ཚོགས་ཆེན་བཅུ་དགུ་པའི་དགོངས་དོན་མཛུབ་ཁྲིད་དུ་བྱས་ཏེ། ཆོས་ལུགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གཉིས་འཚམ་མཐུན་ཡོང་པ་བྱ་དགོས། ནུབ་བྱང་དགེ་འོས་སློབ་ཆེན་གྱིས་དགེ་འོས་སློབ་མ་བགྲང་ལས་འདས་པ་བསྐྱངས་པ། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གཞུང་ལམ་ཐོག་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཚད་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་1.7ཟིན་པ། ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་པའི་ཞོ་ལེགས་ཀྱི་བོད་ཤོག བོད་ལྗོངས་གཞིས་རྩེས་གླུ་ལེན་གར་འཁྲབ་ཀྱིས་གནམ་ལོ་གསར་པ་བསུ་བ། ལྕགས་ལམ་སྡེ་ཁག་གིས་སྦྲེལ་མཐུད་དྲ་བ་བརྒྱུད་ནས་ཟས་རིགས་མངག་ཉོའི་ཞབས་ཞུ་རིམ་སྤོར་བྱས་ཏེ། མེ་འཁོར་མ་བསྐོར་གོང་གི་ཆུ་ཚོད་གཅིག་གི་སྔོན་དུ་མངག་ཉོ་བྱས་ཆོག་པ། ལྷ་སའི་ཚོགས་འདུ་གཉིས། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་གསུམ་པར་གྲོས་གཞི་106འབྱོར། ལོ་གསར་གྱི་ཚོང་ར་འཁྲུག་ཆ་དོད་པོར་འགྱུར་བཞིན་ཡོད་པ། ཁྲོན་བོད་ལྕགས་ལམ་ལྷ་ས་ནས་ཉིང་ཁྲི་བར་གྱི་ལམ་བུའི་བསམ་གྲུབ་གླིང་ཕུག་ལམ་ཤར་བགྲོད་ཐུབ་པ། ཧྥ་རན་སེའི་ཙུང་ཐུང་མཱ་ཁེ་ལུང་གིས་དེ་རིང་ནས་བཟུང་རང་རྒྱལ་ལ་རྒྱལ་དོན་འཚམས་འདྲི་བྱེད་པ།
ཀྲུང་གོའི་བོད་ལྗོངས་དྲ་བ། > ཆོས་ལུགས། > དགོན་སྡེ།

ལི་ཐང་ཐུབ་བསྟན་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་།

སྤེལ་དུས 2018-01-29 ཡོང་ཁུངས། ཁ་བཏགས་དཀར་པོ། རྩོམ་པ་པོ། དགེ་འདུན་བསྟན་འཛིན།

ཕྱག་བཏབ་པའི་སྐོར།
          དེ་ཡང་ལི་ཐང་དགོན་ཆེན་ནམ་ཐུབ་བསྟན་བྱམས་ཆེན་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་གླིང་ཞེས་གྲགས་པ་འདི་ནི། བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་པའི་རྣམ་གནོན་ཏེ་ལྕགས་ཕོ་འབྲུག་གི་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1580)རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་(1543—1588)དགུང་ལོ་སོ་བརྒྱད་ལ་ཕེབས་པའི་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཟླ་ལྔ་པའི་ཚེས་བཅུ་གཉིས་ཉིན་ལ་འགོ་བརྩམས་ཏེ་གསར་དུ་བཞེངས་པ་ཡིན་ཞིང་།    《  ལམ་རིམ་བླ་མ་བརྒྱུད་པའི་རྣམ་ཐར་གྱི་རྒྱལ་དབང་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོའི་རྣམ་ཐར།》ལས།  བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་པའི་ལྕགས་ལུག་གི་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1571)སོག་པོའི་ཨན་ཐན་རྒྱལ་པོས་རྗེ་འདིའི་སྙན་པ་གསན་པས་དད་པ་ཐོབ་སྟེ།  ཤར་ཕྱོགས་སོག་ཡུལ་དུ་འབྱོན་དགོས་པར་གསོལ་བ་བཏབ། རྗེ་འདིས་ཀྱང་རང་གི་གདུལ་སྐལ་དུ་གཟིགས་ནས་འབྱོན་པར་ཞལ་གྱིས་བཞེས། དེ་ནས་ས་སྟག་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1578)དེ་སྔར་ཨན་ཐན་ཏ་རྒྱལ་པོའི་བླ་མཆོད་དུ་མངགས་པའི་ཆོས་རྗེ་བརྩོན་འགྲུས་བཟང་པོ་དང་།  