དང་པོ། སྤྱིར་བང་སོ་ངོས་འཛིན་བཤད་པ།
སྤྱིར་བཏང་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། མི་ཤི་རྗེས་ཀྱི་བེམ་པོ་དེ་ཉིད་གཞན་གྱིས་མི་མཐོང་སའི་ས་གཙང་ས་ཞིག་ཏུ་ཁྱེར་ཏེ་བཞག་པ་ལ་སྦས་ཞེས་བྱ་ལ། དེ་འདྲའི་རོའམ་ཕུང་པོ་མང་པོ་མཉམ་དུ་འཇོག་སའི་གནས་དེར་དུར་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཆགས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལས་བང་སོའི་སྐོར་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་ཁག་ཏུ་གོང་གི་ཐ་སྙད་གཉིས་མཉམ་དུ་སྦྲེལ་ཏེ་དུར་སྦས་ཞེས་བྲིས་ཡོད། དུར་སྦས་བྱེད་སྲོལ་ནི་གནའ་ནས་འཛམ་གླིང་ཤར་ནུབ་གང་ལ་ཡང་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། བོད་ལ་ཡང་གནའ་སྔ་མོ་ནས་མི་འདས་པོའི་ཕུང་པོ་དུར་སྦས་བྱེད་པའི་ཆོ་ག་དང་ལག་ལེན་ཤིན་ཏུ་དར་བར་ཡོད་པ་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་སྐབས་ཀྱི་ལྷ་སའི་ཆུ་གོང་དང་ཆབ་མདོའི་ཁ་རུབ། བྲག་མགོ་ཁ་ས་མཚོ་ཁའི་གནའ་དུར། མཚོ་སྔོན་རྫོང་རུ་རིག་དངོས་བཅས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་སོགས་ལས་གསལ་བོར་ཤེས་ཐུབ། <<དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས>>ལས་བང་སོ་ནི་མི་ཤི་བའི་བེམ་པོ་སྦེད་སའི་གནས་ཀྱི་མིང་ཞེས་འགྲེལ་ཡོད་ཅིང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་དེབ་ཐེར་ཆོས་འབྱུང་བཅས་གཙོ་གྲས་ཁག་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་བཤད་ན་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་བང་སོ་བརྩིགས་སྲོལ་ཐོག་མ་ནི་རྒྱལ་བོ་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་བང་སོ་དེ་ཡིན་པར་ར་སྤྲོད་བྱས་འདུག མི་ཤི་བའི་རོ་ས་ལ་སྦ་བའམ་རྫའི་ནང་དུ་འཇུག་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོའི་བང་སོ་བརྩིགས་པའི་སྲོལ་བྱུང་བ་དེའི་ཐོག་ནས། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དེ་དུས་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཡོད་པ་མཚོན་ཐུབ། གང་ལྟར་བོད་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་བཙན་པོ་དག་གྲོངས་རྗེས་ཀྱི་སྐུ་ཕུང་ས་འོག་ཏུ་སྦས་སའི་ས་ཕུང་གྲུ་བཞིའམ་ཟུར་གསུམ། ཟླུམ་དབྱིབས་སམ། སྟེང་སྒོར་མོ་ལ་ཞབས་གྲུ་བཞི། མདེའུ་རྩེ་ལྟ་བུ་དང་རྡོ་ཕུང་གི་རིགས་སོགས་ཡོད་པ་དེ་དག་ལ་བང་སོ་ཞེས་འབོད། ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་སོགས་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ཏུ་དེ་དང་དོན་གཅིག་པའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ། རིང་ཁང་། བམ་ཆེན། པུར་ཁང་། མཆད་པ། དུར་ས། དུར་ཁྲོད། དུར་གནས། སྐུ་སྤུར་ལ་སོགས་པའི་ཐ་སྙད་མང་ཙམ་ཡོད་ཅིང་། སྐུ་སྤུར་དང་བང་སོ་ནི་བཙན་པོ་དང་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་རོ་ཁང་གི་ཞེ་ས་ཡིན། དེ་ཡང་སྟོབས་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབས་ཡང་ན་ཡུལ་དུས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཆུང་དང་རྒྱས་བསྡུས་གང་རུང་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། ད་ཆ་བོད་ཡུལ་དུ་གྲགས་ཆེ་བ་དང་བདག་གཉེར་ཅུང་ལེགས་པ་ནི་འཕྱོངས་རྒྱས་བཙན་པོའི་བང་སོ་དང་སྣང་རྫོང་སླེབས་རའི་བང་སོ། མཚོ་སྔོན་གཏེར་ལམ་བང་སོ་བཅས་ཡིན། སྟབས་བདེ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་དུ་བརྗོད་ན་བོད་ཀྱི་བང་སོ་ཆེ་ཁག་དག་ནི་སྤྱིའི་ཆ་ནས་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་གོང་འོག་སྟེ་བོད་བཙན་པའི་ཆབ་སྲིད་དར་བའི་དུས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་ཁོ་ན་ཡིན་ཞིང་། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་སྟོད་རྒྱུད་ནས་རྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་བར་གྱི་ས་བཅུད་འཛོམས་སར་མུ་ཏིག་གཏོར་བ་བཞིན་སྣུམ་མདངས་དང་ལྡན་པར་ཆགས་ཡོད་མོད། ཡིན་ནའང་བོད་སིལ་བུར་འཐོར་སྐབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་མང་དང་། ལྷག་པར་དུ་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་དང་བསྟུན། དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་བོད་དུ་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞི་བྱེད་པའི་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཏེ་རིམ་བཞིན་ཕུང་པོ་བྱ་གཏོར་བྱེད་པའི་གོམས་སྲོལ་ས་ཁྱབ་རྡོ་ཁྱབ་དུ་སོང་བ་ལས་དམིགས་བསལ་གྱི་རིགས་འགའ་ཕུད་སྔར་གྱི་དུར་སྤས་བྱ་བའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོངས་སུ་ཉམས་པ་རེད།
གཉིས་པ། རྡོ་ཆས་གསར་མའི་སྐབས་ཀྱི་བང་སོ་ངོ་སྤྲོད།
1.ཆ་མདོ་ཁ་རུབ་ཀྱི་གནའ་ཤུལ།
ད་ལྟ་རྒྱ་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་རིགས་ཚད་ལྡན་ཁག་ཏུ་བོད་ས་མཐོའི་ཐོག་ཏུ་རྡོ་ཆས་རྙིང་མ་དང་། རྡོ་ཆས་གསར་པའི་དུས་རབས་ཁག་བརྒྱུད་ཡོད་ཅིང་། ལྷག་པར་དུ་ཆབ་མདོ་ཁ་རུབ་སོགས་ཁ་བ་ཅན་གྱི་ཡུལ་གང་སར་ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྩ་ཆེའི་དངོས་པོ་འབོར་ཆེན་དག་ས་འོག་ནས་ཐོན་པ་དེས་མི་ལོ་ལྔ་སྟོང་ཙམ་གྱི་སྔ་རོལ་ནས་མིའི་རིགས་གནས་པ་མ་ཟད། གནའ་བོའི་ཞིང་ལས་དང་འབྲོག་ལས །ཨར་ལས། རྫ་ཆས་ལ་སོགས་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་ངེས་གཏན་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཡོད་པ་ར་འཕྲོད་གསལ་པོ་བྱུང་ཡོད། གདོད་མའི་ཁ་རུབ་གྲོང་ཚོ་དེ་ནི་རྫ་ཆུའི་ནུབ་ངོས་ཆུ་འགྲམ་དུ་གནས་ཡོད་ལ། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་སྟོང་བརྒྱད་བརྒྱ་ཙམ་ཡོད། ཁ་རུབ་གནའ་ཤུལ་ནི1977ལོར་གསར་རྙེད་བྱུང་ཞིང་། 1978ལོ་དང1979ལོ། 2002ལོ་བཅས་སུ་རིམ་པ་བཞིན་ཁ་རུབ་གནའ་ཤུལ་ལ་སྔོག་འདོན་ཐེངས་གསུམ་བྱས། དེ་བཞིན་ཆབ་མདོ་ཁ་རུབ་ཀྱི་ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་འདས་མཆོད་བྱེད་ཡུལ་རྡོ་བརྩིགས་སྒོར་མོ་བསང་ཁྲི་གཉིས་རྙེད་པ་དེའི་ཐོག་ནས་ར་འཕྲོད་གསལ་པོ་རྟོགས་ཐུབ་པར་གཞིགས་ན་མི་ལོ་ལྔ་སྟོང་སྔ་རོལ་དུ་བོད་ས་མཐོར་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་ཡོད་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་མི་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ད་ཕན་སྔོག་ཐེངས་སྔ་རྟིང་གསུམ་ལ་བསྡོམས་པས་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ཁྲེ་གྲུ་བཞི་མ1800ཙམ་བསྔོགས་ཏེ་ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རྫས་རིགས་མི་འདྲ་བ་ནི། ཁང་པའི་རྗེས་ཤུལ་ཁག29དང་། རྡོ་རྩིག་དུམ་བུ3། རྡོ་རྩིག་གི་སྡིངས་ཆ་སྒོརདབྱིབས་ཅན་ཁག2། རྡོ་ཡི་རསྒོ་ཁག3། མེ་ཡི་ཐལ་དོང་ཁག4བཅས་ཡོད་པ་དང་། གནའ་རྫས་རྡོ་ཆས་ངོ་གྲངས7968དང་། རུས་ཆས་ངོ་གྲངས366། རྫ་ལེབ་ཁྲི2ལྷག་ཙམ་ཡོད་ལ་ལྷུ་སྒྲིག་ཐུབ་པ་ངོ་གྲངས46། རྒྱན་ཆ་དངོས་རིགས་མི་འདྲ་བ2བཅས་ཡོད་ཅིང་། རྩྭ་བསྲེས་འདམ་པའི་ཁང་པ་ལའང་སྒོར་མོ་དང་། གྲུ་བཞི། ནར་མོ་སོགས་བཟོ་དབྱིབས་མི་འདྲ་བ་ཡོད་ལ་ཁང་པ་དེ་ཚོའི་དབུས་སུ་སྒྱེད་རྡོ་རྐང་གསུམ་སོགས་ཀྱི་ཐབ་ཀྱང་ཡོད།
ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་རུས་ཆས་ནི་ཉུང་ཙམ་ཡིན་ཞིང་རུས་ཆས་ཀྱི་གྲས་སུ། སྙུང་བུ་དང་། ཁབ། སྟ་རེ། རུས་ལེབ་སོག་ལེའི་ཁ་ཅན། རྭ་སྙུང་སོགས་དང་། དེ་བཞིན་སེམས་ཅན་གྱི་རུས་པ་མང་པོ་ཐོན་པ་དང་། རུས་ཆས་མང་ཆེ་བ་ནི་བཟོ་དབྱིབས་ལེགས་ཤིང་ཞིབ་ཚགས་ཆེ། རུས་ཁབ་ལ་ལར་ལིའི་སྨི་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་ཙམ་ལས་མེད་ལ་ཁབ་མིག་ཀྱང་སྐྱོན་མེད་དུ་བསྡད་ཡོད་པས་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ཧ་ལས་དགོས་པ་ཡོད།
རྫ་ཆས་ནི་ཁོག་མ་དང་། སླ་ང་། ཕོར་པ་སོགས་རིགས་ཉུང་ཙམ་ལས་མེད་རུང་། དེ་དག་གི་རི་མོའི་རྣམ་པ་ནི་ཧ་ཅང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་སྟེ། བརྐོས་རིས་དང་། ཐག་རིས། ལེབ་ཤད། འཚེར་ཅན། སྨྱུག་གཟེབ་སོགས་རིགས་ཧ་ཅང་མང་ཞིང་། རྫ་ཆས་ཀྱི་མགོ་ནི་དམར་པོ་དང་། སེར་པོ། ཐལ་མདོག ནག་པོ་བཅས་ཡོད་ལ་རྫ་ཆས་མང་ཆེ་བ་འཇམ་ཤ་དོད་ལ་སྤུས་ཀ་དག་པོ་མཆིས། དེ་མིན་རྫ་བུམ་ལྟོ་བ་ཉིས་ཅན་ཐོན་པ་དེ་ནི་ད་ཆ་བོད་ལྗོངས་རྟེན་མཛོད་ཁང་གི་གནའ་དཔྱད་རིག་དངོས་ཁྲོད་ངོ་མཚར་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།
མཛེས་རྒྱན་དངོས་ཆས་སུ་སྐྲ་གཟེར་དང་། མོ་ཀོར། རྣ་ལུང་། ཕྲེང་རིལ། མགུལ་རྒྱན། ཕྲུལ་ཕྲུལ། འགྲོན་བུ་སོགས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གི་རྒྱུ་ཆས་ནི་རྡོ་དང་། གཡང་ཊི། རུས་པ་སོགས་ཡིན་ལ་མཛེས་ཤིང་སྤུས་ཀ་དག་ཅིང་རྣམ་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད།
ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་དངོས་པོ་མང་ཆེ་བ་ནི་རྡོ་ལས་གྲུབ་པའི་ཐོན་སྐྱེད་ལག་ཆ་ཡིན་ཞིང་། དེའི་ནང་རྡོ་ཆས་ཕྲ་མོ་དང་། བརྡར་བཟོས་རྡོ་ཆས་བཅས་རིགས་གསུམ་ཡོད་ལ། ལག་ཆ་དེ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་ནི་སྦྱག་མ་དང་། སྟ་རེ། འཇོར། གཤོལ། མདུང་རྩེ། མདའ་རྩེ། འབྲེག་གཏུབ་ཀྱི་ལག་ཆ་དང་། གཙགས་གཅོད་ཀྱི་ལག་ཆ། འཛོག་རྡུང་གི་ལག་ཆ་སོགས་ཁྱོན་བསྡོམས་རྣམ་གྲངས6800ལྷག་ཙམ་ཡོད། ཅེས་གསུངས་ཡོད་པ་འདི་ཡིས་ཆབ་མདོ་ཁོ་ན་ཙམ་གྱི་ས་ཁུལ་དུ་གནས་པའི་མིའི་ཤེས་རིག་ཙམ་མ་ཡིན་པ་མདོ་ཁམས་ཡན་དང་དབུས་གཙང་མན་ཆད་ཀྱི་བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་རྣམ་པ་མཚོན་ཐུབ།
