངན་པ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་བྱུང་བ་ནི་སྲིའི་གནོད་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་ཅིང་།སྲི་གཅོད་དུ་བྱིས་པའི་མིང་ལ་ཁྱི་ཕྲུག་ཐར་དང་། ཁྱི་མོ་ཐར། ཕག་མོ་ཐར།བོང་ཕྲུག་ཐར་སོགས་ཀྱི་མིང་ཡོད་པ་དང་།དབུས་གཙང་ཕྱོགས་སུ་ཟླ་བ་མཚམས་གཅོད་དང་ཤི་ལོག་སྒྲོལ་མ་སོག་ས་ཀྱི་མིང་ཡོད་པ་ནི་སྲི་གཅོད་པའི་དོན་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད་དེ”40ཞེས་བཤད་པ་ལྟར།སྲི་གཅོད་དང་སྲི་ཟློག་ཏུ་མིང་ངན་པ་འདོགས་པ་ནི་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་གི་སྲོལ་དུ་གྱུར་ཡོད་མོད། ནག་ཆུ་ས་ཆར་ཁྱིམ་ཞིག་ཏུ་བྱིས་པ་ཆུང་ངུའི་དུས་ཚེ་མ་ཟིན་པར་ཤི་བ་འདྲ་བྱུང་ན།དེའི་གཅུང་བོ་ལ་རྣ་གཡོན་པར་གཡུ་རྣ་ཞིག་འདོགས་པར་བཤད་ཅིང་།དེ་ནི་ཅུང་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་སྟེ །དེ་ལྟར་ན་རྣ་གཡུ་ལ་སྲི་ཟློག་པར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཡང་ཡོད་དམ་སྙམ།
མཇུག་བསྡུ་བ།
གཡུ་ནི་གདོད་མའི་དུས་ནས་ད་ལ་ཐུག་གི་བར་བོད་མིའི་རྒྱན་ཆར་བྱེད་ཅིང་།དེ་ལ་ཡང་མགུལ་གཡུ་གཙུག་གཡུ་རྣ་གཡུ་སོགས་གཡུའི་རྒྱན་ཆའི་རིགས་མི་འདྲ་བ་མང་ཞིང་། སད་མར་ཀར་གྱི་མགུར་ལ་གཞིགས་ན་དེ་ཉིད་སྐྱེས་པའི་རྒྱན་ཆ་འབའ་ཞིག་གོ་སྙམ་པ་སྐྱེ་ཡང་།བུད་མེད་དག་ལ་ཡང་གཡུའི་རྒྱན་ཆའི་རིགས་ཅི་བས་མང་བ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་པས་གཡུ་ནི་ཕོ་ཙམ་ཞིག་གི་རྒྱན་ཆར་ཡང་མ་ངེས། གཞན་ཡང“བོད་དུ་གཉེན་སྒྲིག་གི་ཆོ་ག་སྤེལ་སྐབས།མནའ་མ་དེས་མག་པར་བརྩེ་དུང་གི་མཚོན་བྱེད་ཡིན་ནོ་ཞེས་གཡུ་ཞིག་སྤྲོད་ལ།མག་པས་མནའ་མར་བླ་གསེར་ཞེས་པའི་གསེར་རྡོག་ཅིག་ཀྱང་སྦྱོར་སྲོལ་ཡོད”41ཅེས་དང་། “ཕོའི་ཚེ་རྟེན་དུ་མདའ་དང་གསེར།།མོའི་ཚེ་རྟེན་དུ་གཡུ་དང་བལ། ། ”42ཞེས་སོགས་བྱུང་བར་གཞིགས་ན་གཡུ་ནི་མོའི་མཚོན་བྱེད་ལྟ་བུར་ཡང་བྱེད། འོན་ཀྱང་རྣ་གཡུ་ནི་གནའ་བོའི་དུས་ ནས་གཙོ་ཆེར་སྐྱེས་པའི་རྒྱན་ཆར་བྱེད་པའི་སྲོལ་ཡོད་མོད།ད་ལྟའི་ཆར་ནི་སྐྱེས་པ་ལས་བུད་མེད་གཡུའི་རྣ་རྒྱན་ཅན་མང་ཞིང་།གཡུ་ཡང་བུད་མེད་ཙམ་ཞིག་གི་རྒྱན་ཆ་རུ་གྱུར་ཏེ། ཕོ་རྣ་གཡུ་ཅན་སོགས་མཐོང་དཀོན་པའི་གནས་སུ་གྱུར་བ་འདི་གཅིག་ཏུ་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་ཕྱིན་ཏེ་དམངས་ཀྱི་ཆས་གོས་སྟབས་བདེར་གྱུར་བས་ཡིན་ལ།གཉིས་སུ་ནི་རང་མི་རིགས་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་ཉམས་བཞིན་པའི་རྟགས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན།དེས་ན་རང་ཅག་གིས་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་དག་ཇི་ལྟར་ཡོད་པའི་ཚུལ་སོགས་ཤེས་རྒྱུ་ནི་ཅི་བས་ཀྱང་གལ་ཆེ་བར་སྙམ་མོ།།
མཆན་འགྲེལ།
[1] གཉའ་གོང་དཀོན་མཚོག་ཚེ་བརྟན། བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ནས་ཁྲོལ་བར་བྱས་པ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་། 2009 p50
[2] དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། 2017 p103
[3]སྟག་ཚང་རྫོང་བ་དཔལ་འབྱོར། རྒྱལ་རབས་མང་པོའི་ལེགས་བཤད་རྣམ་གྲངས་ཡིད་འཛིན་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ་བཞུགས་སོ།། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013 p104
[4] མཁས་པ་ལྡེའུ། ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010 p359
[5] སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་སོགས་དང་རིན་པོ་ཆེ་བརྟག་པ་སྣ་ཚོགས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་བཞུགས་སོ། ཀེ་ཨེམ་ཀྲི་དཔེ་སྐྲུན་ལས་ཁང་ཐིམ་ཕུ། 2009 p118
[6] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p452
[7] 杨清凡: 藏族服装史 青海人民出版社 2003.3 p36
[8] 林海村 丝绸之路考古十五讲 北京大学出版社 2006.8 图20
[9] རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་རྣམ་ཐར་དཱུ་ཀུ་ལའི་གོས་བཟང་།གླེགས་བམ་གཉིས་པ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.12 p222
[10] ཚངས་པ་ལྷ་ཡི་ཡོ་བཅོས་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018.10 p7 p8