ལོ་ཙཱ་བ་གོོ་ཤྲཱི་གཉིས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་རྟ་པ་ལྔ་བརྒྱ་སྐོར་རྒྱལ་པོའི་གམ་ནས་བསུ་བ་ལ་འབྱོར། རིམ་གྱིས་ཕེབས་ཏེ་ཧོར་ཟླ་ལྔ་པའི་ཚེས་བཅོ་ལྔའི་ཉིན་ལ་ཨན་ཐན་རྒྱལ་པོ་ཉིད་ཀྱི་བསུ་མ་རྒྱ་ཆེན་འོག་སོག་ཡུལ་དུ་དངོས་སུ་འབྱོར། ཤ་ཁྲག་ཁོ་ན་ལ་ལོངས་སྤྱོད་པའི་མུན་ནག་ཁྲག་མཚོའི་གླིང་ལྟ་བུ་འདི་ལ། མཆོད་ཡོན་ཉི་ཟླ་ཟུང་གཅིག་གི་བཀའ་དྲིན་ལས་དམ་པ་ཆོས་ཀྱི་ལམ་བཏོད། ཁྲག་མཚོ་འོ་མར་བསྒྱུར་བ་འདི་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བ། མི་དགེ་བཅུ་སྤངས་ཀྱི་བཀའ་ཁྲིམས་ལེགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ། དམ་ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་མང་པོ་བསྩལ། ཁྱད་པར་དུ་འཇམ་མགོན་བླ་མའི་བསྟན་པ་ཡུན་རིང་དུ་གནས་པའི་ཕྱིར་ལི་ཐང་ཐུབ་ཆེན་བྱམས་པ་གླིང་དང་། འཇམ་མགོན་བླ་མ་གང་དུ་འཁྲུངས་པའི་སྐུ་འབུམ་སོགས་སུ་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་མང་དུ་བཙུགས། ཞེས་འཁོད་པ་ལྟར་རབ་བྱུང་བཅུ་པའི་ལྕགས་འབྲུག་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1580)ཁམས་ལི་ཐང་གི་ས་ཆ་འདིར་ཐུབ་ཆེན་ལྷ་ཁང་ཀ་བ་བཅོ་བརྒྱད་ཅན་དང་། འདུ་ཁང་ཀ་བ་བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གཉིས།  མགོན་ཁང་ཀ་བ་བཞི། གཟིམ་ཁང་ཀ་བ་བརྒྱད། གཟིམ་ཆུང་ཡང་དབེན་ཀ་བ་དྲུག་ཅན་སོགས་གྲུབ་པ་དང་། མ་འགྲུབ་པ་རྣམས་ས་བཀྲ་དང་ཐིག་བཏབ་ནས་རེ་ཞིག་བཞག དེ་དང་ལྷན་ཅིག་གསེར་ཟངས་ལས་གྲུབ་པའི་བྱང་ཆུབ་ཆེན་མོ་ཐུབ་ཆེན་ཁམས་གསུམ་ཟིལ་གནོན་རྒྱབ་མཐོ་རེ་བཞི་བ་གྲགས་པ་ཞིག་བཞེངས་ནས། མགོན་ཁང་སོགས་གྲུབ་ཟིན་པ་རྣམས་ལ་རབ་གནས་རྒྱས་པར་མཛད་དེ། གཙུག་ལག་ཁང་འདི་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ལ་དགའ་ལྡན་ཐུབ་བསྟན་བྱམས་ཆེན་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་གླིང་ཞེས་སུ་གསོལ། རྒྱལ་མཆོག་ཉིད་ཀྱང་ཟླ་བ་དྲུག་ལྷག་གི་རིང་ལ་ལི་ཐང་དུ་བཞུགས་ཏེ། རབ་བྱུང་དང་བསྙེན་རྫོགས་བརྒྱ་ཕྲག་བརྒལ་བ་བསྒྲུབས་ཤིང་། གདུལ་བྱ་རྣམས་ལ་ཆོས་ཀྱིས་ཚིམས་པར་མཛད་རྗེས།  སོག་པོ་ཨན་ཐན་རྒྱལ་པོས་གདན་ཞུས་ལྟར་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་ཚབ་ཏུ་སྐུ་སྐྱེས་རིན་པོ་ཆེ་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་དབང་པོ་(རྒྱལ་དབང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་མཆེད་ཡིན།)བཞག་ནས་ཐུགས་སྨོན་དང་བཅས་ཧོར་ཟླ་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་དུ་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་སྟེ་སྨར་ཁམས་དང་ཆབ་མདོར་བརྒྱུད་དེ་ཕྱིར་སོག་པོ་ལ་ཕེབས།
           སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་བརྩམས་པའི་དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བཻཌྰུརྱ་སེར་པོ་ལས། སྤོ་འབོར་གྱི་སའི་ཆ་ལི་ཐང་ཆོས་སྡེ་དགའ་ལྡན་ཐུབ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་ནི། སྲིད་གསུམ་འགྲོ་བའི་མགོན་པོ་ཕྱག་ན་པདྨོ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོའི་སྡེའམ་རྡོ་རྗེ་འཆང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཉིད་ཆེན་པོ་ཧོར་གྱི་ཡུལ་གྲུར་གསེར་གྱི་རྒྱལ་པོའི་ལེགས་བྱས་ཀྱི་མགྲོན་དུ་གདན་དྲངས་པའི་ཚེ། ཕྱོགས་དེའི་བསྟན་པའི་བྱ་བ་རྣམས་ཕལ་ཆེར་མཛད་སྒོ་སྤེལ་ཟིན་ཏེ་སྒར་ཆེན་མདོ་ཁམས་བརྒྱུད་དེ་བོད་ཡུལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་གདན་དུ་རིམ་གྱིས་འབྱོན་པར་བཞེད་ནས་ཡུལ་འདིར་ཕེབས། རྒྱལ་བ་གཉིས་པ་འཇམ་མགོན་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་བསྟན་པ་བླ་ནས་བླར་འགྱུར་བའི་ཆེད། ལྕགས་ཕོ་འབྲུག་གི་ལོ་ལ་གཙུག་ལག་ཀུན་དགའ་ར་བ་དང་བཅས་རྨང་བཏིང་ས་ཆོག་ཡང་དག་པར་མཛད།  ཐུབ་ཆེན་འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ་སོགས་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་བཞེངས། མཚན་དགའ་ལྡན་ཐུབ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་ཞེས་བསྩལ། ཞེས་འཁོད་འདུག