2.ལྷ་སའི་ཆུ་གོང་གི་གནའ་ཤུལ།
སྤྱི་ལོ1984ལོར་ལྷ་སའི་ཆུ་གོང་གནའ་ཤུལ་ནས་རྙེད་པའི་གནའ་རྫས་ཁག་དེའི་རིགས་དང་དབྱེ་བ་ཧ་ལམ་ཙམ་ཞིག་རྒྱ་ཡིག་གི《བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག》1990ལོའི་དེབ4པ་ལས། གནའ་ཤུལ་དེ་ནི་ལྷ་ས་གྲོང་གི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲོང་མཐའ་ཆུ་གོང་དུ་ཡོད་ལ། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་བརྒྱད་ཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད། གནའ་ཤུལ་གྱིས་ཁྱབ་པའི་རྒྱ་ཁྱོན་ཧ་ལམ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་གཅིག་ལྷག་ཙམ་ཡོད་ལ། ཐེངས་འདིར་སྔོག་འདོན་བྱས་པ་ནི་ཧ་ལམ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡིན།
གནའ་ཤུལ་དེའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་བརྒྱ་ཙམ་གྱི་ས་མཚམས་ན་དུར་ཁྲོད་ཅིག་གསར་དུ་རྙེད་པ་ལས་བམ་རོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་ཙམ་ཞིག་བསྔོགས་ནས་ཐོན། གཞན་ས་དོང་ཆེན་པོ་བཅུ་ལྷག་རྙེད་ཡོད་པ་དེ་དག་ཕལ་ཆེར་དབྱིབས་ཟླུམ་གཟུགས་སུ་སྣང་ལ། དོང་གི་ནང་དུ་རྫ་ཆག་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་རུས་པ། རྡོ་ཆས་དང་རྡོ་དུམ་སོགས་ཡོད་པ་འདིས་སྐབས་དེར་ལག་ཤེས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་མཐོན་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་ཐུབ།
རུས་ཆས་ཀྱི་སྐོར་ལ་མང་ཆེ་བ་ནི་སེམས་ཅན་གྱི་རྐང་ལག་གི་རུས་པ་ལས་བཟོས་པའི་ཁབ་དང་། འབུག སོ་མང་། སྐྲ་གཟེར། མདའ་རྩེ་སོགས་ཡོད་ལ་དེའི་ནང་ཆེས་ཡ་མཚན་ཅན་ཞིག་ནི་རུས་ཁབ་རྩེ་མོ་ན་ཁབ་མིག་ཡོད་པ་དེང་དུས་ལྕགས་བཟོའི་ཁབ་དབྱིབས་དང་ཆེས་མཚུངས་པར་སྣང་།
རྫ་ཆས་ཀྱི་རིགས་ལ་ཆེ་ཆུང་མི་འདྲ་བ་ཁ་ཤས་ཤིག་ཡོད་པ་རྫ་མ་ལུང་གཅིག་ཅན་དང་། རྫ་མ་ལུང་གཉིས་ཅན། ལྷུང་བཟེད། ས་རྫའི་གཟར་བུ། རྫ་བུམ་སྐེ་རིང་ཡོད་པ་དེ་དག་བཟོ་དབྱིབས་མཛེས་ཤིང་སྤུས་ཚད་དག་པོར་ཡོད་པ་སྐབས་དེའི་རྫ་མ་བཟོ་རྒྱུའི་ལག་རྩལ་ཧ་ཅང་མཐོན་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།
རྒྱན་ཆའི་སྐོར་ལ། རུས་པའི་སྐྲ་གཟེར་དང་། རྣ་རྒྱན། ས་རྫའི་གདུ་བུ་དང་། རྡོའི་གདུ་བུ་སོགས་ཡོད་པ་དེ་དག་ཕལ་ཆེར་མགོ་རྒྱན་གྱི་གྲས་སུ་ངེས། གཞན་ཡང་རྟ་རུས་དང་། ནོར་རུས། ར་ལུག་གི་རུས་པ། ཉ་རུས་བཅས་ཡོད་ཅེས་འཁོད་འདུག
ཆུ་གོང་གནའ་ཤུལ་དུ་བམ་རོ་སུམ་ཅུ་ཙམ་སྦས་པའི་ཉེ་འགྲམ་ན། ས་དོང་བཅུ་ལྷག་ཙམ་གྱི་ནང་དུ་ལག་ཆ་སྣ་ཚོགས་དང་། རྒྱན་ཆ། སེམས་ཅན་གྱི་རུས་པ་སྣ་ཚོགས་བཅས་རྙེད་པ་འདི་དག་ལ་དཔྱད་ན། གནའ་རྫས་དེ་དག་ནི་མི་ཤི་བའི་རྗེས་སུ་རང་གི་གོས་རྒྱན་དང་། ལག་ཆ། གཅེས་ནོར་སོགས་ལྷན་དུ་སྦས་པའི་རྟགས་ཡིན་པར་སེམས་ཏེ། བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་མ་དར་བའི་གོང་དུ་བོན་གྱི་རང་ལུགས་ལ་དེ་ལྟའི་སྲོལ་རྒྱུན་ཡུན་རིང་པོར་གནས་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་ཉ་ཡི་རུས་པ་རྙེད་པ་དེ་ལ་བསམས་ན་དུར་རྫས་ཡིན་པ་འདྲ་སྟེ། སྒོ་ཕྱུགས་དུར་ནོར་དུ་རྫོང་བ་ལྟ་ཅི་སྟེ། ཉ་རིགས་ཀྱང་དུར་ནོར་དུ་རྫོང་བའི་སྲོལ་ཡོད་པར་གསལ་ཏེ། བོན་ལུགས་ཀྱི་ཆོ་གར་གྱུར་པའི་དེང་དུས་ཀྱི《དུར་ཆོག》དག་ལས། ཉ་ཕག་ར་ཤ་རྒྱུ་མ་འདི།། ཁྱོད་ཀྱི་དུར་རྒྱགས་རྫོངས་སུ་འདེབས།། འདི་ལ་དུར་གྱི་རྒྱགས་སྐལ་གྱིས།། གསོན་གྱི་ཟས་གཡང་མ་རྐུ་ཞིག ། ཅེས་སོགས་ཉ་རིགས་དུར་ནོར་དུ་རྫོང་བ་ཡིག་ཆ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། གཤིན་པོའི་དུར་ནོར་ལ་གང་བབས་ཀྱི་སེམས་ཅན་དེའི་གཟུགས་བརྙན་ཟན་གྱིས་བཅའ་བའམ་ཡང་ན་གཏོར་མ་ལ་པར་དུ་བཏབ་སྟེ། དུར་རྫས་གཞན་དག་དང་བཅས་མཚུན་གྱི་བེམ་པོ་དང་ལྷན་དུ་དུར་ནང་བསྐྱལ་ཏེ། གོང་གི་ཆོ་ག་འདི་རྣམས་ཀློག་གིན་ཡོད་པ་ནི་བོད་མི་ཀུན་ལ་གསལ་ལྟར་རེད།
3.བྲག་མགོ་ཁ་ས་མཚོ་ཁའི་གནའ་དུར།
མདོ་ཁམས་ཏྲེ་ཧོར་བྲག་མགོའི་ཁ་ས་མཚོ་ཁ་ནས་སྤྱི་ལོ1981ལོར་གནའ་དུར་ལས་མི་རོ་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཞིག་བུད་པ་དེ་དག་དང་ལྷན་དུ་གནའ་རྫས་ཀྱང་མི་ཉུང་བ་ཐོན་ཡོད། མི་རོ་དེ་དག་རྡོ་ལེབ་ཀྱི་རོ་སྒམ་ནང་དུ་བཅུག་ཡོད་ཅིང་། རྡོ་ལེབ་དེ་རིགས་དེང་སང་ས་གནས་དེ་གར་གཏན་ནས་མཐོང་རྒྱུ་མེད། ད་དུང་མི་རོ་དེ་དག་དང་ལྷན་དུ་རྡོ་ཆས་ཕྲ་མོ་སྣ་ཚོགས་དང་།རུས་ཁབ། རུས་འབུག་རུས་ལེབ་སོ་ཅན་སོགས་རུས་ཆས་སྣ་ཚོགས། ཟངས་ཀྱི་ཅ་ལག་བཅས་དང་། གཞན་ཡང་རྫ་མའི་རིགས་ཁ་ཤས་སོགས་ཐོན་ཡོད། དུར་དུ་སྦ་ཚུལ་དེ་ལ་བརྟགས་ན་གནའ་བོའི་བོན་པོའི་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་པར་མཐོང་སྟེ། གནའ་རབས་བོན་ལུགས་ལ་དུར་སྦ་བའི་སྐབས་སུ་དུར་རྒྱགས་དང་། དུར་ནོར་ཞེས་པ་རང་གི་གཅེས་པའི་ནོར་རྫས་དང་སྒོ་ཕྱུགས་རེ་བསད་དེ་རོ་དང་ལྷན་གཅིག་དུར་དུ་སྦ་བའི་སྲོལ་ཡོད་ལ། རྗེས་སུ་གཡུང་དྲུང་བོན་ཆོས་ཀྱི་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་དང་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་རྣམས་ཀྱིས་རིམ་བཞིན་བོན་ཆོག་དང་ཆོས་ཆོག་རྣམས་སུ་བསྒྱུར་བཅོས་གནང་བའི་སྐབས་སུ་དུར་རྫས་དེ་དག་གི་ཚབ་ཏུ་འབྲུ་སྣ་དང་། དར་སྣ། ཟན་གྱིས་བཅོས་པའི་སེམས་ཅན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་བཅས་རོ་དང་ལྷན་གཅིག་ཏུ་སྦེད་པའམ། ཡང་ན་དུར་ནང་དུ་དོར་བའི་སྲོལ་ཕྱེས་པ་དེ་དེང་དུས་ཀྱང་བོད་ལུགས་སུ་མ་ཉམས་པར་བོན་ཆོས་གཉིས་ཀའི་བླ་མ་ཚོས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེང་དུས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་དམག་འདྲེན་བྱེད་པ། དུར་སྦ་བ། བག་མ་ལེན་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་བའི་ཡིག་ཆ་རྣམས་སུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་བོད་རང་གི་སྲོལ་རྙིང་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་སྒོམ་འཆིང་བཅའ་ཚུལ་འདི་ལས་ལྷག་པའི་དཔང་པོ་ཞིག་ཅི་ཡོད།
4.མཚོ་སྔོན་རྫོང་རུ་རིག་དངོས།
རྫོང་རུའི་རིག་དངོས་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་འབའ་རྫོང་འབའ་ཁུགས་ཞང་མཐུན་སྒྲིལ་སྡེ་བ་དང་མཁར་སྒང་སྡེ་བ་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་སྐོར་ནས་བུད་པ་ཡིན་ལ།འདི་ནི་འབབ་ཆུ་དང་རྨ་ཆུའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་ཁྲོད་ན་ཡོད། དུས་རབས20ལོ་རབས70སྐབས་སུ་ས་ཞིང་སྒེར་ལ་སྤྲད་ནས་ས་རྒོད་བདེ་ཐང་བྱེད་པའི་དུས་སུ་རིག་དངོས་འདི་བུད། 1983ལོ་ནས་འབའ་རྫོང་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཆེད་མཁས་པས་དངོས་རྫས་བསློག་ནས་རྫ་ཆས་སོགས25འདྲ་རྙེད་ནས་རྒྱུས་ལོན་བྱས། 1986ལོ་ནས1994ལོའི་བར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་རིག་རྫས་ཅུའུ་ཡིས་ཆོག་ཆན་བཀོད་པ་བརྒྱུད་དངོས་རྫས2571ལག་སོན་བྱུང་། 1995—1996ལོའི་བར་སྐབས་སུ་དུར་ས341སྔོག་འདོན་བྱས། ཁྱོན་རིག་དངོས23000ལག་སོན་བྱུང་ནས་འབའ་རྫོང་གི་རྫོང་རུ་ནི་རིག་དངོས་ཀྱི་གཏེར་མཛོད་ཅིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་བྱས། ཚན་རིག་པའི་དཔྱད་འབྲས་ཁྲོད་ནས་རྫོང་རུའི་རིག་དངོས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ལོ་ངོ་ལྔ་སྟོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་བརྗོད་འདུག རྫོང་རུ་ནས་ཐོན་པའི་རྫ་ཆས་ཀྱི་བཟོ་དབྱིབས་ཀྱང་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་ལ་མི་དང་བྱ་གཅན་རི་གཡུང་། ལོང་བུ་གཅིག་ཅན་དང་ཉིས་ལོང་ཅན་གྱི་རྣམ་པ་ལྟར་བཟོས་འདུག འདིས་རང་གི་འཚོ་བ་དང་བར་ཐག་ཧ་ཅང་ཉེ་བའི་འཚོ་སྡོད་པ་རྣམས་ཀྱི་བློ་གྲོས་མཚོན་ཐུབ་ལ། རྫ་ཆས་ཀྱི་སྟེང་གི་རི་མོ་ཡང་འབྲི་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས་ཀྱང་སྣ་མང་གི་རང་བཞིན་ལྡན་ལ་བྱ་དང་མི། ཆུ་གནས་ཀྱི་སྦལ་བ། དེ་བས་ཀྱང་མང་ཆེ་བ་ནི་ཆུ་རིས་རེད། འདིས་རྫ་ཆས་སོགས་བྱུང་སའི་གནས་ཀྱི་ཉེ་འགྲམ་ན་བཞུར་བཞིན་པའི་འབའ་ཆུ་དང་རྨ་ཆུར་འབྲེལ་བའི་ཤེས་རིག་ཅིག་གི་སྙིང་སྟོབས་དང་འཕེལ་རྒྱས་མཚོན་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་ལས་ཀྱང་ངོ་མཚར་བ་ནི་མི་རྣམས་ཀྱི་ཞབས་བྲོ་འཁྲབ་བཞིན་པའི་འདྲ་རིས་སྣང་བའི་རྫ་ཕོར་འདི་དང་། མི་གཉིས་ཀྱིས་རྡོ་བ་འགྱོགས་བཞིན་པའི་འདྲ་རིས་སྣང་བའི་རྫ་ཕོར་འདི་གཉིས་ད་ལྟ་ཟི་ལིང་གི་གནའ་རྫས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁང་ན་ཡོད་ལ་རྒྱའི་ཞིབ་འཇུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་ཤེས་རིག་གི་རྒྱལ་བོའམ་ཀྲུང་གོའི་ཤེས་རིག་གི་ཏོག་ཅེས་འབོད་བཞིན་འདུག
འདིའི་སྟེང་གི་མི་རྣམས་ཀྱི་ཞབས་བྲོ་འཁྲབ་བཞིན་པའི་འདྲ་རིས་འདི་ལ་བརྟགས་ན། བར་དཀྱིལ་གྱི་ཟླུམ་གཟུགས་དེས་ཉི་མ་དང་ཟླ་བ་མཚོན་བཞིན་ཡོད་ལ། ཉི་ཟླའི་འོད་སྣང་གི་ཁྲོད་ན་བྲོ་འཁྲབ་བཞིན་འདུག འདི་ནི་སྟོད་མངའ་རིས་ན་དར་ཁྱབ་བྱུང་བའི་ཤོན་འཁྲབ་བཞིན་པའི་སྣང་ཚུལ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་བར་གནས་ཡོད་ལ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་ཞིབ་འཇུག་སའོ་ཡི་ཞིབ་འཇུག་པ་ལིས་ཀོ་ལིན་གྱིས་བཤད་པ་ལྟར་ན། ཚོན་ལྡན་རྫ་གཞོང་ནང་གི་སྒོར་སྒོར་དེས་ཉི་མ་མཚོན་ཡོད་པ་དང་། ཟླུམ་གཟུགས་ཀྱིས་གནའ་བོའི་ལྷ་དགུ་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད། ཁོ་ཚོས་གདོད་མའི་སྐྱེལ་བསུ་མཛད་སྒོ་སྤེལ་སྐབས། དཔུང་བ་སྦྲེལ་ནས་རྩེ་བའི་བྲོ་གར་དེའི་མིང་ལ་ཉི་མའི་བྲོ་གར་ཟེར་ཞེས་བརྗོད། རྫ་ཕོར་གཞན་པ་འདི་ལས་མི་རྣམས་ལ་ངལ་རྩོལ་ཡོད་པ་དང་འཚོ་བ་སྟོབས་ལྡན་ཡིན་པ་སོགས་མཚོན་བཞིན་འདུག