[11] དབའ་གསལ་སྣང་། དབའ་བཞེད་བཞུགས་སོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.2 p52
[12] དབའ་གསལ་སྣང་། དབའ་བཞེད་བཞུགས་སོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.2 p50
[13] གནའ་བོའི་གཉའ་གླུའི་ཡིག་ཆ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018.6 p83
[14] ཀློང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པའི་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014.11 21
[15] མཁས་པ་ལྡེའུ། ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010 .12 p 326
[16] བྲག་སྒོམ་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1982 .3 p187
[17] རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་རྣམ་ཐར་དུ་ཀཱུ་ལའི་གོས་བཟང་།གླེབས་བམ་དང་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.12 p53
[18] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p453
[20] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p471
[21] རྡོ་རིང་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006.6 p870
[22] རྡོ་རིང་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ། [M] སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006.6 p77
[23] རཱ་ཧུ་ལའི་བོད་བསྐྱོད་ཟིན་ཐོ བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། 2016 .6 p18
[24] 中国西藏服饰[M] 西藏人民出版社 北京出版社2008.4 p33
[25]中国西藏服饰[M] 西藏人民出版社 北京出版社 2008. 4 p130
[26]中国西藏服饰 [M]西藏人民出版社 北京出版社 2008.4 p88
[27] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p471
[28] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p476
[29] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p452
[30] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་སྡོང་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གི་དཀར་ཆག [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990.4 p453
མདོ་མཁར་བ་ཚེ་རིང་དབང་རྒྱལ། བཀའ་བློན་རྟོགས་བརྗོད། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1981.10 46
[31]中国西藏服饰[M] 西藏人民出版社 北京出版社 2008 .4 p183
[32] རྡོ་རིང་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། དགའ་བཞི་བའི་མི་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཟོལ་མེད་གཏམ་གྱི་རོལ་མོ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006.6 p870
[33] ཁུ་བྱུག་སྔོན་མོའི་སྒྲ་དབྱངས། བོད་ ངོས། p10
[34] 中国西藏服饰[M] 西藏人民出版社 北京出版社 2008.4 p13
[35] རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་རྣམ་ཐར་དུ་ཀཱུ་ལའི་གོས་བཟང་། གླེགས་བམ་གཉིས་པ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.12 p223
[36] སྨན་རམས་པ་བློ་བཟང་ཆོས་གྲགས། བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ལས་དུམ་བུ་བཞི་བ་ཕྱི་མའི་རྒྱུད་ཀྱི་མཆན་འགྲེལ་བཀའ་ཕྲེང་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2000.4 p295
[37] བཀའ་འགྱུར། ༼དཔེ་བསྡུར་མ། དེབ་གྱ་གསུམ་པ། ༽ ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008.9 p300
[38] ཁོད་པོ་བློ་གྲོས་ཐོགས་མེད། སྲིད་པ་རྒྱུད་པ་ཁ་བྱང་། ཅང་ཧའོ་གློག་རྡུལ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011.6 p43
[39] བཤད་པའི་རྒྱུད། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014.6 p108
[40] མཁར་རྩེ་རྒྱལ། འཇིག་རྟེན་མཆོད་བསྟོད། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009 .8 p104
[41] མཁར་རྨེའི་བསམ་གཏན། མདའ་དང་འཕང་། སྨད་ཆ། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012.9 p145
[42] འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚ། ཚེ་སྒྲུབ་གསང་བ་འདུས་པའི་སྒྲུབ་ཐབས། སྤ་གྲོ། 1983 p8