          དེ་ཡང་རྒྱལ་དབང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ལི་ཐང་དུ་ཕེབས་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ས་གཟིགས་པར་གཙུག་ལག་ཁང་ཕྱག་འདེབས་པ་གཏན་འཁེལ་མཛད་པས། སོག་སྡེབ་གོ་ཤྲཱི་རྒྱལ་པོའི་ཕྱག་མཛོད་དཔོན་གཡོག་གིས་ཐུབ་ཆེན་བཞེངས་པས་སྐུ་རྒྱུ་གསེར་ཟངས་དངུལ་སོགས་བསྣམས་ཏེ་ཕེབས། གཙུག་ལག་ཁང་འདི་ཉིད་བཞེངས་པ་ལ་འཇང་ས་དམ་རྒྱལ་པོས་ཀྱང་འུ་ལག་དང་བཟོ་པ་བཅས་ནས་རོགས་སྐྱོར་མཛད།
 དེ་ནས་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་དབང་པོས་རྒྱལ་དབང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་ཞལ་བཀོད་ལྟར་གཙུག་ལག་ཁང་སོ་སོ་བཞེངས་པའི་ལྡེབས་རིས་དང་ཚོན་རྩི་སོགས་ལེགས་པར་བཞེངས་གྲུབ་མཛད། སླར་ཡང་དུས་འཁྲུག་མི་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་ཐུབ་ཆེན་གྱི་གཡས་སུ་གསེར་ཟངས་ལས་གྲུབ་པའི་མི་འཁྲུགས་པའི་སྐུ་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས་པར་མ་ཟད། གདུལ་བྱ་མཐའ་ཡས་པར་ཆོས་ལུང་མང་པོ་བསྩལ་ཅིང་། སློབ་མ་མང་པོར་དགེ་ཚུལ་སློང་གི་སྡོམ་པ་དང་བསྙེན་རྫོགས་སོགས་དུ་མ་གནང་ནས། འཇམ་མགོན་རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཉིན་མོ་ལྟར་གསལ་བ་མཛད་དོ། །              
          དམ་པ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་བསྐྱེད་མཛད་པའི་སྐོར།
          དེ་ནས་དབུས་ལྷ་ས་ནས་ཁྲི་པ་ཚ་བ་རིན་ཆེན་སེང་གེ་དང་། ནམ་ལངས་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན། སྦ་ཡན་རིན་ཆེན་དོན་འགྲུབ་བཅས་རིམ་གྱིས་མཁན་པོར་མངགས་མཛད་བྱས་ཏེ་མངོན་པ་རིན་ཆེན་འདྲེན་པའི་ཤིང་རྟ་དང་། ཕར་ཕྱིན་བློ་བཟང་དགོངས་རྒྱན། དབུ་མ་ཐེག་ཆེན་རྒྱ་མཚོ་སོགས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་འཆད་ཉན་རྒྱས་པར་མཛད་དེ་རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་སྔར་ལས་དར་འཕེལ་མཛད་པ་མ་ཟད།  ཁྱད་པར་དུ་རྒྱལ་དབང་བདུན་པ་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་དུས་སུ་(1708——1756 ) སྒོ་མང་དགེ་བཤེས་དོན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་དགོན་པའི་མཁན་ཁྲི་བཅོ་ལྔ་པ་ལ་ཕེབས་ཏེ། མདོ་སྔགས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཆེས་ཆེར་དར་བ་མཛད་པར་མ་ཟད། གཙུག་ལག་ཁང་རྟེན་བཞེངས་ཐོག  ཚོགས་ཆེན་འདུ་ཁང་ཆེན་མོ་ཀ་བ་བརྒྱད་ཅུ་ཅན་དང་། འདུ་ཁང་ཕོ་བྲང་དམར་པོ་ཐོག་བརྩེགས་གསུམ་ཡོད་པ་ཞིག  ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་ཐོག་བརྩེགས་གཉིས་ཅན།  སྤེན་པར་ལྡེབས་བྲིས་ཚོན་རྩི་དང་གསེར་ཟངས་ཀྱི་རྒྱ་ཕིབས། རྒྱལ་མཚན། རི་དྭགས་ཆོས་འཁོར་སོགས་ཀྱང་ལེགས་པར་བཞེངས། ཟངས་གསེར་གྱི་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་སྐུ་ཐོག་ཚད་གཅིག་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། སྔར་རྒྱལ་དབང་གསུམ་པ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་སྐུ་དུས་སུ་བཞེངས་པའི་ཐུབ་ཆེན་གྱི་སྐུ་ལ་དབུ་རྒྱན་དང་ལོངས་སྐུའི་ཆ་བྱད་མ་ལུས་པར་གསོལ་ཏེ།  ཇོ་བོ་ཁམས་གསུམ་ཟིལ་གནོན་ཞེས་མཚན་སྙན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས།  
          རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ནི་ལི་ཐང་དགོན་པའི་ཉེ་འདབ་ཀྱི་མཚེ་མ་གྲོང་གཟིམ་ཁང་ཚང་དུ།  བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ས་བྱི་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་1708ལོའི་ཟླ་བ་7པའི་ཚེས་19 ཉིན་དུ། ཡབ་བསོད་ནམས་དར་རྒྱས་དང་ཡུམ་བསོད་ནམས་ཆོས་མཚོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། སྐབས་དེར་ཁོང་ཉིད་སྐུ་འཁྲུངས་སའི་མཚེ་མ་གྲོང་གིས་གཙོས་སྤང་ལྗོངས་སྔོན་མོའི་སྟེང་དུ། ཁ་དོག་སེར་པོ་ཡིན་པའི་མེ་ཏོག་ཆུང་ངུ་འདབ་མ་ལྔ་ཅན། ཤིན་ཏུ་ཉམས་དགའ་ལ་དྲི་བསུང་འཐུལ་བ་ཅན་མང་པོ་སྐྱེས་འདུག་པ་ལ། ཚང་མས་སྐལ་བཟང་མེ་ཏོག་ཅེས་འབོད། ལྕགས་ཕོ་བྱི་བའི་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་1720ལོའི་ཧོར་ཟླ་དགུ་པའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་ལ་རྒྱལ་བསྟན་སྐྱོང་བར་སྐྱབས་མགོན་རྒྱལ་བའི་མཚན་སྙན་བཞེས་ཏེ། གདན་ས་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་མི་འཇིགས་གདོང་ལྔས་བཏེགས་པའི་གསེར་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ་མཛད། ཁོང་ལྷ་སར་ཕེབས་རྗེས་ཀྱང་ལི་ཐང་ཐུབ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གི་འཛུགས་བསྐྲུན་དར་རྒྱས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ནམ་ཡང་ཐུགས་སེམས་འདོར་བ་མེད་དེ། ཁོང་གིས་ལྷ་ས་ནས་ཕྱག་མཛོད་ཞིག་མངགས་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་སྙན་ཤལ་དང་།  མཆོད་འབུལ།  མང་འགྱེད་སོགས་རྒྱ་ཆེར་མཛད་ཅིང་། ཀ་བ་བཅུ་དྲུག་ཅན་གྱི་ལྷ་ཁང་གསར་དུ་བཙུགས་པར་ལྡེབས་བྲིས་ཚོན་རྩི་ལེགས་གྲུབ་ཐོག   གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་གི་ཞིང་བཀོད་རྣམ་པར་བཀྲ་བ་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རིན་པོ་ཆེ་གསེར་སྦྱངས་ལས་གྲུབ་པའི་པོ་ཏི་རེའི་དབུ་ཤོག་ལ་གནས་བཅུའི་སྐུ་ཚང་བ་བཅས་བཞེངས་ཤིང་རབ་གནས་བརྟན་བཞུགས་ལེགས་པར་མཛད།
          དེ་རྗེས་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ས་བྱ་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་ 1729ལོའི་ཟླ་བ་2པའི་ཚེས་8ཉིན། དགུང་ལོ་ཉེར་གཉིས་ལ་སོན་པའི་རྒྱལ་དབང་སྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ལི་ཐང་དང་མགར་ཐར་ཕྱོགས་སུ་བསྟན་པ་སྤེལ་བར་ཞལ་བཞེས་གནང་བ་ལྟར། ཆབ་མདོ་ནས་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་སྟེ་ལི་ཐང་ཐུབ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་དུ་ཕེབས་ནས། རྗེ་གོང་མ་རྒྱལ་དབང་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོའི་གསེར་ཁྲི་ལ་ཞབས་སོར་བཀོད་དེ། གདུལ་བྱ་རྣམས་ལ་དཔལ་ལྡན་ས་གསུམ་མའི་ལྗགས་ལུང་དང་། ལམ་རིམ་བསྡུས་དོན་གྱི་ཁྲིད་ལུང་བཅས་བསྩལ། མང་འགྱེད་ཀྱི་བསྙེན་བཀུར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་།  འདུ་ཁང་གི་མཐོངས་ཡོངས་རྫོགས་ཁེབས་པའི་གོས་བཟང་མ་ཎི་གསེར་མའི་དྲ་བ་དྲ་ཕྱེ་བཅས་སྙན་དར་སྣ་ཚོགས་དང་། གོས་བཟང་བཅས་སྦྱོར་འཇོག་གནང་བ་མ་ཟད། ཚེས་བཅོ་ལྔའི་ཉིན་མོར་ཚོགས་ཆེན་དུ་ཕེབས་ཏེ། གསོ་སྦྱོང་གི་མདོ་གསུངས་པ་སོགས་བསྟན་པའི་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་ཆེན་སྤེལ་བར་མཛད། ཟླ་གཅིག་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་འཇིགས་མཛད་རྡོ་རྗེ་ལྗགས་བསྙེན་ཐུན་བཞིའི་རྣལ་འབྱོར་ལ་བརྩོན་པར་མཛད། ཐུབ་ཆེན་འདུ་ཁང་དུ་ཕེབས་ཏེ། རྒྱལ་བ་བྱམས་པའི་སྐུ་བརྙན་ནང་རྟེན་རྩ་ཆེན་དང་།  