ཨི་ཏ་ལིའི་བོད་རིག་པའི་མཁས་པ་གྷིའུ་སེ་པེ་ཏུ་ཆི།(Giuseppe•Tucci)

སྤྱི་ལོ༡༩༣༣ལོར།  ཏུ་ཆིས་བོད་ལྗོངས་མངའ་རིས་སུ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་བཞིན་པའི་པར། 

“བོད་ཡུལ་ནི་སྔར་བཞིན་བསམ་བློ་གསར་བ་དབའ་རླབས་བཞིན་མཆེད་ཀྱིན་པའི་འཇིག་རྟེན་དེའི་སྟེང་དུ་ཆགས་པའི་གནའ་བོའི་ཁེར་རྐྱང་གི་གླིང་ཕྲན་ཞིག་དང་འདྲ་སྟེ།  དེར་འོད་སྟོང་འབར་བའི་རླབས་ཆེ་བའི་རིག་གནས་དང་ལྷན་སྐྱེས་ནས་བདོག་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཚོར་ཤེས་རྣོན་པོ།  རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གཏིང་ཟབ་པའི་མི་ཆོས་ཀྱི་བྱམས་པ་ལྡན། ་་་ ་་་ བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་བར་མའི་ཉམས་སྣང་གིས་ང་ཡི་ཡིད་སེམས་མྱོས་པར་གྱུར།  ནུབ་ཕྱོགས་དང་བསྡུར་ཚེ།  འདིར་ད་གཟོད་རང་ངོ་རང་གིས་ཟིན་ཏེ་རང་ཉིད་ཀྱི་བདག་པོ་བྱེད་ཐུབ་བོ”

—— གྷིའུ་སེ་པེ་ཏུ་ཆི།

      ཨི་ཏ་ལིའི་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་བོད་རིག་པའི་ཆེད་མཁས་གྷིའུ་སེ་པེ་ཏུ་ཆི་ལགས་ནི།  སྤྱི་ལོ༡༨༩༤ལོའི་ཟླ༦པར།  ཨི་ཏ་ལིའི་མཱ་ཆེ་ལ་ཏ་རུ་སྐུ་འཁྲུངས།  འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོའི་སྐབས་སུ། དམག་ཏུ་ཞུགས་ཤིང་སྤྱི་ལོ༡༩༡༩ལོའི་ཟླ༡༠པར་དམག་ལས་ཕྱིར་བུད།  ལོ་དེར་རཱོམ་སློབ་ཆེན་གྱི་རྩོམ་རིག་སྡེ་ཁག་ནས་མཐར་ཕྱིན་ཅིང་།  རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་བྱ་བ་གཉེར།  སྤྱི་ལོ༡༩༢༥ནས་༡༩༣༠བར་དུ།  ཏུ་ཆིས་རྒྱ་གར་དུ་སྡོད་པའི་ཨི་ཏ་ལིའི་གཞུང་ཚབ་ཀྱི་ཁོངས་མིའི་ཐོབ་ཐང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་སློབ་ཆེན་དང་ཀ་ལི་ཀ་ཏ་སློབ་ཆེན་གཉིས་སུ་ཨི་ཏ་ལིའི་ཡི་གེ་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཡི་གེ་གཉིས་ཁྲིད་པ་དང་།  སྤྱི་ལོ༡༩༢༩ལོར།  ཨི་ཏ་ལི་སྐུ་དྲག་སློབ་གླིང་གི་གླིང་གཙོར་བདམས།  ༡༩༣༠ལོར།  ཨི་ཏ་ལིའི་ནཱ་པོ་ལེ་སི་ཤར་ཕྱོགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ཀྲུང་གོའི་སྐད་བརྡ་དང་རྩོམ་རིག་གི་དགེ་རྒན་གཙོ་བོར་གདན་དྲངས་ཤིང་།   སྤྱི་ལོ༡༩༣༢ལོར།  རཱོམ་སློབ་ཆེན་གྱི་རྩོམ་རིག་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་སྡེ་ཁག་གི་རྒྱ་གར་དང་ཤར་མཐའི་ཆོས་ལུགས་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོའི་འགན་ཁུར་པ་དང་།  ༡༩༦༤ལོར་ལས་གནས་ལས་བུད་ཅིང་༡༩༦༩ལོར་ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས།  དེའི་ཕྱི་ལོར་ཕུལ་བྱུང་དགེ་རྒན་ཆེན་མོར་བདམས་ལ།  སྤྱི་ལོ༡༩༨༤ལོར་ཨི་ཏ་ལིའི་ཊི་བོ་ལེར་སྐུ་གཤེགས། 
       སློབ་ཁྲིད་མ་གཏོགས།  ཏུ་ཆི་ཡིས་ད་དུང་ཡུལ་དངོས་ཀྱི་བརྟག་དཔྱད་བྱ་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པ་མང་པོ་སྤེལ་མྱོང་ཞིང་།  འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཁུངས་བཙུགས་པ་དང་རིག་གཞུང་དུས་དེབ་ཀྱི་རྩོམ་སྒྲིག་པའང་བྱས་མྱོང་།  སྤྱི་ལོ༡༩༢༨ནས༡༩༤༨ལོའི་བར་གྱི་བགྲང་བྱ༢༠ཡི་རིང་ལ།  ཐེངས༨ལ་བོད་ཡུལ་དུ་བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་ཏུ་བསྐྱོད་མྱོང་བ་དང་།  ༡༩༢༥ལོ་ནས་༡༩༥༤ལོའི་བར་དུ་ཐེངས༦ལ་བལ་ཡུལ་དུ་བསྐྱོད་ནས་བརྟག་དཔྱད་བྱས།  ཁོང་གིས་ད་དུང༡༩༥༥ལོ་ནས་བཟུང་སྔ་རྗེས་སུ་ཕ་ཀི་སི་ཐན་དང་ཨབ་གྷན།  ཨི་རན་སོགས་སུ་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་བྱ་བ་གཉེར།  ༡༩༣༣ལོར།  ཁོང་གིས་ཨི་ཏ་ལིའི་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་ཤར་དབུས་དང་ཤར་མཐའི་ཞིབ་འཇུག་ཁང་བཙུགས་པ་དང་༡༩༤༧ལོ་ནས་༡༩༧༨ལོའི་བར་དུ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་དེའི་དབུ་འཛིན་བྱས།  ཏུ་ཆི་ལགས་དུས་དེབ་འགའ་ཤས་ཀྱི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་བྱེད་མྱོང་སྟེ།  《ཆོས་ལུགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས》དང《ཨི་ཏ་ལིའི་དབུས་ཤར་དང་ཤར་མཐའི་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་དུས་དེབ》《ཨེ་ཤེ་ཡ》《ལྐོག་གྱུར་གྱི་ཚན་རིག་དང་ཚན་རིག་གི་ལྐོག་གྱུར》《ཤར་ཕྱོགས་དང་ནུབ་ཕྱོགས》བཅས་ཀྱི་གཙོ་སྒྲིག་པ་དང་། དཔེ་ཚོགས་འགའ་ཤས་ཀྱི་གཙོ་སྒྲིག་པའི་འགན་ཡང་འཁུར་མྱོང་སྟེ།  《རཱོམ་གྱི་ཤར་ཕྱོགས་དཔེ་ཚོགས》དང《ཨི་ཏ་ལིའི་ཤར་དབུས་དང་ཤར་མཐའི་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་ཨེ་ཤེ་ཡའི་གནའ་རྫས་གཏེར་འདོན་དང་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་སྙན་ཞུ་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་སྒྲིག》སོགས་ཀྱི་དཔེ་ཚོགས་འགའ་ཤས་ཀྱི་གཙོ་སྒྲིག་པའི་འགན་ཡང་འཁུར་མྱོང་ཡོད། 