འབའ་རྫོང་གི་རྫོང་རུའི་ཤེས་རིག་ལས་བྱུང་བའི་འཚོ་བའི་ཡོ་བྱད་ཧ་ཅང་གི་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་ལ་ཇ་རྫ་དང་ཆང་རྫ་རྒྱལ་རོང་ཕྱོགས་ན་འདི་འདྲ་ཡོད། རྫ་ཕོར། ཕོར་གསུམ་རྫ་ཆས། ཆུ་རྫ་སོགས་རྫ་དབྱིབས་འདྲ་མིན་གྱི་ཡོ་བྱད་ཧ་ཅང་མང་། གཡི་གྲི་དང་། རུས་པ་ལས་བཟོས་པའི་གྲི། ཁེམ་བུ། ཚེབ་སོགས་ཀྱིས་ལོ་ངོ་ལྔ་སྟོང་སྔོན་གྱི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཟ་འཐུང་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་ཤ་སོགས་ཟ་བ་ལ་གྲི་དང་། ཁུ་བ་འཐུང་བ་ལ་ཁེམ་བུ། ཐུག་པ་འཐུང་བ་ལ་ཚེབ་རྣམས་བཀོལ་བའི་ལས་རིམ་ལ་དཔྱད་ན་དེ་དུས་ཀྱི་བོད་མི་རྣམས་བློ་གྲོས་ཅན་དང་བློ་སྤོབས་ཅན་ཡིན་པ་མཚོན་ཐུབ་ལ་འཚོ་བའི་ཡོ་བྱད་ཅིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་བོད་ཆེན་པོའི་ལྗོངས་འདི་ཡིན་པ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ལིག་བཱན་ཚོན་ལྡན་རྫ་ཆས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་བང་ཀོ་ཧྲོང་གིས་བཤད་རྒྱུར། རྫོང་རུ་རིག་གནས་ཀྱིས་གསར་སྐྲུན་བྱས་པའི་འབྲོག་པའི་ཤེས་རིག་གིས་ད་བར་དུ་དཔའ་ངར་ཆེ་ཞིང་། གྲང་ངར་བཟོད་ཐུབ་པ། ཤ་ཟ་བར་དགའ་བའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལ་ཤན་ཤུགས་ཐེབས་ཡོད་ཅེས་བརྗོད། ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་ཅ་ལག་འདི་དག་ནི་བོད་པ་རང་གི་བློ་གྲོས་ལ་བརྟེན་ནས་བཟོས་པའི་འཚོ་བ་དངོས་ལ་མཁོ་བའི་ཡོ་ཆས་ཡིན་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཡོད་པའི་དངོས་རྫས་ཀྱང་རེད་དོ།།
གོང་གསལ་ས་གནས་ཁག་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རྫས་ཁག་ལ་བརྟགས་ན་ཁང་པའི་ཤུལ་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་རུས་པ། འབྲུ་རིགས་ཀྱི་ས་བོན་བཅས་ཡོད་པ་དེས། སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ངོ་སུམ་སྟོང་ཡས་མས་སྐབས་ནས་བོད་མི་རྣམས་ལ་གཏན་འཁེལ་གྱི་སྡོད་ས་ཡོད་པ་གྱུར་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་གི་ལས་ཀ་བྱེད་ཅིང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་པར་མ་ཟད། ཁབ་དང་། འབུག རྫ་ཆས་རི་མོ་ཅན། གཡང་ཊི་སོགས་ཉེར་མཁོའི་ལག་ཆ་དང་རྒྱན་ཆ་སོགས་ཡོད་པ་འདི་དག་ལ་བལྟས་ན་སྐབས་དེའི་བོད་མིའི་ཤེས་རིག་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་དེ་སྐབས་དེའི་སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་དག་ལས་མི་དམན་པ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་གསལ་ཏེ། རྒྱ་ནག་གི་ཡང་ཧྲའོ་གནའ་རྫས་དང་། ལོང་ཧྲན་གནའ་རྫས་སོགས་དང་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་འདྲ་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་མངོན་སུམ་མིག་གི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར།
གསུམ་པ། བོད་བཙན་པོ་དུས་སྐབས་ཀྱི་བང་སོ་ངོ་སྤྲོད།
1.འཕྱོངས་རྒྱས་བོད་བཙན་པོའི་བང་སོ་སྐོར།
བཙན་པོའི་བང་སོ་ནི་འཕྱོངས་རྒྱས་ན་ཡོད་ཅིང་། འཕྱོངས་རྒྱས་ཞེས་པའི་ས་ཆ་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལས་གོ་གནས་གལ་ཆེན་ཟིན་ཡོད་པའི་གནས་མཆོག་ཅིག་ཡིན། དེ་ཡང་གནས་དེའི་དོན་མཁར་མདའ་དང་མུ་ར་རི་སོགས་སུ་གལ་ཆེ་ཤོས་བོད་བཙན་པོའི་བང་སོའི་ཚོགས་ཡོད་ཅིང་། བོད་བཙན་པོའི་སྤུ་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་བང་སོ་ནི་བང་སོའི་ཚོགས་ལས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཡིན།ཁོང་གི་བང་སོ་འཕྱོང་པོ་མདའ་རུ་བརྩིགས་ཡོད་པ་དང་། ཆེ་ཆུང་གི་ཚད་ལ་དཔག་ཆེན་མདའ་རྒྱང་གང་དང་མིང་ལ་སྨུག་རི་སྨུག་པོ་ཞེས་ཟེར། དེ་མིན་མང་སྲོང་མང་བཙན་དང་། འདུས་སྲོང་མང་པོ་རྗེ། མེས་ཨག་ཚོམ་འཕྲུལ་རྒྱལ། ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན། མུ་ནེ་བཙན་པོ། ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན། ཁྲི་གཉན་གཟུངས་བཙན། སྟག་རི་གཉན་གཟིགས། གནམ་རི་སྲོང་བཙན་བཅས་གཙོར་བྱས་པའི་བང་སོ་ཁག་གོ་རིམ་གྱི་ཚུལ་དུ་བརླིང་བོར་ཡོད། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་དང་རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང་སོགས་ལས་གཅིག་མཐུན་དུ་གནས་དེར་བང་སོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ཡོད་པར་བཞེད་ལ། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་གཉན་གཟུངས་བཙན་དང་འབྲོང་གཉན་ལྡེའུ་ཡན་གྱི་བཙན་པོ་དག་གི་བང་སོ་གང་དུ་བཏབ་པ་དང་ཇི་ལྟར་བཏབ་པ་སོགས་ཞིབ་ཕྲ་ད་ཕན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཟིན་ཐོ་ཁག་ཏུ་ཁོ་བོས་མ་མཐོང་བས་བཤད་པར་རྔོ་མི་ཐོགས། འོན་ཀྱང་འདིར་བདག་གིས་ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་གླིང་པའི་གཏམ་ཚོགས་ལེའུ་སོ་བདུན་པའི་ནང་གི་བློན་པོ་མགར་གྱིས་མཛད་པའི་བང་སོའི་དཀར་ཆག་བྱ་བ་དང་། ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་སོགས་ལ་གཞི་བཞག་སྟེ་ཡར་ཀླུངས་འཕྱོངས་རྒྱས་སུ་ཡོད་པའི་བང་སོའི་ཚོགས་དག་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས་ཤིག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།
ཀ སྟོད་ཀྱི་སྟེང་གཉིས་ཀྱི་བང་སོ།
གྲི་གུམ་བཙན་པོ་དང་སྤུ་དེ་གུང་རྒྱལ་གཉིས་ལ་སྟོད་ཀྱི་སྟེང་གཉིས་ཟེར་ཞིང་། དེ་གཉིས་ཀྱི་བང་སོ་ནི《མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》 དུ“ སྟེང་གཉིས་བང་སོ་རྫ་དང་གཡའ་ལ་བཏབ”ཅེས་པ་དང་། 《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》དུ“སྟེང་གཉིས་བང་སོ་གཡའ་དང་སྤང་ལ་བཏབ”ཅེས་པ་ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་བར་འབྱུང་ཡང་། གང་ལྟར་རི་བོའི་མཐོ་སར་བཏབ་ཡོད་པར་བཤད་པ་འདྲའོ།
ཁ། ས་ཡི་ལེགས་དྲུག་གི་བང་སོ།
ཨེ་ཤི་ལེགས་དང་། དེ་ཤོ་ལེགས། ཐི་ཤོ་ལེགས། གུ་རུ་ལེགས། འབྲོང་ཞི་ལེགས། ཨི་ཤོ་ལེགས་བཅས་ལ་ས་ཡི་ལེགས་དྲུག་ཟེར་ཞིང་། དེ་དག་གི་བང་སོ་ནི་གཡའ་དང་སྤང་གི་མཚམས་སུ་བཏབ་ཅིང་། སྤང་ལ་འཇའ་ཚོན་རྒྱས་པ་འདྲའོ་ཞེས་གྲགས།
ག ལྡེ་བརྒྱད་ཀྱི་བང་སོ།
ཟ་ནམ་ཟིན་ལྡེ་དང་། ལྡེ་འཕྲུལ་ནམ་གཞུང་བཙན། སེ་སྣོལ་གནམ་ལྡེ། སེ་སྣོལ་པོ་ལྡེ། ལྡེ་སྣོལ་ནམ། ལྡེ་རྣོན་པོ། ལྡེ་རྒྱལ་པོ། ལྡེ་སྤྲིན་བཙན་བཅས་ལ་བར་གྱི་ལྡེ་བརྒྱད་ཟེར་ཞིང་། དེ་རྣམས་ཀྱི་བང་སོ་ནི་ཆུ་བོའི་གཞུང་ལ་བཏབ་སྟེ། མཚོ་ལ་ཁ་བ་བབས་པ་འདྲའོ་ཞེས་གྲགས།
ང་། བཙན་ལྔའི་བང་སོ།
བཙན་ལྔའི་བང་སོ་འཕྱིང་ཡུལ་དུ་བཏབ་ཅིང་། སའི་ཕུང་པོ་སྤུངས་ནས་སྦྲ་ཕུབ་པ་ལྟ་བུའི་བང་སོ་བཏབ་པར་གྲགས། འདིར་སྔོན་བྱོན་གྱི་མཁས་པ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་རྣམས་ལ་བཞེད་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་མཆིས་པ་ནི། རྒྱལ་ཏོ་རི་ལོང་བཙན་དང་། ཁྲི་བཙན་ནམ། ཁྲི་སྒྲ་དཔུང་བཙན། ཁྲི་ཐོག་རྗེ་མཚན། ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན་བཅས་ལ་འོག་གི་བཙན་ལྔ་ཟེར་བ་ནི《མཁས་པའི་དགས་སྟོན》དང《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》《དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས》སོགས་ཀྱི་བཞེད་པ་མཚུངས་ཤིང་། 《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》དུ། ཁྲི་བཙན་ནམ་དང་། ཁྲི་སྒྲ་དཔུང་བཙན། ཁྲི་ཐོག་རྗེ་བཙན་བཅས་གསུམ་ལ་འོག་གི་བཙན་གསུམ་ཟེར་ཏེ“བཙན་གསུམ་བང་སོ་གངས་དཀར་རྩེ་ལ་བཏབ། དེ་ཡང་གངས་ལ་ན་བུན་ཆགས་པ་འདྲ”ཅེས་ཞེས་བཙན་གསུམ་དུ་འདོད་ཅིང་། ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན་ལོགས་སུ་འཆད་འདུག་པས། གནད་འགག་ནི་རྒྱལ་ཏོ་རི་ལོང་བཙན་མི་འབྱུང་བས་ན། རྩོམ་པ་པོ་འཁྲུལ་བའམ་ཡང་ན་འབྲི་བཤུ་དང་པར་བརྐོས་སོགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཆད་པ་འདྲ་ཡིན་ནམ་སྙམ། གང་ལྟར་མི་མཐུན་པ་ཞིག་འདུག བློ་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་འཚལ།
ཅ། ཁྲི་གཉན་གཟུང་བཙན་གྱི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ཀྱི་བང་སོ་དོན་མཁར་མདའ་རུ་བརྩིགས་ཤིང་། དེ་ནི་འཕུལ་མེད་པ་ས་ཕུང་བརྡལ་བ་སྟེ་བཀྲམ་པ་ལྟ་བུའི་བང་སོའོ།
ཆ། འབྲོ་གཉན་ལྡེའུའི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ལ་ཀླུ་ནད་དམ་མཛེ་ནད་བྱུང་བས་ཞང་མདར་བང་སོ་བརྩིགས་པར་ཡབ་ཡུམ་གསོན་པོར་བང་སོར་བཞུགས་སྐད་དོ། བང་སོའི་མིང་ལ་གསོན་མཆད་ཟླུམ་པོར་གྲགས།
ཇ། སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཀྱི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ཀྱི་བང་སོ་དོན་མཁར་མདའ་རུ་བརྩིགས་ཏེ། དེ་ཡང་འཕུལ་མེད་པ་ས་ཕུང་བརྡལ་བ་ལྟ་བུའི་བང་སོའོ།
ཉ། གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ཀྱི་བང་སོ་ནི་གྲུ་བཞིར་བརྩིགས་ཤིང་། མིང་དུ་གུང་རི་སོགས་ཀར་བཏགས་པར་གྲགས།
ཏ། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་བང་སོ།