མཆོད་རྫས།  གསེར་ཆབ་སྙན་ཤལ་སོགས་ཕུལ་ཏེ་ཐུགས་སྨོན་གྱིས་མཚམས་སྦྱོར་ཡང་དག་གནང་། ཟླ་བ་གཉིས་དང་ཞག་ཉི་ཤུའི་རིང་དུ་སྐུ་མཚམས་སྔ་མ་ལས་ཤིན་ཏུ་དམ་པའི་ངག་མཚམས་བཅད་དེ་གནད་དུ་སྨིན་པར་མཛད། སྐུ་མཚམས་གྲོལ་རྗེས་གཙུག་ལག་ཁང་འདི་ཉིད་ཀྱི་ལོ་མཇུག་གི་སྐུ་རིམ་གཏོར་རྒྱག་དང་འཆམ་སོགས་ལ་གཟིགས་རྟོག་གནང་། ལྕགས་ཁྱི་ལོའི་(སྤྱི་ལོ་1730)གནམ་ལོ་གསར་ཚེས་ཀྱི་སྔ་ཆར། སྲིད་གསུམ་བདག་མོའི་གསོལ་མཆོད་སོགས་སྔར་རྒྱུན་ལྟར་ཚོགས་ཆེན་འདུ་ཁང་གི་ཡང་སྟེང་དུ། རྣམ་རྒྱལ་གྲྭ་ཚང་གི་ཚོགས་དབུས་སུ་དཔལ་ལྡན་འདོད་ཁམས་དབང་ཕྱུག་མའི་ཚེ་གཏོར་དང་མངའ་གསོལ་སོགས་རྒྱས་པར་མཛད།  གདུལ་བྱ་རྣམས་ལ་གསུང་ཆོས་ཀྱིས་ཚིམས་པར་མཛད་དེ། ལོ་དེའི་ཟླ་བ་དང་པོའི་ཚེས་21ཉིན་མགར་ཐར་ཕྱོགས་སུ་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་སྟེ། ཁམས་བྱང་རྒྱུད་དུ་རིམ་བཞིན་མི་ཉག་ཀ་བཞི་དགོན་དང་།  རྟའུ་ཉ་མཚོ་དགོན། དཀར་མཛེས་དགོན། བྲག་འགོ་དགོན་བཅས་སུ་བྱོན་ནས་སླར་མགར་ཐར་ནས་ཕྱིར་ལི་ཐང་དུ་ཕེབས། དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ལ་བྱང་ཆུབ་ལམ་སྒྲོན་གྱི་ལུང་བསྩལ། ནང་རྟེན་དུ་གོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་ཕྱག་སྦུབ་བྱིན་ཅན་ཏེ་འཛམ་གླིང་གཡས་བཞག་ཅེས་པ་གནང་། ཐུབ་ཆེན་ལྷ་ཁང་དུ་གསེར་ཆབ་དང་ཏིང་ཀོང་གོས་བཟང་གི་གནམ་རྒྱན། འཕན་དང་བླ་བྲེ།  དར་མཚོན་སྣ་ལྔའི་སྙན་ཤལ། ལྷ་མོ་བསེ་ཁྲབ་ཀྱི་སྲུང་མ་ཁང་ལའང་སྙན་ཤལ་སྤྱན་གཟིགས་སོགས་མཆོད་སྤྲིན་རྒྱ་ཆེར་སྤྲོས་ཏེ་ཐུགས་སྨོན་མཛད། དེ་ནས་ཁམས་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་ཕྱག་ཕྲེང་བསམ་འཕེལ་གླིང་དང་། འདབ་པ་ཉི་སྟེང་དགོན། འགི་ཏི་དགོན། འཇའ་བྱ་མོ་དགོན། གངས་དཀར་གླིང་། ཤོག་དྲུག་བཅས་དང་། གཡོན་རུ་དཔོན་དབལ་ཤུལ་བསོད་ནམས་ནོར་བུ་སོགས་དཔོན་རིགས་སྡེ་ཁག་བཅས་སུ་བྱོན་ཏེ། ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་ཕངས་མེད་བསྩལ་མཐར། སླར་ལི་ཐང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་ནས་འབའ་ཐང་དང་ཆབ་མདོར་བརྒྱུད་དེ་དབུས་སུ་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་ངོ་།། ལྷ་ས་ལ་ཕེབས་རྗེས་སླར་བལ་གྱིས་ཐགས་པའི་ཚོགས་གདན་བྲམ་ཟེ་ཀ་སུག་བུབས་ལྔ་བཅུ་ཐམ་པ་ལྷ་ས་ནས་རྔ་མོང་ལ་བཀལ་ཏེ་ལི་ཐང་དུ་འབྱོར་བ་དང་། རྒྱ་ནག་ནས་གོས་ཆེན་གསེར་མས་བཙེམས་གྲུབ་ཀྱི་གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་གི་སྐུ་ཐང་ཉི་ཤུ་སོགས་བསྐུར་གནང་མཛད་པ་སོགས་ཆོས་དངོས་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་སྐུ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེའོ།།