ཏུ་ཆི་ནི་བརྟག་དཔྱད་ཁྲོད་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་སྙིང་འཚོལ་བར་དགའ་བ་ཞིག་སྟེ།  ཁོང་གིས“གལ་ཏེ།  ཚན་རིག་གིས་ཁོ་བོའི་ཀྱག་ཀྱོག་གི་ཨེ་ཤེ་ཡའི་ལྗོངས་རྒྱུ་མགོ་བརྩམས་པར་བྱས་པ་རེད་ལབ་ན།  ཚན་རིག་གི་སྐུལ་ལྕག་འདི་ནི་ང་རང་གི་ལྷན་སྐྱེས་སུ་མངའ་བའི་རྒྱང་སྐྱོད་ལ་སྙེགས་པ་དང་རང་དབང་དང་ཐང་སྟོང་ལ་ཕྱོགས་པའི་གཤིས་ཀ་དང་།  དེ་བཞིན་ཁོ་བོའི་སེམས་ཀྱི་རྨི་ལམ་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུའི་ཕུགས་བསམ་མངོན་འགྱུར་བཅས་ལ་བསྟུན་པར་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ།  ཕུགས་བསམ་འདི་མངོན་འགྱུར་འོངས་དགོས་ན།  ནམ་རྒྱུན་ཕྲད་བཞིན་པའི་མི་ཚོགས་དང་ཁ་བྲལ་ཏེ།  ཁེར་རྐྱང་གིས་རྒྱལ་ཁམས་བསྐོར་ཅིང་།  ཉིན་རེ་རེར་ཁོར་ཡུག་གསར་བའི་ནང་དུ་འཚོ་བར་བྱས་ནས།  ངོ་གདོང་གསར་བ་ལ་ཕྲད་པར་བྱ་དགོས།”ཟེར།