བང་སོའི་དཀར་ཆག་ནང་།“སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ་མཆིང་ཕུར་བཏབ། ཕྱི་དབྱིབས་གྲུ་བཞི། ནང་དུ་རེའུ་མིག་དགུ། ལྷ་ཁང་ལྔ། དབུས་སུ་རིང་ཚད་ཁྲེ་ཙེ་བརྒྱད་ཙམ་ཡོད་པའི་བྱུ་རུའི་སྡོང་པོ་རྒྱུན་བཀང་གི་མཚོན་བྱེད་དུ་བྱས། ཟུར་བཞིའི་མཆོད་ཁང་རིན་པོ་ཆེ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་བཀང་། ནང་སྐྱ་རྡོ་ལེབ་གྲུ་བཞི་མ་ཀུན་ནས་བསྒྲིགས་པ། ཕྱི་སྐྱ་གྱང་ས་མཐུག་པོ་བསླངས། བང་སོའི་སྒོ་མོ་ནུབ་ལ་གཏད། བང་སོའི་ཕྱིར་ས་སྨུག་པོ་དང་རྡོ་ཧྲུག་གིས་བཤབ་ནས་དེའུ་འབུར་ཞིག་ཏུ་གྱུར། མུ་མཐའ་སོ་སོར་ཞེང་ཚད་གོམ་པ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་དང་མཐོ་ཚད་གཞུ་འདོམ་བཅུ་གཉིས་ཙམ་ཡོད། བང་སོའི་ཡང་སྟེང་དུ་ལྷ་ཁང་ཆུང་ངུ་བཞེངས” ཞེས་འཁོད་འདུག ཡང་དེ་ཉིད་ལས། སྲོང་བཙན་བང་སོ་འཕྱོང་ཕུའི་མདའ་རུ་ཡོད། ། ཆེ་ཆུང་ཚད་ནི་དཔའ་ཆེན་མདའ་རྒྱང་གང༌།། ཞེང་གི་ཚད་ནི་ཉང་གི་རྡོ་རྒྱང་གང༌། ། ནང་ན་ལྷ་ཁང་ལྔ་ཡང་བཞུགས་སུ་གསོལ།། བང་སོ་ནང་རྒྱན་ཅན་དུ་གྲགས་པ་ཡིན།། གསང་བའི་མཚན་ནི་སྨུ་རི་སྨུག་པོ་ཞེས།། འཛམ་བུ་གླིང་གི་ནོར་ཕུད་ལན་གསུམ་བསྡུས། །ཞེས་གསུངས་པས་འཕྱོང་བོའི་མདའ་རུ་བརྩིགས་པའི་བང་སོ་ལས་ཆེ་བ་སྔ་བ་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ་ཡིན་ཞིང་མིང་གཞན་ལ་བང་སོ་དམར་པོ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། ཁ་དོག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན་མདོག་དམར་པོ་ནི་བོད་རིག་པས་འདོད་པའི་ཞི་རྒྱས་དབང་དྲག་གི་ལས་བཞི་ལས་དབང་གི་ལས་མཚོན་ཞིང་། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྟོབས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བསྒྱུར་བའི་རྒྱལ་པོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པར་མཚོན་པར་སེམས།
ཐ། གུང་སྲོང་གུང་བཙན་གྱི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ཀྱི་བང་སོ་ནི་དོན་མཁར་མདའ་རུ་བརྩིགས་ཤིང་། གྲལ་ནི་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོའི་གཡོན་ན་ཡོད་དེ། བང་སོའི་མིང་ལ་གུང་ཆེན་རི་ཞེས་བཏགས་པར་གྲགས།
ད། ཁྲི་མང་སྲོང་མང་བཙན་གྱི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་གཙང་གི་བར་སྣང་སྒང་དུ་འདས་ནས། བང་སོ་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོའི་གཡོན་དུ་བརྩིགས་ཤིང་། ནང་དུ་རིན་ཆེན་ནོར་གྱིས་བཀང་སྟེ། མིང་ལ་སྔོ་གཞེར་ཧྲལ་པོ་བཏགས་པར་གྲགས།
ན། ཁྲི་འདུས་སྲོང་གི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་འཇང་གི་ཡུལ་དུ་འདས་ནས་བང་སོ་ཁྲི་མང་སྲོང་མང་བཙན་གྱི་བང་སོའི་གཡོན་དུ་བརྩིགས་ཤིང་། མིང་ལ་ལྷ་རི་ཅན་ཞེས་བཏགས་པ་དང་། བང་སོ་དེ་ལ་ལྕགས་རི་ཡོད་པ་ཧོར་གྱི་མི་སྡེས་བརྩིགས་པར་གྲགས། འདིར་ཧོར་གྱི་མི་སྡེ་ཞེས་པའི་ཧོར་ནི་ལི་ཡུལ་དང་། གྲུ་གུ་སོགས་ལ་གོ་དགོས་ཤིང་། དེར་བལྟས་ན་དེའི་དུས་ནས་བོད་དང་མི་རིགས་དེ་དག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་པས་མ་ཚད་ཁོ་ཚོས་ཁྲི་འདུས་སྲོང་ལ་བརྩི་བཀུར་ཆེན་པོ་བྱེད་པར་མངོན།
པ། ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་གྱི་བང་སོ།
ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་ཏེ་མེས་ཨག་ཚོམ་ནི་ཡར་འབྲོག་སྦ་ཚལ་མཁར་དུ་འདས་ཤིང་། བང་སོ་མུ་ར་རི་ལ་བརྩིགས་ཏེ། ཁྲི་འདུས་སྲོང་གི་བང་སོའི་གཡོན་ན་ཡོད་ཅིང་། མིང་ལ་ལྷ་རི་གཙུག་ནམ་ཞེས་བྱ་བར་བཏགས་ཞེས་གྲགས།
ཕ། རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་བང་སོ།
རྒྱལ་པོ་དེ་ཉིད་འཚོ་བཞུགས་ཀྱི་སྐབས་ནས། རྒྱལ་སྲིད་ལྷ་སྲས་ཐུ་བོ་མུ་ནེ་བཙན་པོ་ལ་གཏད་དེ། རང་ཉིད་ཟུར་མཁར་སྨྱུག་མའི་ཚལ་དུ་བྱོན་ཏེ་བཞུགས་སྐབས་འདས་ཤིང་། བང་སོ་མུ་ར་རི་ལ་བརྩིགས་ཏེ། གྲལ་ནི་ཡབ་མེས་ཨག་ཚོམ་གྱི་བང་སོའི་རྒྱབ་ངོས་གཡས་ན་ཡོད་ཅིང་། གཞན་དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ནི། བང་སོ་དེ་བཙན་པོ་རང་ཉིད་མ་འདས་གོང་ནས་བརྩིགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ནང་དུ་གསེར་དངུལ་རིན་ཆེན་གྱིས་བཀང་སྟེ། མིང་ལ་འཕྲུལ་རི་གཙུག་སྣང་ཞེས་བྱ་བར་བཏགས། ལྷག་པར་དུ་བང་སོ་དེའི་རྩ་བར་རྡོ་རིང་ཡི་གེ་ཅན་ཞིག་ཀྱང་བཙུགས་པར་གྲགས།
བ། མུ་ནེ་བཙན་པོའི་བང་སོ།
བཙན་པོ་དེ་ཉིད་ཕོ་བྲང་ཡུམ་བུར་འདས་ཤིང་། བང་སོ་ནི་མེས་ཨག་ཚོམ་གྱི་བང་སོའི་གཡས་ངོས་མདུན་དུ་བརྩིགས་ཤིང་། མིང་ལ་ལྷ་རི་ལྡེམས་པོ་ཞེས་བཏགས་པར་གྲགས།
མ། ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ།
ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་ཏེ་སད་ན་ལེགས་མཇིང་ཡོན་གྱི་བང་སོ་ནི། བཙན་པོ་དེ་ཉིད་སྦྲགས་ཀྱི་ཕུར་འདས་ཤིང་། བང་སོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་གི་བང་སོའི་མདུན་དུ་བརྩིགས། ཡུམ་གྱི་ཆག་གང་བསྐོངས་བས་ནངས་ཀྱི་མཐོ་ཟེར། ནང་དུ་རིན་ཆེན་ནོར་གྱིས་བཀང་སྟེ། མིང་ལ་རྒྱལ་ཆེན་འཕྲུལ་རི་ཞེས་བཏགས་པར་གྲགས།
ཙ། ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་གྱི་བང་སོ།
ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་ཏེ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་རལ་པ་ཅན་ནི། མལ་གྲོ་ཞམ་པའི་ཕོ་བྲང་དུ་བཀྲོངས་ཤིང་། བང་སོ་དོན་མཁར་མདའི་གཡོན་ཟུར་དུ་བརྩིགས་ཏེ་ནང་དུ་རིན་ཆེན་ནོར་གྱིས་བཀང་། མིང་ལ་ཁྲི་སྟེང་རྨང་རི་ཞེས་བཏགས་པར་གྲགས།
ཚ། རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མའི་བང་སོ།
དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེས་ལྷ་སར་བཀྲོངས་ཏེ་བང་སོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་གི་བང་སོ་དང་སད་ན་ལེགས་མཇིང་ཡོན་གྱི་བང་སོའི་བར་དུ་བརྩིགས། མིང་ལ་བང་རིམ་འཁོར་ལོ་ཅན་ཞེས་བཏགས་ཏེ་རྩིག་འཕྲོར་ལུས་པར་གྲགས།
མདོར་ན་རྗེ་གྲི་གུམ་བཙན་པོ་ནས་གླང་དར་མའི་བར་དུ་སྟོད་ཀྱི་སྟེང་གཉིས། ས་ལ་ལེགས་དྲུག བར་གྱི་ལྡེ་བརྒྱད། འོག་གི་བཙན་ལྔ། སྐྱིད་པའི་གདུང་རབས་བརྒྱད། ཤིན་ཏུ་སྐྱིད་པའི་གདུང་རབས་ལྔ། སྨད་ཀྱི་སྟེང་གཅིག་བཅས་བཙན་པོ་སུམ་ཅུ་སོ་ལྔ་རིམ་པར་བྱོན་པ་ཀུན་ལ་བང་སོ་མཆིས་ཀྱང་། དེ་དག་དུས་སྐབས་དང་སོ་སོའི་མཛད་འཕྲིན་ཆེ་ཆུང་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཁྱད་ཆོས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་སྣང་སྟེ། 《མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》 དུ“ སྟེང་གཉིས་བང་སོ་རྫ་དང་གཡའ་ལ་བཏབ”ཅེས་རི་སྒང་གི་ཆེས་མཐོ་སར་བཏབ་པ་དང་། “ལེགས་དྲུག་བང་སོ་གཡའ་སྤང་མཚམས་སུ་བཏབ”ཅེས་སྔ་མ་ལས་ཅུང་ཟད་ཕབ་སྟེ་བཏབ་པ་དང་། “ལྡེ་བརྒྱད་བང་སོ་ཆུ་བོའི་གཞུང་ལ་བཏབ”ཅེས་ཆུ་ནང་བསྐྱུར་པ་དང་། “བཙན་ལྔ་མན་ཆད་བང་སོ་འཕྱིང་ཡུལ་བཏབ”ཅེས་ས་འོག་ཏུ་སྤས་པ་སོགས་འདིར་བཙན་པོ་རྣམས་ཀྱི་བང་སོ་མཐོ་ས་ནས་དམའ་སར་རིམ་བཞིན་ཕབ་པའི་གོ་རིམ་མ་འཁྲུལ་པ་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་ནི་སྟབས་ལེགས་ཀྱིས་འཁེལ་བ་ཞིག་མིན་པར། དེ་ནི་དེའི་དུས་སུ་བོན་པོའི་ཆོས་ལུགས་དར་བས། བོན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བཙན་པོ་རྣམས་ནི་གནམ་ནས་བབས་པའི་ལྷའི་བུ་ཡིན་ཟེར་བས་ན། བཙན་པོ་རྣམས་ཀྱི་བང་སོ་ཡང་ཐོག་མར་གནམ་ལ་བཏབ་ཟེར།དེ་ནས་རི་མཐོ་སར་བཏབ། དེ་ནས་མར་ཕབ་ནས་མཐར་ས་འོག་ཏུ་སྦས་པ་ཡིན་པར་མངོན་ནོ།བང་སོའི་བཟོ་དབྱིབས་ལ་ཡང་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་ནི《མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》 དུ“བཙན་ལྔའི་མཆད་པ་ས་ཕུང་སྦྲ་འདྲར་ཡོད། འཕུལ་མེད་མཆད་པ་གྲུ་བཞི་མི་ཤེས་སྐད”ཅེས་གྲུ་བཞི་བརྩིགས་མི་ཤེས་པས་ས་ཕུང་སྤུངས་ནས་སྦྲ་ཕུབ་པ་ལྟ་བུའི་བང་སོ་དང་། “ཁྲི་གཉན་མཆད་པ་དོན་མཁར་མདའ་རུ་བརྩིགས། དེ་ཡང་འཕུལ་མེད་ས་ཕུང་བརྡལ་བ་འདྲ”ཞེས་ཁྲི་གཉན་གཟུང་བཙན་གྱི་བང་སོ་ནི་ས་ཕུང་བརྡལ་བ་སྟེ་བཀྲམ་པ་ལྟ་བུའི་བང་སོ་དང་། “ཞང་མདའི་བང་སོ་གསོན་མཆད་ཟླུམ་པོར་གྲགས”ཞེས་འབྲོ་གཉན་ལྡེའུའི་བང་སོ་ནི་དབྱིབས་ཟླུམ་པོའི་བང་སོ་དང“བང་སོ་གྲུ་བཞིར་བརྩིགས་པ་དེ་ནས་བྱུང”ཞེས་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ་ནི་གྲུ་བཞི་མའི་བང་སོ་དང་། “བང་སོ་གྲུ་བཞིར་རེའུ་མིག་དགུ་ཅན”ཞེས་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་བང་སོ་ནི་རེའུ་མིག་དགུ་ཅན་གྱི་བང་སོ་ལ་སོགས་པའོ། དེ་དག་ཐོག་མར་སྟབས་བདེ་ཙམ་དང་། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་ཟླུམ་པོ་དང་གྲུ་བཞི་དང་རེའུ་མིག་ཅན་སོགས་བཟོ་དབྱིབས་ངོ་མཚར་ཅན་བྱུང་བ་དེའི་ཐོག་ནས། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དེ་དུས་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ཏུ་སླེབས་པར་མཚོན་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་དུས་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་ས་ཆར་བཟོ་ལས་དང་ཞིང་ལས་སོགས་ཀྱི་ཐད་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་བ་ནི། བོད་ཡུལ་འཕྲུལ་བློན་མཛངས་པའི་མི་བདུན་གྱི་ཐོག་མར་གྱུར་པ་རུ་ལས་སྐྱེས་དེ་ཉིད་ཀྱིས་མཛངས་པའི་ལས་སུ་ཤིང་བསྲེགས་ནས་སོལ་བ་ཕུད། དེ་ཡིས་གཏེར་རྡོ་བཞུས་ནས་གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་ཕྱུང་། ཤིང་ལ་མིག་ཕུག་སྟེ་གཤོལ་མདའ་དང་གཉའ་ཤིང་བཟོས། ས་གཞི་བརྐོས་ནས་ཕུ་ཆུ་ཡུར་དུ་དྲངས། རྨོ་ཟོག་གི་དོར་སྡེབས་ནས་སྤང་ཐང་ཞིང་དུ་རྨོས། བརྒལ་བས་མི་ཐར་བའི་ཆུ་ལ་ཟམ་པ་བཙུགས་པ་སོགས་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་བྱ་བ་མགྱོགས་མྱུར་གོང་འཕེལ་བྱུང་བ་དང་། ལྷག་པར་ངོ་མཚར་བ་ཞིག་ལ། ལྕགས་རིགས་བཞུ་བར་མ་མཐར་ཡང་དྲོད་ཚད་ཏུའུ་ཉིས་སྟོང་ཡན་ལ་མེད་ན་མི་འགྲུབ་པས་རང་ཅག་གི་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་གི་ཡར་སྔོན་ནས་གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་བཞུ་བའི་ལག་རྩལ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་འཕེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་འོད་ཟེར་འཕྲོ་བའི་ལེའུ་ཞིག་ལགས་སོ།