          དེ་ནས་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ལྕགས་མོ་གླང་གི་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1781)མཚེ་མ་གྲོང་(རྒྱལ་དབང་བདུན་པ་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་འཁྲུངས་གནས། ལི་ཐང་དགོན་པའི་ཉེ་འདབ་ཀྱི་གྲོང་པ་ཞིག)དེར་རྡོ་རིང་མཆོག་སྤྲུལ་རིན་པོ་ཆེ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་འཁྲུངས། ཁོང་དགུང་ལོ་དྲུག་གི་ཐོག་ནས་ཁྲི་པ་འབྲས་སྤུངས་དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱི་དྲུང་དུ་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ། དགུང་ལོ་དགུའི་སྟེང་དུ་སེ་ར་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་དུ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བློ་བཟང་མཁས་མཆོག་དགེ་རྒན་དུ་བསྟེན་ནས། གཞུང་ཆེན་རྣམས་ལ་སློབ་གཉེར་མཛད་པས་མཁས་པའི་ཕུལ་ཏུ་ཕྱིན། རྒྱལ་བའི་དབང་པོ་སྐུ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ་བློ་བཟང་འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་(1758——1804) མཆོག་གི་དྲུང་དུ་བསྙེན་རྫོགས་ཞུས། ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་བསྟན་པའི་ཉི་མ་(1782——1853 )མཆོག་དང་། དགའ་ལྡན་ཁྲི་རིན་པོ་ཆེ་ངག་དབང་སྙན་གྲགས་སོགས་ཀྱི་མདུན་ནས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་དབང་ལུང་ཁྲིད་གསུམ་གྱི་མན་ངག་མང་པོ་གསན་མཐར། བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ལྕགས་སྤྲེལ་ལོར་( སྤྱི་ལོ་1800 ) ཁྲི་རིན་པོ་ཆེའི་བཀའ་ལྟར། ལི་ཐང་དུ་ཕེབས་ཏེ་བྲག་དཀར་རི་ཁྲོད་(ལི་ཐང་རྫོང་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ་བདུན་ཙམ་ཡོད་པའི་སྔར་རིག་འཛིན་ཀློང་གསལ་སྙིང་པོས་གཏེར་བཏོན་མྱངས་པའི་རི་ཁྲོད་ཞིག)དང་ཚ་ཁ་རི་ཁྲོད་(ལི་ཐང་རྫོང་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ་ལྔ་ཙམ་ཡོད་པའི་རི་ཁྲོད་ཞིག་སྟེ་ཁྲོམ་ཐོག་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་བསོད་ནམས་ཆོས་རྗེས་ཕྱག་བཏབ།) སོགས་དབེན་པའི་གནས་སུ་ཕེབས་ཏེ། ལོ་བཅོ་ལྔ་ཙམ་དུ་འཚོ་ཐབས་ངན་ངོན་ཙམ་ལ་བསྟེན་ནས། རི་དྭགས་རྨས་མ་ཇི་བཞིན་འདོད་ཡོན་ལྔ་པོ་དགྲ་རུ་བཟུང་སྟེེ། ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མིན་གྱི་ལམ་གྱི་རིམ་པ་རྣམས་ལ་ཉམས་བཞེས་གནད་དུ་སྨིན་པར་མཛད། སྐབས་དེར་ལི་ཐང་གི་ཆོས་སྡེ་སྤྱི་དང་ཁམས་ཚན་སྡེ་བ་དག་གིས་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་ཕེབས་དགོས་པར་ནན་གྱིས་གསོལ་བ་བཏབ་པ་ལྟར། བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་བཞི་པའི་མེ་གླང་ལོ་སྟེ་( སྤྱི་ལོ་1817) དགུང་ལོ་ཉེར་དྲུག་ཐོག་ལི་ཐང་དགོན་པའི་རྡོ་རྗེ་སློབ་དཔོན་གྱི་ཁྲི་ལ་ཕེབས།  བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་བཞི་པའི་ས་སྟག་ལོ་སྟེ་(སྤྱི་ལོ་1818ལོར།) ལི་ཐང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གི་མཁན་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ།  ལོ་ལྔའི་རིང་སྔགས་དང་མཚན་ཉིད་ཀྱི་བརྩི་བཞག་དང་། སྒྲིག་ལམ་སོགས་མ་ཉམས་གོང་འཕེལ་ངོས་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རིང་དུ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ་ཆ་ཚང་དང་། དེ་ནས་ལོ་གསུམ་ལ་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་ཡོངས་རྫོགས། རྭ་སྒྲེང་མཆོག་སྤྲུལ་རིན་པོ་ཆེའི་གསུང་འབུམ་ཆ་ཚང་། དེ་མིན་དགོན་སྡེ་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོན་ཆོག་སྐོར་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་ལྗགས་ལུང་དང་།  རྡོ་རྗེ་འཇིགས་བྱེད་ལྷ་བཅུ་གསུམ་གྱི་དབང་ཆེན། མི་འཁྲུགས་པའི་ལྷ་བཅུ་གསུམ། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་བཅུ་གཅིག་ཞལ་གྱི་དབང་ཆེན་བཅས་མ་ལུས་པ་བསྩལ།
          བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་བཞི་པའི་མེ་བྱི་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་1816ལོར་རྒྱལ་བའི་དབང་པོ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ལི་ཐང་ཤོག་དྲུག་གནས་སྟོད་ནོར་བུ་གྲོང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། རྡོ་རིང་མཆོག་སྤྲུལ་རིན་པོ་ཆེ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་རྒྱལ་མཆོག་ཉིད་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གི་གདན་སར་དྲངས་ནས། མཁན་རིན་པོ་ཆེས་མཎྜལ་ཕུལ། རྒྱལ་མཆོག་ཉིད་དགུང་ལོ་ཆུང་ཡང་གཙུག་ལག་ཁང་གི་དར་རྒྱས་དང་ཆོས་ཕྱོགས་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ལ་ཐུགས་ཁུར་བླ་ན་མེད་པ་མཛད།
 དེ་ཡང་གཙུག་ལག་ཁང་འདི་ཉིད་ལ་སྐུ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ནི། ལི་ཐང་སྐྱབས་མགོན་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་ངག་དབང་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ཡིན། ཁོང་ནི་བོད་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་པའི་ས་སྦྲེལ་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1908)ཤོག་དྲུག་སྒྲོ་མདངས་གནས་སྨད་ནོར་བུ་གྲོང་དུ། ཡབ་བློ་བཟང་ཕུན་ཚོགས་དང་ཡུམ་སྐལ་བཟང་ལྷ་མོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། དགུང་གྲངས་བཅུ་བཞིའི་ཐོག་དབུས་གཙང་དུ་ཕེབས་ཏེ། འབྲས་སྤུངས་བློ་གསལ་གླིང་དུ་སློབ་གཉེར་མཛད། དགུང་ལོ་ཉེར་དགུའི་སྟེང་ལི་ཐང་དུ་ཕྱིར་ཕེབས་ཏེ་མཁན་པོ་ལོ་གཉིས་ཙམ་བཞུགས། དེའི་རིང་དུ་འདུལ་བའི་བཅའ་ཁྲིམས་དང་འདུས་ཁྲིམས་རྣམས་ཕྱག་ལེན་བསྟར་ཏེ་ལམ་བསླབ་པ་གསུམ་དང་། ལུང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་གྱི་འཆད་ཉན་ལེགས་པར་སྤེལ། བཀའ་དྲིན་གསུམ་ལྡན་གྱི་བླ་མ་ཁོང་ཉིད་ནས་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་དུ་བྱང་ཆུབ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོའི་ཁྲིད་དང་། བླ་མ་མཆོད་པའི་ཟབ་ཁྲིད།  སྦྱོར་བ་ཆོས་དྲུག  ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག དུས་འཁོར་དབང་ཆེན། འཇིགས་བྱེད་དཔའ་བོ་གཅིག་པའི་དབང་ཆེན་སོགས་དབང་ལུང་མང་པོའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་ཏེ། བཀའ་རབ་འབྱམས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་།  དགེ་འདུན་པ་མཐའ་ཡས་པ་བཅས་ལ་སྨིན་གྲོལ་གྱི་ལམ་བཟང་བསྟན་ཞིང་། དགོན་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་རལ་དང་ཉམས་ཆག་ཏུ་གྱུར་པ་རྣམས་བསྐྱར་གསོ་དང་གོང་སྤེལ་བྱས་པར་མ་ཟད། ལྕགས་རི་གསར་འཛུགས་དང་ནང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཆོས་ར་ལ་སྤེལ་མར་བཅས་ཀ་བ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུ། ཐུབ་ཆེན་ལྷ་ཁང་ཀ་བ་བརྒྱ་དང་སུམ་ཅུ། པར་ཁང་ཀ་བ་བརྒྱད་ཅུ། རྗེ་ལྷ་ཁང་སོགས་ཉམས་གསོ་རྩད་ནས་མཛད། རྩེ་རྣམ་རྒྱལ་ཕོ་བྲང་ཀ་བ་བཞི་བཅུ། མཚན་ཉིད་ཁང་ཀ་བ་ཉི་ཤུ་དང་ཆོས་ར་བཅས་དང་། གཞན་རྩེ་ཕོ་བྲང་དམར་པོ་ཀ་བ་བརྒྱད་ཅུ་དང་ཆོས་ར་བཅས་གསར་བཞེངས་མཛད། དེའི་ནང་དུ་གསེར་ཟངས་ལས་གྲུབ་པའི་རྒྱ་ཕིབས་དང་། རྒྱལ་མཚན། རི་དྭགས་ཆོས་འཁོར། སྤེན་རྒྱན་དང་བཅས་པའང་གསར་བཞེངས་གནང་། དེས་མ་ཟད་ཐུབ་ཆེན་ལྷ་ཁང་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་ཆོས་རའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཟངས་གསེར་གྱི་མི་འཁྲུགས་པ་ཐོག་ཚད་གཉིས་ཙམ་ཡོད་པའི་ལྷ་ཁང་དང་བཅས་པའང་གསར་དུ་བཞེངས། དེར་མི་འཁྲུགས་པའི་ལྷ་ཁང་ཞེས་མཚན་སྙན་རབ་ཏུ་ཆེ། དེ་ནས་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ཆུ་ལུག་ལོར་(སྤྱི་ལོ་1943) ཡང་བསྐྱར་ལྷ་སར་བརྒྱུད་དེ་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཏེ། ལི་ཐང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་དུ་དགེ་འདུན་པ་བདུན་བརྒྱ་ཙམ་ལ་ཞལ་བཟས་བཟོ་ཐུབ་པའི་ཚོགས་ཁྲོ་གཉིས་བླུས་ནས་དྲེལ་ཐོག་རྒྱབ་ཉི་ཤུ་ཙམ་ལ་བཀལ་ཏེ་ལི་ཐང་དུ་ལྷུ་བསྒྲིགས་ཏེ། གྲྭ་ཚང་ལ་ཕུལ་བ་དེ་ད་ལྟའང་དངོས་སུ་མཇལ་ཐུབ། དེའི་རྗེས་སུ་ཡང་ཟངས་རག་དང་གསེར་དངུལ་སོགས་རྫས་སྦྱོར་བྱས་ནས་དགེ་འདུན་པ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་གི་གསོལ་ཇ་བསྐོལ་སྣོད་ཚོགས་ཁྲོ་སྤུས་ལེགས་ངོས་སོ་སོར་བོད་རྒྱ་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཀྱི་སྨོན་ཚིག་ཤན་སྦྱར་ཡོད་པ་ཞིག་ཀྱང་བླུགས་པ་དེ་ད་ལྟའང་ཡང་དགོན་པའི་ནང་དུ་ཡོད།
          ལི་ཐང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་ནི་ཧོར་དགོན་ཆེན་བཅུ་གསུམ་ལས་ད་དུང་ལོ་བདུན་ཅུ་ལྷག་ཙམ་གྱིས་སྔ་བ་དང་། དགེ་འདུན་པ་ཆེས་མང་བའི་སྐབས་སུ་གྲྭ་བ་སུམ་སྟོང་བདུན་བརྒྱ་ཙམ་ཟིན་པས། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་དང་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་རྟེན་བཞེངས། དགེ་འདུན་པའི་གྲངས་ཚད་སོགས་གང་གིས་ཐད་ནས་ཀྱང་ཁམས་ལྷོའི་ཕྱོགས་ཀྱི་དགོན་པ་ཆེ་ཤོས་སུ་ཆགས་འདུག   
སྒོས་སུ་ཏང་གི་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པ་འཚོགས་པ་ནས་བཟུང་། ཏང་སྲིད་བཟང་པོའི་ཉིན་བྱེད་དབང་པོས་དགོན་པའི་ཆུ་སྐྱེས་ཀྱི་འདབ་མ་ཡོངས་སུ་བཞད་དེ།   ཏང་ཀྲུང་དབྱང་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་།  སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་དང་དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བཅས་རིམ་པ་ཁག་གི་ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གི་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་པའི་ཐུགས་ཁུར་དང་རོགས་སྐྱོར་དང་།  ལི་ཐང་སྐྱབས་མགོན་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་མཆོག་དང་། དགོན་པའི་མཁན་གདན་ཟུར་སོ་སོས་ཐུགས་ཁུར་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་ཏུ།  གྲོང་ཤོག་བརྒྱད་དང་རིས་སུ་མ་ཆད་པའི་རྒྱ་ཆེ་རོང་འབྲོག་གི་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱིས་འཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་ཀྱིས་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་འོག ལི་ཐང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གི་ལུང་རྟོགས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་དར་རྒྱས་སུ་ཕྱིན་ཞིང་། རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཉམས་པ་སླར་གསོ་དང་མ་ཉམས་གོང་འཕེལ། གཙུག་ལག་ཁང་ཉམས་གསོ་དང་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་རྟེན་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བར་མཛད་དོ། །