2.སླེབས་རའི་བང་སོའི་སྐོར།
སླེབས་རི་བང་སོའི་ཚོགས་དེ་ཀོང་པོ་ས་ཁུལ་སྣང་རྫོང་སྐྱེམ་སྟོང་ཤང་གི་ཁོངས་སུ་ཡོད་ལ། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་སྟོང་ཉིས་བརྒྱ་ཡན་ཟིན་ཡོད་པ་དང་། རྫོང་མཁར་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ48ཡོད། དེ་ནི་ད་སྔའི་བར་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ཁག་ནས་གནའ་རྫས་རྟོག་དཔྱོད་པས་རྙེད་པའི་ཆེས་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། གཏོར་སྐྱོན་ཐེབས་ཚད་ཆེས་ཉུང་བའི་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཚོགས་ཤིག་རེད། སླེབས་རི་བྱང་ནས་ལྷོ་རུ་བརྟན་ཤིག་གེར་འགྱིང་ཡོད་ལ། བང་སོའི་ཚོགས་ནི་རི་བོའི་མདུན་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁུག་སྟེམས་གཉིས་སུ་ཆགས་ཡོད། དེ་ཤར་ཁུལ་དང་ནུབ་ཁུལ་གཉིས་སུ་བགོས་ནས་གྲུབ། མང་ཆེས་ཤོས་ཤར་ཁུལ་གྱི་ཕྱོགས་སུ་གནས། བསྡོམས་རྩིས་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཁྱོན་བསྡོམས་བང་སོ200ལྷག་རི་རྒྱུད་འདིའི་ཆགས་དབྱིབས་དང་བསྟུན་ནས་ཐེམས་སྐས་ཀྱི་བང་རིམ་བཞིན་བརྩེགས་ཡོད། བང་སོའི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་རི་མཐོ་ཞིང་བརྗིད་ལ། མདུན་ཕྱོགས་སུ་སྐྱེམས་སྟོང་ཆུ་ཀླུང་ལྷང་ལྷང་དུ་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ་འཐེན་ནས་འབབ་བཞིན་འདུག བང་སོའི་ཚོགས་ཀྱི་ཤར་རྒྱུད་དུ་ཁང་པ་ཪྙིང་པའི་ཤུལ་དང་། ཆོས་ཀྱི་ཆོ་ག་སྒྲུབ་སའི་ཤུལ་མངོན་གསལ་དུ་གནས། ཡིད་ཕངས་པ་ཞིག་ལ་སྔོན་ཆད་འདི་ན་རྡོ་རིང་ཞིག་ཡོད་མོད། ད་ལྟ་རྨང་རྡོ་ལས་མཐོང་རྒྱུ་ཅི་ཡང་མེད། གྲོང་མི་ཚོས་བཤད་པ་ལྟར་ན་རྡོ་རིང་འདི་དུས་རབས20བའི་ལོ་རབས40ཡས་མས་སུ་འཇིག་པ་རེད་ཟེར། གང་ལྟར། ད་ལྟའི་བར་བོད་ཀྱི་མེས་པོ་ཚོས་བང་སོ་བརྩིགས་པའི་རིག་ལམ་གྱི་ཡིག་ཆ་ཅི་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་མེད་པས། སླེབས་རིའི་ས་ཆ་འདི་བོད་མི་མང་ཆེ་བར་མཚོན་ད་དུང་གསང་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཕལ་ཆེར་གོ་ཐོས་ཙམ་ཡང་ཡོད་མེད་གསལ་པོ་མེད། ས་ཆ་འདི་ཆེད་ལས་ཞིབ་འཇུག་པའི་མིག་ལམ་དུ་ཐོག་མར་ཤར་དུས་ནི་དུས་རབས20བའི་ལོ་རབས80བ་སྟེ།1982ལོར་བོད་ལྗོངས་རིག་དངོས་ཅུས་ཀྱི་སྐུ་ཞབས་བསོད་ནམས་དབང་འདུས་སོགས་ཀྱིས་བང་སོའི་ཚོགས་འདིའི་རིན་ཐང་ལ་ངོས་འཛིན་གསར་དུ་བྱས་ཤིང་། དུས་དེབ་ཀྱི་སྟེང་དུ་བོད་ཡིག་གི་ལམ་ནས་བང་སོའི་ཚོགས་འདིའི་གནས་ཚུལ་རགས་བསྡུས་སུ་ངོ་སྤྲོད་བྱས་རྗེས། འབྲེལ་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་ཚན་ཁག་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྔ་ཆད་ཕྱི་མཐུད་དུ་ཞིབ་འཇུག་གི་གནས་ཚུལ་བསྒྲགས་ཤིང་། ཚང་མས་མཇུག་བསྡོམས་བྱས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་དུས་རིམ་གྱི་རིམ་པ་མཐོ་བའི་མི་དྲག་སྐུ་དྲག་གང་རུང་གི་བང་སོ་ཡིན་པ་རེད་ཅེས་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད།
རྒན་བསོད་ནམས་དབང་འདུས་ཀྱིས་བཀོད་པ་ལྟར་ན། ད་ཡོད་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་དཔྱད་གཞིར་གཞིགས་ན་སླེབས་རིའི་བང་སོ་མང་ཆེ་བ་ས་རྡོ་ཤིང་གསུམ་ལས་གྲུབ་པ་དང་། སྐྲུན་ཐབས་ཐད་དོང་བྲུས་བང་སོའི་རིགས་སུ་གཏོགས། འོན་ཀྱང་སླེབས་རིའི་བང་སོར་ང་ཚོས་ད་ཕན་ནང་སའི་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་མཐོང་མྱོང་བའི་དོང་བྲུས་བང་སོ་དང་མི་འདྲ་བའི་མི་རིགས་སམ་ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤས་ཆེར་ལྡན། དུར་ཁང་སྔོག་འབྲུ་བྱས་ནས་དུར་རྫས་བོར་བརླག་སོང་བའི་བང་སོ་ཁག་ལ་ང་ཚོས་བལྟ་ཞིབ་བྱས་པ་དང་ལྷག་པར་དུ་བཟོ་དབྱིབས་མི་འདྲ་བའི་བང་སོ་ཆུང་གྲས་ཁག་བཞི་ལ་ཚོད་ལྟའི་སྔོག་འདོན་བྱས་པ་བཅས་ལ་མཚོན་ན་བང་སོ་སྟེང་འོག་རིམ་པ་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཆོག་པའི་སྟེང་མ་ནི་ཁོད་སྙོམས་པའི་ས་ངོས་ཕྱོགས་བཞིར་གྱང་བསླངས་པའི་ནང་ས་རྡོ་བརྒྱངས་ནས་དེའི་འོག་ཏུ་པུར་ཁང་ཡོད་པ་དང་། པུར་ཁང་དེ་རིགས་མང་ཆེ་བ་གྲུ་བཞི་ནར་མོའི་དབྱིབས་ཅན་ཡིན་ཞིང་། རྩིག་པའི་ཁོག་དང་ཡང་ན་ཟུར་བཞིར་ཤུག་པའི་ཀ་བ་བསླངས་པའི་ཐོག་གདུང་མ་བཀལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། པུར་ཁང་གི་ས་ངོས་དང་པུར་སྒྲོམ་གྱི་ཕྱི་ནང་གང་སར་ངོས་སྙོམ་ལ་སྲ་ཞིང་མཁྲེགས་པའི་ཨར་ཀ་མཐུག་པོ་བཏིང་འདུག གཞན་ཡང་པུར་ཁང་ལ་སྒོ་དང་། ཐེམ་པ། རྡོ་སྐས་སོགས་ཡོད་པ་ནི་བཀོད་པ་ཁང་ཁྱིམ་དང་མཚུངས་པར་འདུག པུར་སྒྲོམ་ནི་མགོ་མཇུག་དང་། གཡས་གཡོན། ཁེབས་བཅས་ལས་སྣོན་གྱིས་བཟོ་ལྟ་བཏོན་པའི་རྡོ་གཡམ་ཆེན་པོ་ལྔ་ལས་གྲུབ་པ་དང་། པུར་སྒྲོམ་གྱི་སྤྱིར་བཏང་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ཁྲེ་གང་ཙམ་དང་། ཞེང་ཚད་སྤྱི་སྐར་ལྔ་བཅུ་ང་ལྔ། མཐོ་ཚད་སྤྱི་སྐར་བཞི་བཅུ་ཞེ་ལྔ། རྡོ་གཡམ་གྱི་མཐུག་ཚད་སྤྱི་སྐར་ལྔ་ཙམ་བཅས་འདུག པུར་སྒྲོམ་གྱི་རིང་ཚད་ལ་དཔགས་ན་གཤིན་པོའི་ཡན་ལག་བསྐུམས་ནས་སྦ་བའི་དུར་འཇུག་བྱེད་ལུགས་མངོན་པ་དང་པུར་སྒྲོམ་ནང་རུལ་སྐྱོན་ཡོང་རྒྱུ་འགོག་ཆེད་བླུགས་པའི་སོལ་བ་རྡོག་པོ་མང་ཙམ་མཐོང་རྒྱུ་འདུག བང་སོ་ཟླུམ་དབྱིབས་ཅན་ནི་གྲུ་བཞི་ཅན་དང་མི་འདྲ་བར་པུར་ཁང་གི་ཐོག་ཁེབས་ལ་རྡོ་གཡམ་བསྒྲིགས་པའི་སྟེང་ཨར་ཀ་བཏིང་ནས་ཡོད་སྟབས་སྟེང་འོག་གི་ཁྱད་པར་གསལ་པོར་མངོན་པ་དང་། པུར་ཁང་གི་རྩིག་པ་རྡོ་གཡམ་ཞེ་ཅིག་བརྩིགས་ནས་རིམ་བཞིན་འཐེན་བརྒྱབ་སྟེ་སྒོག་ཕོར་ཁ་སྦུབས་པའི་བཟོ་དབྱིབས་ལྟར་དུ་བསྐྲུན་ཡོད་ཅིང་། མཐིལ་གྱི་ཚངས་ཐིག་ལ་སྤྱི་ཁྲེ་གཉིས་དང་སྤྱི་སྐར་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ། མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་གཅིག་དང་སྤྱི་སྐར་ཉི་ཤུ་ཙམ་ལས་མེད་ལ་སྤྱིར་བཏང་དུ་བང་སོ་དེ་རིགས་ལ་པུར་སྒྲོམ་ཡང་མེད་པར་སྣང་།
བང་སོའི་ཕྱི་དབྱིབས་མི་འདྲ་བར་གཞིགས་ཏེ་པུར་ཁང་གི་བཟོ་དབྱིབས་ཀྱང་འདྲ་མིན་ཡོད་རུང་པུར་ཁང་སྟེང་གི་ཕྱོགས་བཞིར་གྱང་བསླངས་ནས་དེའི་ནང་ས་རྡོ་བརྒྱངས་ཏེ་འོག་གི་པུར་ཁང་འགེབས་པར་བྱེད་པའི་ཐབས་ནི་བང་སོ་མཐའ་དག་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ཞིང་། སྟེང་གི་ཕྱོགས་བཞིར་རྩིག་པ་དེར་ཡང་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་ཡོད་པ་ནི་ཕྱི་གྱང་དང་ནང་རྡོ་རྩིག་བསླངས་ནས་འདུག ད་དུང་བང་སོ་ཆེ་གྲས་མང་ཆེ་བའི་གྱང་རིམ་ལ་རྡོ་གཡམ་རིམ་པ་མང་པོ་བཏིང་ཡོད་ཅིང་། མང་བར་རིམ་པ་བཅུ་དང་། ཉུང་བར་ལྔ་ནས་བདུན་བར་འདུག མདོར་ན། བང་སོའི་ཚོགས་ལ་རྒྱང་ལྟ་བྱེད་སྐབས་དེ་ནི་གནའ་བོའི་འཛུགས་སྐྲུན་དངོས་པའི་རྗེས་ཤུལ་ཡིན་པ་ལས་གནའ་རབས་ཀྱི་བང་སོའི་ཚོགས་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པ་དཀའ་མོད། ནུབ་ངོས་ཀྱི་གད་སྟེགས་ཐོག་རྡོ་རྩིག་བསྐོར་བའི་སྐས་ཞིང་གི་རྗེས་ཤུལ་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་བཅས་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ལམ་དག་ཏུ་གསལ་བའི་སྔར་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་དུར་སྲུང་སྡོད་ཁང་དང་སྐས་ཞིང་བཏབ་པའི་རྗེས་ཤུལ་ཡིན་པར་སེམས། སླེབས་རིའི་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་ད་ཕན་ཤེས་རྟོགས་ཟིན་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་གནའ་རབས་བང་སོའི་ཚོགས་ཀྱི་ནང་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཤོས་དང་། བཟོ་དབྱིབས་རྣམ་མང་ལྡན་པ། ཕྱིའི་བཀོད་པ་ཅ་ལག་ཚང་ཤོས་བཅས་ཡིན་པས། ཆབ་མདོའི་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་རབས་ཀྱི་གནས་ཤུལ་ཁ་རུབ་དང་འདྲ་བར་གནའ་བོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་། བསམ་པའི་འདུ་ཤེས། ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ནུས་པ། རིག་གནས་དང་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་སོགས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུར་རྩ་འགངས་ཆེ་བའི་དངོས་པོའི་དཔྱད་གཞི་མཁོ་འདོན་ཐུབ་ངེས་རེད།
3. གཏེར་ལམ་གནའ་བོའི་བང་སོའི་སྐོར།
དེ་ཡང་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས50ཡི་ལོ་འགོར། གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་པས་གཏེར་ལམ་བང་སོའི་ཚོགས་གསར་རྙེད་བྱུང་ཞིང་། སྤྱི་ལོ1983ལོ་དང1996ལོར། གཏེར་ལམ་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་རིག་གནས་ཅུའུ་ཡིས་སྔ་གཞུག་ཏུ “རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་གསར་རྙེད་དྲུག” དང“རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་གསར་རྙེད་བཅུ”ཡི་གྲས་སུ་བདམས་པ་དང་། སྤྱི་ལོ1996ལོར་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གིས་གཏེར་ལམ་ཆུ་ཁོལ་བང་སོའི་ཚོགས་ནི“རྒྱལ་ཡོངས་གཙོ་གནད་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་སྡེ་ཁག”ཏུ་བདམས། ཆེད་མཁས་པ་མང་བོས་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་གཏེར་ལམ་རྫོང་ལྟེ་བ་ཡིན་པའི་ཚ་འདམ་གཞུང་གི་གནའ་བོའི་ཐུ་བྷོད་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་ཏུན་ཧོང་དང་ཐུའུ་ལུའུ་ཧྥན་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་གསར་རྙེད་བྱུང་རྗེས། ཀྲུང་གོའི་ནུབ་རྒྱུད་དང་ཐ་ན་གླིང་ཆེན་ཨེ་ཤ་ཡའི་དབུས་དཀྱིལ་ནས་ཆེས་ཆེ་བའི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་གསར་རྙེད་བྱུང་བ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་ཡི་གེ་ལྟར་ན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གཏེར་ལམ་རྫོང་ལྟེ་བ་ཡིན་པའི་ཚ་འདམ་གཞུང་དུ་གནའ་བོའི་བང་སོ2000ལྷག་ཡོད་ཅིང་། གཏེར་ལམ་རྫོང་གི་ཆུ་དཀར་གཙང་བོའི་བྱང་འགྲམ་དང་ལྷོ་འགྲམ་གཉིས་སུ་བོད་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་བང་སོ་མང་པོ་རྙེད་པ་དང་། དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་གཏེར་ལམ་ཐུ་བྷོད་བང་སོ་དང་པོ་དེའི་ས་ངོས་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་རྨུས་རྒྱ་དཔང་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་གཅིག་དང་ཉིས་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་དང་མཐོ་ཚད་ལ་རྨུས་ཉེར་བདུན་ལྷག་ཡོད། བང་སོའི་ས་ངོས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་རྨུས་བརྒྱ་དང་ང་ལྔ་དང་ཞེང་ལ་རྨུས་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཡོད། ས་འདིའི་ལོ་ལོན་རྒན་པ་དག་གིས་བཤད་པ་ལྟར་ན། སྔོན་ཆད་བང་སོ་འདི་སྐས་རིམ་ལྟར་རིམ་པ་དགུ་བརྩེགས་སུ་གྲུབ་ཡོད་པ་དང་སྐབས་དེར་ས་འདིའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་འདི་བང་སོ་ཞིག་ཡིན་པ་མི་ཤེས་ལ། མཚམས་མཚམས་སུ་ས་ཁུང་བརྡོལ་ཡོད་པས་མི་རྣམས་ཀྱིས་འདི་ལ་བདུད་ཁུང་དགུ་བརྩེགས་ཞེས་འབོད་པའི་ངག་རྒྱུན་ཡོད་ཟེར། གཏེར་ལམ་ཐུ་བྷོད་བང་སོ་དང་པོ་འདིའི་མཐའ་སྐོར་དུ་བང་སོ་ཆུང་ཆུང་དྲུག་ཅུ་ལྷག་ཡོད་པ་དང་མིག་སྔར་བརྐོས་ཟིན་པའི་བང་སོ་མང་ཆེ་བའི་ནང་ནས་རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ་སོགས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་དུར་རྫས་རུས་པ་མང་པོ་རྙེད། བང་སོ་དང་པོའི་མདུན་འདབས་ཀྱི་ལབ་ཙེ་ཉེར་བདུན་པོ་ལས་ནོར་འགོ་དང་ནོར་གྱི་རྨུག་པ་བཅུ་གསུམ་དང་ཁྱུ་ཡི་རུས་པ་ཁ་ཚང་བཅུ་གཉིས། ལྔ་མཆོད་ཀྱི་དོང་ཤུར་ལྔ་བོ་ལས་རྟ་བརྒྱད་ཅུ་གྱ་བདུན། ལུག་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ། ནོར་བརྒྱད་ཅུ་བཅས་ཀྱི་རུས་པ་རྙེད། སྲོག་ཆགས་དུར་རྫས་སུ་བཞག་ཡོད་པ་འདི་ལས་གཏེར་ལམ་བང་སོ་དང་པོའི་དུར་འཇུག་རིག་གནས་ཀྱི་མ་གཞི་ནི་ཐུ་བྷོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ཏེ་བོན་གྱི་དུར་འཇུག་རིག་གནས་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། གཞན་བང་སོ་དེ་དག་ལས་གསེར་དངུལ་གྱི་རྒྱན་ཆ་དང་ཀོ་ཆས། བོད་ཡིག་འཁོད་པའི་ཤིང་ཁྲམ་དང་དར་གོས། རྡོ་རིང་། རྡོ་བརྐོས་ཡི་གེ་སོགས་ཀྱང་མང་དུ་ཐོན་ཡོད། གནའ་བོའི་ཡིག་རྙིང་དེ་དག་ནི་ཚ་འདམ་གཞུང་གི་བང་སོ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་གཏེར་ལམ་རྫོང་ཆུ་ཁོལ་ཞང་གི་ཤེའུ་རྩྭ་ཐང་སྟེ་ཆུ་དཀར་གཙང་པོའི་འབབ་རྒྱུད་ཀྱི་གནའ་བོའི་བང་སོ་རྣམས་མི་རིགས་དང་རིག་གནས་གང་ལ་གཏོགས་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་དང་། བང་སོའི་ནང་དུ་བཅུག་པའི་མིའི་རུས་མིང་དང་ཐོབ་ཐང་སོགས་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཁུངས་ལུང་འཁྲུལ་མེད་དང་། བཙན་པོ་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་མངའ་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་པའི་ལོ་རྒྱུས་དང་སྐབས་དེའི་དུར་འཇུག་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཐོག་མའི་དཔྱད་གཞི་ཡིན་ལ། མཚོ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནའ་བོའི་རིག་གནས་དང་མི་རིགས་འབྲེལ་འདྲིས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་དཔྱད་གཞི་རྩ་ཆེན་དང་། བཙན་པོ་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བོད་ཡིག་གི་གཟུགས་དང་དེའི་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པའི་དཔེ་དཔང་དངོས་ལྟ་བུ་རེད།
གཏེར་ལམ་གྱི་བང་སོ་ཡོངས་ལ་རྩིག་པའི་ཐད་ནས་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་གསུམ་ཡོད་དེ། རྡོ་ཡི་རྩིག་པ་ལས་གྲུབ་པ་དང་ས་རིལ་གྱི་རྩིག་པ་ལས་གྲུབ་པ། གྱོ་མོག་གྲུ་བཞི་མའི་རྩིག་པ་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་བཞིན་གཏེར་ལམ་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཚོགས་ལས་མཚོན་པའི་རིག་གནས་ནི་ཕྱོགས་མང་པ་དང་གཏིང་ཟབ་པ། ཡར་ཀླུང་འཕྱོངས་རྒྱས་ཀྱི་བཙན་པོའི་བང་སོ་དང་བསྡུར་ན། གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་མཆོད་འབུལ་རྔམ་ཞིང་བརྗིད་ལ། གྲུབ་ཚུལ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་རེད། བང་སོའི་དུར་འཇུག་གི་ཚད་གཞི་མཐོ་བ་དང་རིག་གནས་བརྡ་འཕྲིན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། བང་སོའི་ཚོགས་འདིའི་དུར་འཇུག་རིག་གནས་གཅིག་པུར་བལྟས་ནའང་། སྐབས་དེའི་དུར་འཇུག་ཆོ་གའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་དུར་འཇུག་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་བོད་རང་གི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་བོན་གྱི《ཀླུ་འབུམ》ཞེས་པའི་ནང་གི་འབྲེལ་ཡོད་བོན་གྱི་དུར་འཇུག་ལྷ་སྒྲུང་ངམ་ངག་རྒྱུན་དེ་དུར་འཇུག་དངོས་སུ་བཀོལ་ཡོད་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་རྗེས་དེ་གང་ས་གང་དུ་མངོན་པར་མཚོན་འདུག།
4.མདོ་སྟོད་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་གནའ་བོའི་བང་སོའི་སྐོར།
དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དང་གནའ་རྫས་ཞིབ་འཇུག་པ་མང་པོས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཡུལ་འདི་ལ་ལོ་ངོ་ཁྲི་ཕྲག་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་འགྲོ་བ་མི་བྱུང་བར་འདོད་པ་བཞིན། གཙང་ཆེན་འབྲི་ཆུ་སྔོན་པོའི་སྟོད་ལ་ཆགས་པའི་འབྲི་ཡི་རིགས་རྒྱུད་ཀྱང་ལོ་ངོ་ཁྲི་ཕྲག་གི་ཡར་སྔོན་ནས་གོས་སུ་ཤིང་ལོ་གྱོན་ཞིང་། ཟས་སུ་མ་རྨོས་ལོ་ཏོག་ཟོས་ནས་བོད་རང་ས་རང་ཡུལ་ནས་སྐྱེ་འཕེལ་བྱུང་། དེའི་སྐོར་དགེ་རྒན་དབང་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་སྒ་སྐྱ་ལོའི་ཡུལ་མིང་གི་འཕོ་འགྱུར་ལ་དཔྱད་པའི་གཏམ་མཁས་པའི་མགུལ་རྒྱན་ཞེས་པའི་དེབ་དེ་ལས། “ཁ་བ་རི་བོའི་ལྗོངས་འདི་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བྱུང་བའི་གནས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ལས་འཕྲོས་ཏེ་སྨར་ཆུང་གཞུང་དང་ཨ་ཆེན་བྱང་ཐང་བཅས་ནས་གསར་དུ་རྙེད་པའི་གནའ་རྫས་ལ་ཞིབ་འཇུག་པས་ཡུལ་ཤུལ་མི་ཞེས་ཐ་སྙད་གསར་བ་བཏགས་པའི་རིག་རྫས་དེ་ཡིས་བྱང་ཨ་ཆེན་གངས་རིའི་ཚུར་ནང་། ནུབ་གདང་ལ་རི་བོའི་མར་ཕྱོགས། འབྲི་ཆུ་སྔོན་མོའི་ཆུ་མགོའི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་མི་ལོ་ཆིག་ཁྲི་སྔོན་དུ་མི་ཡི་བསྟན་པ་ཚུགས་ཤིང་དར་རྒྱས་སུ་སོང་བ་རེད་ཅེས་བདེན་དཔང་བྱེད”ཅེས་བསྐལ་བ་ཁྲི་ཕྲག་མང་པོའི་ཡར་སྔོན་ལ་བོད་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་དར་བ་དང་བསྟུན་ནས་ཡུལ་ཤུལ་མི་ཞེས་པའི་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ཚོ་བ་ཆེན་པོ་ཞིག་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོད་པར་གདོན་མི་ཟའོ། དེས་ན་གསེར་ལྡན་འབྲི་ཆུ་སྔོན་མོའི་སྟོད་ལ་ཆགས་པའི་ཕ་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་ཡུལ་སྡེ་འདིའི་མིང་གི་མཆེད་ཁུངས་ནི་ལྡོང་གི་ཤུལ་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་གྲས་ཀྱི་ཤུལ་ཡིན་པས་ཡུལ་ཤུལ་ཞེས་མིང་བཏགས་པར་གསལ། ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ལྟེ་བ་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གྱི་འགོ་ཁུངས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཆ་སྙོམས་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ42000ཡན་ཡིན།དེ་ཡང་ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག89°27′～97°39′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག31°45′～36°10′བར་གནས་ལ། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ738ཡོད་པ་དང་། ལྷོ་བྱང་གི་ཞེང་ལ་སྤྱི་ལེ406ཡོད་པ་ཡིན། ཡང་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ267000ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི37.2% ཟིན་ཡོད། ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གྲོང་ཁྱེར1དང་། ནང་ཆེན་རྫོང་། ཁྲི་འདུ་རྫོང་། རྫ་སྟོད་རྫོང་། འབྲི་སྟོད་རྫོང་། ཆུ་དམར་ལེབ་རྫོང་བཅས་རྫོང5། གྲོང་རྡལ10། ཡུལ་ཚོ35། སྡེ་བ257བཅས་ཡོད།
དེ་ལྟར་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་ས་ཁུལ་དག་ན་ས་དགེ་བཀའ་རྙིང་སོགས་གྲུབ་མཐའ་སོ་སོའི་དགོན་སྡེ400ལྷག་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་རྫོང་ཤིན་ཏུ་མཐུག་པ་དང་། གནའ་བོའི་ལབ་ཙེ་དང་མཆོད་རྟེན་རྙིང་པ། རྡོ་བརྐོས་རི་མོ། བྲག་ཁུང་། གནའ་ཤུལ་བཅས་ཤིན་ཏུ་མང་བའི་མི་ཚད། ད་རུང་འབྲི་ཆུའི་འགྲམ་རྒྱུད་གང་རུང་ན་གནའ་བོའི་བང་སོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གི་བང་སོའི་ཚོགས་ཁྱུ་གཅིག་ན་མ་མཐར་ཡང་བང་སོ་བཅུ་ཕྲག་ལྷག་གི་ཡན་དང་མང་ཆེ་བར་བང་སོ་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་གི་གྲུབ་ཡོད་པས་གཞི་ཁྱོན་འདི་འདྲ་ཆགས་པ་ལ་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུ་ཞིག་ནང་བྱུང་བ་གཏན་ནས་མི་སྲིད། གྲུ་བཞི་དང་ཟླུམ་དབྱིབས། སྐས་དབྱིབས་ཅན་གྱི་རྣམ་པ་མང་བ་དང་། མང་ཆེ་བ་ས་རྡོ་ཤིང་གསུམ་ལས་གྲུབ་པའི་ཕྱིའི་བཀོད་པ་རྔམ་བརྗིད་ལྡན་པ་བཅས་ཡིན། འོན་ཀྱང་བང་སོ་དེ་དག་དུས་རབས་གང་ལ་བྱུང་བ་སོགས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་ད་བར་བཙལ་འཚོལ་ཐུབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་ཁག་གི་ནང་གཏན་ནས་མི་གསལ་ཁར་ས་གནས་དེ་གའི་མི་ཚོས་ཀྱང་བང་སོ་ནི“འདྲེ་ཁང་དང་སོག་རོ”ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ནས་ད་ལྟ་བར་ཚང་མས་དོ་སྣང་མ་བྱུང་བར་ལུས། དེར་བརྟེན་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཚོགས་དེ་རྣམས་ཡང་སྙིང་དུས་རབས་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་བྱུང་བ་སོགས་ཞིབ་ཕྲའི་ལོ་དུས་དང་སྐབས་དེའི་ཆབ་སྲིད་ཐོག་གི་གོ་གནས་ཇི་ལྟར་ཡིན་མིན་བཅས་གནད་དོན་མང་པོའི་ཐད་ལ་ཁ་ཚོན་གཅོད་པར་དཀའ། ཡིན་ནའང་བང་སོའི་བཟོ་དབྱིབས་དང་སྐྲུན་ཐབས་སོགས་གང་ཅིའི་ཐོག་ནས་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བང་སོ་དང་དབྱེ་ཁྱད་མེད་པ་མ་ཟད། བང་སོ་མང་ཆེ་བ་སྟེང་ནས་འོག་ཏུ་བྲུས་ནས་དུར་རྫས་རྐུ་འཁྱེར་སོང་བའི་གནས་ཚུལ་ཡང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་དང་། རུལ་སྐྱོན་ཡོང་རྒྱུ་འགོག་ཆེད་བླུགས་པའི་སོལ་བ་རྡོག་པོ་མང་ཙམ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ། དེ་མིན་བང་སོའི་སྟེང་དེའུ་འབུར་བརྩིགས་པ་དང་རྡོ་རྩིག་བསྐོར་བའི་དུར་མཆོད་བྱས་ཤུལ་ཡོད་པ། བང་སོ་ཚོགས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱང་རང་བྱུང་རི་བོ་གཏད་ཕྱོགས་དང་མཚུངས་ཤིང་། ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཆགས་ཚུལ་ནི་གཅིག་སྡུད་ཆེ་ལ་གྲལ་བསྟར་སྒྲིག་པ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངའ་བས། ཡུལ་ཤུལ་གྱི་གནའ་རབས་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བང་སོ་ཁག་དང་འདྲ་བར་འབངས་གྱེན་ལོག་མ་བྱུང་སྔོན་གྱི་སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོའི་དུས་སུ་བྱུང་བར་འདོད། ད་ནི་བདག་གིས2009ལོར་མཐོང་མྱོང་བའི་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་བང་སོའི་སྐོར་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས་ཤིག་བྱ།
སྤྱིར་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་བང་སོའི་ཚོགས་རྣམས་གཅིག་སྡུད་དུ་གནས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་རྫོང་ཁག་སོ་སོ་རུ་མཆེད་ཡོད་པ་དང་། རགས་རྩིས་བྱས་ན། ཡུལ་ཤུག་གྲོང་ཁྱེར་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རོང་པོ་བྱ་ཉ་དང་། སྙེད་ཆེན་གཡག་མགོ་ཐང་། རྒྱ་ལུང་སོགས་སུ་བང་སོ500ལྷག་ཡོད་པ་དང་། ཁྲི་འདུ་རྫོང་གི་དཔེ་རོང་ལུང་བ། སྤང་པ། རྫ་སྟོད་སོགས་སུ་བང་སོ400ལྷག་ཡོད། འབྲི་སྟོད་རྫོང་གི་འབྲུ་ཆུ་དང་སྐེད་ཚལ། སྐྱོ་མདའ་སོགས་སུ་བང་སོ350ལྷག་ཡོད་ལ། ད་རུང་ཆུ་མ་ལེབ་དང་ནང་ཆེན་རྫོང་ཁོངས་སུའང་མི་ཉུང་བ་ཡོད་པར་བཤད། གཞན་ཁྲི་འདུ་རྫོང་སེར་པ་དགོན་པའི་ཉེ་འདབས་ཀྱི་མི་ཚང་ཞིག་གིས་ཁང་པ་ལས་སྐབས་ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་མི་རོ་དང་ལྷན་དུ་རྟ་རུས་དང་། སོག་རུས་རི་མོ་ཅན། རྫ་མ་ལུང་གཉིས་ཅན། དུང་དཀར་ཆུང་ཆུང་གང་མང་། དེ་མིན་མཆོང་དང་ལྕགས་ཆས། ད་རུང་ཟངས་ཀྱི་མེ་ལོང་དང་གཞན་ཟངས་ཀྱི་ཅ་ལག་འབོར་ཆེན་བཅས་རྙེད་ཡོད་ཅིང་། དུར་དུ་སྦ་ཚུལ་དེ་ལ་བརྟགས་ན་གནའ་བོའི་བོན་པོའི་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་པར་མཐོང་སྟེ། སྐབས་དེར་ཟངས་ལྕགས་བཟོ་རྒྱུའི་ལག་རྩལ་ཧ་ཅང་མཐོན་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། གཞན་ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་ན་བང་སོའི་ཚོགས་བརྒྱད་ལྷག་ཡོད་ལ་དེ་གྲས་ཀྱི་རོང་པོ་མཚོ་སྣའི་གཉན་ཐང་བང་སོའི་ཚོགས(宁塘滩墓群)ནི་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་རྨིས763དང་ལྷོ་བྱང་གི་རིང་ཚད་ལ་རྨིས414ཡོད། རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ315000ཡོད་ཅིང་། བསྡོམས་པས་ས་སྤུངས་ཀྱི་དེའུ་འབུར་ཆེ་ཆུང91ཡོད། ས་སྤུངས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་ལ་རྨིས2ནས5བར་ཡིན་པ་དང་། ཞབས་ཀྱི་ཆེ་ཆུང་གཅིག་མཚུངས་མིན་པས། ཆེས་ཆེ་བའི་རིང་ཚད་ལ་རྨིས40×40དང་ཆེས་ཆུང་བའི་རིང་ཚད་ཀྱང་རྨིས4×4ཡོད།དབྱིབས་ནི་གྲུ་བཞི་མ་མང་ཞིང་སྐས་དབྱིབས་ཀྱང་ཉུང་ཙམ་འདུག ས་འདམ་དང་རྡོ་རྩིག་གིས་གྲུབ་པས་དུར་རྫས་རྐུ་འཁྱེར་སོང་བའི་རྟགས་མཚན་མེད་ལ་གཏོར་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་བྱུང་མེད་པས་ཐོག་མའི་རྣམ་པ་ཇི་བཞིན་དུ་གསལ། བང་སོ་ཆེན་པོ་དག་དཀྱིལ་དུ་བཀྲོངས་ངེར་འགྱིངས་ཤིང་བང་སོ་འབྲིང་ཆུང་དག་ཤར་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བསྟར་མར་བསྒྲིགས་ཡོད་པར་གྲལ་རིམ་མཐོ་དམན་གྱི་རིམ་པ་གསལ་བོར་ཕྱེ་ཡོད། བང་སོའི་ཚོགས་འདིས་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་བང་སོའི་ཚོགས་མང་པོ་ཞིག་གི་ཚབ་མཚོན་ཐུབ་ཕྱིར་མང་བར་དོགས་ནས་གཞན་དག་རེ་ཞིག་བསྐྱུར་བ་ཡིན།
མདོར་ན་མདོ་སྟོད་ཡུལ་ཤུལ་ནས་རྙེད་པའི་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། བཟོ་དབྱིབས་རྣམ་པ་མང་བ། གཏོར་སྐྱོན་ཐེབས་ཚད་ཉུང་བ། མཐོ་དམན་གྱི་རིམ་པ་གསལ་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངའ་བས། གེ་སར་རིག་གནས་ཙམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་ལས་རིང་དུ་འགོངས་ཏེ་གནའ་རབས་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་། བསམ་པའི་འདུ་ཤེས། ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ནུས་པ། རིག་གནས་དང་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་སོགས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུར་རྩ་འགངས་ཆེ་བའི་དངོས་པོའི་དཔྱད་གཞི་རིན་ཐང་བྲལ་བ་མཁོ་འདོན་ཐུབ་པ་དང་། མྱུར་བ་མྱུར་བར་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་སྔོན་གྱི་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་གནའ་བོའི་བང་སོ་དག་ལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་། སྔོག་འདོན། ཞིབ་འཇུག་བཅས་བྱ་ཐུབ་ཚེ། ཡུལ་ཤུལ་ས་ཁུལ་ནི་མཚོ་བོད་མཐོ་སྒང་སྟེང་གི་གནའ་བོའི་མི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་སའི་རྗེས་ཤུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་ཐུབ་པ་དང་། ཡུལ་འདིའི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་གཙང་ཆེན་འབྲི་ཆུ་སྔོན་མོའི་རླབས་རྒྱུན་དང་འགྲོགས་ཏེ་འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤོག་ལྷེབ་ངོས་སུ་ཡང་བསྐྱར་སྐར་མ་སྨིན་དྲུག་བཞིན་འོད་ལམ་ལམ་དུ་འཚེར་བར་གདོན་མི་ཟའོ།།
5.མགོ་ལོག་རྨ་སྟོད་རྫོང་གི་སྨུག་གི་ལྟེ་བ།
རྨ་ཀླུང་གསེར་ལྡན་རིང་མོ་དལ་གྱིས་འབབ་པའི་འགྲམ་ངོགས་ན་གནས་པའི་ས་རྨ་སྟོད་གཡང་གི་ར་བ་ནི། ཆ་སྙོམས་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་སུམ་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་ལ་འཛམ་གླིང་གི་ཏོག་ལྟར་མངོན་པར་མཐོ་བའི་ས་འདི་ན་གླིང་གེ་སར་དང་འབྲེལ་བའི་ངོ་མཚར་བའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་བ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྐར་གཟིག་ཁྲ་རིང་རི་བོའི་རྒྱུད་ཀྱི་བྲག་ཁུང་ནས་ཡ་མཚན་ཆེ་བའི་ལོ་ངོ་གཅིག་ཁྲི་ཉིས་སྟོང་གོང་རོལ་གྱི་ཏུའུ་རོ་པའི་རྡོ་སྡེར(杜立巴石碟Dropa)རྙེད་མྱོང་། དེ་མིན་གླིང་གྲོ་ལོ་ཚང་གི་མཁར་ཤུལ་དང་སྤྱི་དཔོན་ཁྲ་རྒན་གྱི་མཁར་ཤུལ། སྐྱ་ལོའི་ཕོ་བྲང་སྟག་རྩེ་བཅས་མཁར་ཤུལ་མང་། དེའི་ཁྲོད་སྒ་སྐྱ་ལོའི་མཁར་ཤུལ་དེ་མཚོ་སྐྱ་རེངས་ཀྱི་འགྲམ་གྱི་དེའུ་འབུར་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་མགོར་བཞེངས་ཡོད་ལ་དབྱིབས་གྲུ་བཞི་དང་རྣམ་པ་རྒྱ་ཅུང་ཙམ་ཆེ་བ་ཁང་མིག་ལྟ་བུའི་ཤུལ་ཆེ་ཆུང་འགའ་དང་དཀྱིལ་དུ་ཐབ་ཤུལ་འདྲ་བའི་ས་སྤུངས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཀྱང་འདུག མདུན་ཕྱོགས་ནི་རྔམ་བརྗིད་ཆེ་བའི་མཚོ་སྐྱ་རེངས་ཀྱི་གད་པ་མཐོན་པོར་གཏད་ཡོད་པ་དང་མཚོ་རླབས་ཆིལ་ཆིལ་དུ་མཁའ་ལ་གཡོ་བའི་སྒྲ་དང་བཅས་མཐོང་ན་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པ་ཞིག་ཡིན། མཐའ་འཁོར་ཀུན་ཏུ་ཅུང་གསལ་ལ་མི་གསལ་བའི་རྡོ་རྟགས་རྒྱབ་པའི་ཤུལ་ཡོད་པ་དང་། ད་རུང་གད་ངོས་དེར་ཐེམ་སྐས་ལྟ་བུའི་ཤུལ་འགའ་བརྩེགས་མར་ཡོད་པ་དེང་སང་གི་མི་ཞིག་གི་གོམ་ཐག་གི་སླེབ་དཀའ་ཙམ་རེད་འདུག་ལ་ཤིན་ཏུ་བཙན་ས་ཞིག་ཡིན་འདུག ཞིབ་ཏུ་བརྟག་ན་གནའ་བོའི་བང་སོ་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ་པའི་སྣང་བ་སྐྱེས་འོང་།
བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་བང་སོའི་ཁྲོད་ན་མུ་ཏིག་རྡོག་གཅིག་བཞིན་རབ་ཏུ་འཚེར་བའི་སྨུག་གི་ལྟེ་བའི་བང་སོའི་ཚོགས་ནི་རྨ་སྟོད་རྫོང་གི་མཛོ་རྒན་རྭ་བ་ནས་ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ80ལྷག་གི་མཚམས་ན་ཡོད། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ2000ལྷག་ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་ཡུལ་ཡིན། བེེཌཱུརྱ་ལྟར་འཚེར་བའི་སྟོང་གི་མཚོ་ནག་གི་ཉེ་འདབས། རི་རྒྱུད་པདྨ་སྟོང་འདབ། ཆུ་བོ་གཡུ་འབྲུག་ཁ་སྤྲོད། ལུང་ཁོག་གསུམ་གྱི་མདོ་ན། རུས་སྦལ་ཞིག་གན་གྱིས་འགྱིང་བ་ལྟ་བུའི་དེའུ་འབུར་ཆེན་མོ་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་བང་སོ་ཆེ་ཆུང་མང་པོ་བསྟར་ཕྲེང་བཞིན་བསྒྲིགས་ཡོད་པས། བློན་ཆེན་པོ་དང་དཔའ་རྟུལ་གྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཅིག་གི་བང་སོ་མིན་ནམ་སྙམ་འོང་། ཡིན་ནའང་སྔོན་ནས་རྐུ་འཁྱེར་སོང་བས་ད་ལྟ་ཚང་མ་ཚལ་བར་གཤེགས་ནས་བང་སོའི་སྟོང་ཤུལ་ཙམ་ལས་མེད་པའི་དུས་རབས་གང་ལ་བྱུང་བ་དང་དེའི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཀྱང་རྙེད་རྒྱུ་མེད་པས་ཡིད་སེམས་ཤིན་ཏུ་ཕངས་པ་དང་། ས་དེ་གའི་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ཀྱི་བཤད་པ་ལྟར་ན། དེའུ་འབུར་ཆེན་མོ་དེའི་སྒང་ན་སྔོན་ཆད་ཁང་པ་ཅིག་ཡོད་ལ་ཁང་པ་དེ་མར་བརྡིབ་རྗེས་པཎ་ཆེན་ཞིང་སྡེ་ནས་རྒྱ་མི་སྐོར་སྐོར་ཡོང་ནས་རྐུ་སློག་བྱས་ཤིང་། རྐུ་སློག་བྱས་ཤུལ་དུ་མིའི་ཐོད་རུས་མང་པོ་དང་རྗེ་ངར་ཆེ་བ། བརླ་རུས། རྩིབ་རུས། ལག་ངར་ཆེ་བ། སྒལ་རུས་སོགས་ཀྱི་ཆག་དུམ་མང་པོ་དང་། རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ་གྱི་རུས་པ། རྫ་ཆས་ཀྱི་ཆག་དུམ། གོས་ཆེན་ཧྲལ་ཧྲུལ། ད་རུང་དུར་ཁང་ཞིག་ན་ནས་འབྲུ་མང་པོ་ཉར་ཡོད་ཟེར། གོ་ཐོས་སུ་གསེར་གྱི་སྡེར་མ་སོགས་གསེར་ལས་གྲུབ་པའི་ཅ་ལག་མང་པོ་ཐོན་མྱོང་སྐད། གཞན་མདུན་ངོས་ཀྱི་གད་སྟེགས་ཐོག་རྡོ་རྩིག་བསྐོར་བའི་རྗེས་ཤུལ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། སྒང་གི་ཁང་པ་དེའང་དུར་སྲུང་གི་སྡོད་ཁང་མིན་ནམ་སྙམ། དེ་བཞིན་བང་སོའི་གྲུབ་ཚུལ་དང་གནའ་བོའི་གྱང་རོ། སྟེང་ནས་འོག་ཏུ་བྲུས་ནས་དུར་རྫས་རྐུ་འཁྱེར་སོང་བ་སོགས་ལ་བརྟག་ན་སྨུག་གི་ལྟེ་བ་ནི་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བང་སོ་ཁག་དང་འདྲ་བར་འབངས་གྱེན་ལོག་མ་བྱུང་སྔོན་གྱི་སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོའི་དུས་སུ་བྱུང་བར་འདོད།།
བཞི་བ། བང་སོ་བརྩིགས་པའི་སྲོལ་ཇི་ལྟར་ནུབ་པའི་སྐོར།
དེ་ལྟར་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ནས་བཟུང་གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་ཕུད། དེ་མིན་གྱི་བཙན་པོ་རིམ་བྱོན་ཀུན་ལ་བང་སོ་བཏབ་པའི་མི་ཚད་མི་ཆེན་དང་གཡུལ་དུ་དཔའ་བོ་རྣམས་ལའང་བང་སོ་བཏབ་པར་གྲགས། སྤྱི་ལོ841པའི་ལྕགས་བྱ་ལོར་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་པོ་བཀྲོངས་རྗེས་བཙན་པོའི་རུས་རྒྱུད་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ས་ཆར་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་སྲོལ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་འགོ་ཚུགས་ཏེ། བཙན་པོའི་མངའ་ཐང་ནི་དགུན་ཁའི་འབབ་ཆུ་བཞིན་དུ་བྲི། ཞིང་བྲན་བདག་པོའི་ཁེ་ཕན་དང་ཁྱད་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ཁྲིམས་ནི་སོག་རུལ་གྱི་ཕོན་ཐག་བཞིན་དུ་ཆད། ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་གྱི་ཆབ་སྲིད་ནི་ནམ་མཁའི་འཇའ་བཞིན་ཡལ་བར་གྱུར་ཏེ། གླང་དར་མ་བཀྲོངས་པའི་ཕྱི་ལོ་དེར། དེའི་བུ་འོད་སྲུང་དང་། ཡུམ་བརྟན་གཉིས་སྐྱེས་རྗེས། བཙུན་མོ་ཆེ་ཆུང་གི་བུ་གཉིས་སྲིད་དབང་འཕྲོག་རེས་བྱས་པའི་དབང་གིས་བློན་འབངས་ཀུན་ཀྱང་ཆེ་སྲིད་དང་། ཆུང་སྲིད། མང་ཚན་དང་ཉུང་ཚན། ཤ་ཟན་དང་རྩམ་ཟན་ཟེར་བའི་ཕྱོགས་གཉིས་གཉིས་སུ་གྱེས་པ་རྣམས་ཕན་ཚུན་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་བརྒྱད་རིང་ནང་འཁྲུག་གི་དམག་འཐབ་བྱས་ཤིང་། དེར་སུ་རྒྱལ་སུ་ཕམ་ཐག་མ་ཆོད་གོང་སྤྱི་ལོ869པའི་ས་གླང་ལོར་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ཡོངས་སུ་ཐོག་མར་མདོ་ཁམས་དང་དེ་ནས་དབུས་རུ། ལྷོ་ཁ། དྭགས་པོ། ཀོང་པོ་བཅས་སུ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་མི་གྱེན་ལོག་བྱུང་སྟེ། དཔེར་ན། ནམ་མཁའ་ལ་བྱ་གཅིག་འཕུར་བར་བྱ་ཀུན་རུབ་པ་ལྟ་བུ་ས་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་འབངས་མི་གྱེན་ལོག་གི་དར་ཆ་མཐོན་པོར་བསྒྲེངས་ཏེ། ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མར་གནས་པའི་བཀས་བཀོད་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་སྲིད་དབང་ལམ་ལུགས་རྩ་གཏོར་བཏང་སྟེ། བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་བོད་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་དུས་རབས་མཇུག་བསྒྲིལ་ཏེ་བཙན་པའོ་རྒྱལ་རབས་ཞེས་པ་དེ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་བཟོས།
སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོའི《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང》ལས།“ ས་མོ་གླང་ལ་ཁེང་ལོག་བྱུང་། མེ་མོ་བྱ་ལ་བང་སོ་རྣམས་བཤིགས། རྗེ་འབངས་བྱེ། རྒྱལ་ཁྲིམས་ཞིག ཆོས་ཁྲིམས་ཉམས། ཕྱིའི་སོ་ཁ་ཤོར། བོད་ནང་འཁྲུགས།”ཞེས་པ་ལྟར། གྱེན་ལོག་ཆེན་པོ་དེའི་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་ས་ཆར་རྗེ་དཔོན་ཚན་པ་བཅུ་གཅིག་གིས་དུམ་བུར་བཅད་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་བཅད་བཟུང་གི་ས་ཁུལ་ཆགས་ཏེ། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ལོ་ངོ་བཞི་བརྒྱར་ཉེ་བའི་བོད་སིལ་བུའི་དུས་སྐབས་ཞེས་པ་དེ་བྱུང་། གྱེན་ལོག་བྱུང་ནས་ལོ་དགུ་འདས་པའི་སྐབས་སུ། བློན་པོ་ཤུད་པུ་སྟག་རྩེ་གཉགས་སོགས་གྲོས་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་པོའི་བང་སོ་རྣམས་གཉགས་དང་། ཤུད་པུ། ཁུ། སྙི་བ། འབྲོ། ཅོག་རོ་བཅས་རུས་རྒྱུད་ཚོ་པ་དྲུག་གིས་བགོ་བཤའ་བརྒྱབ་སྟེ་ཕལ་ཆེར་བྲུས་ཏེ་བཤིགས། གཉགས་ཕྱོགས་ཀྱིས་དོན་མཁར་མདའི་སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་དང་། གནམ་རི་སྲོང་བཙན་སོགས་ཀྱི་བང་སོ་བྲུས། ཤུད་པུ་ཕྱོགས་ཀྱིས་སེང་གེ་ཅན་གྱི་བང་སོ་བྲུས། མང་སྲོང་མང་བཙན་གྱི་བང་སོ་སྔོ་གཞེར་ཧྲལ་པོ་དེ་སྙི་བའི་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཐོབ་སྟེ་འབྲུ་འཕྲོར་ལུས། སྲོང་བཙན་གྱི་བང་སོ་འབྲོ་དང་ཅོག་རོ་ཕྱོགས་ཁག་གཉིས་ལ་ཐོབ་སྟེ་དེ་ཡང་འབྲུ་འཕྲོར་ལུས་པར་གྲགས། གོང་ལྟར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་དང་རྗེས་སུ་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་བོད་དུ་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞི་བྱེད་པའི་ཆོས་དར་སྐབས་ནས་བཟུང་རོ་དུར་ཁྲོད་དུ་བསྐྱལ་ཏེ་བྱ་གཏོར་གཏོང་བའི་སྲོལ་ལུགས་དང་། ཡང་ན་ཞུགས་འབུལ་བྱེད་པ་སྟེ་སྤྱིན་བསྲེགས་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་ས་ཁྱབ་རྡོ་ཁྱབ་དུ་སོང་བ་ལས་དམིགས་བསལ་གྱི་རིགས་འགའ་ཕུད་སྔར་གྱི་བང་སོ་བརྩིགས་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོངས་སུ་ཉམས་པ་རེད།
སྤྱིར་ས་འོག་ན་སྤས་ཡོད་པའི་མེས་ནོར་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་ཤིན་ཏུ་མཁོ་ཆེ་བ་དང་། ལྷག་ཏུ་ས་འོག་ནས་ཐོན་པའི་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་གྱི་གནའ་རྫས་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་གི་དོན་དག་གལ་ཆེས་ཤོས་དེ་རེད་སྙམ། བོད་ཀྱི་ས་ཆ་སོ་སོ་ནས་བཙན་པོའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་བང་སོ་མང་པོ་ལག་ཪྙེད་བྱུང་བའི་ནང་། ཡར་ཀླུང་འཕྱོངས་རྒྱས་སུ་ཡོད་པའི་འཕྱིང་བའི་བང་སོའི་ཚོགས་དང་། དོན་མཁར་མདའི་བང་སོའི་ཚོགས། ཞང་མདའི་བང་སོ་ཚོགས་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གཞིར་བཞག་ནས་འགྲེལ་བ་བྱེད་བདེ་པོ་ཡིན་ན་ཡང་། བཙན་པོའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་མ་ཡིན་པའི་བང་སོ་མང་པོ་ཞིག་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་སྟོད་རྒྱུད་ནས་རྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་བར་ཀྱི་རི་ལུང་མང་པོར་མུ་ཏིག་བཀྲམ་པ་བཞིན་ཡོད་པ་འདི་དག་ལ་གསང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཅི་ཞིག་ཡོད་དམ། ཡིད་ཕངས་པ་ཞིག་ལ། མེས་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བང་སོ་འདི་དག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤོག་ལྷེའི་སྟེང་མ་བཀོད་པས། ང་ཚོས་མཐའ་མིའི་སྡོམ་ཚིག་ནི་བང་སོ་བསློགས་ཏེ་བདེན་པ་ཐང་ལ་མ་བཀྲམ་བར་མི་སྒུག་ཐབས་མེད་རེད། ཁོ་བོས་ནི་ཆེད་དུ་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་རིག་པ་སོགས་མ་སྦྱངས་བས་དེའི་སྐོར་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་པ་དམན་པས་ནོར་འཁྲུལ་ཇི་སྙེད་ཅིག་མཆིས་སྲིད་ཀྱང་རང་མི་རིགས་ཀྱི་བང་སོའི་རིག་གནས་མི་ཉམས་གོང་འཕེལ་ཡོང་ཕྱིར་དགེ་རྒན་འགའི་ཡིག་ཆ་དང་རང་གི་དངོས་སུ་མཐོང་བ་དག་ལ་གཞིར་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་བང་སོ་འགའ་ངོ་སྤྲོད་ཙམ་འབྲི་ཁུལ་བྱས་པ་ཡིན།།
