ཐུའུ་ཆི།

བོད་ལྗོངས་ནི་སྔར་བཞིན་བསམ་བློ་གསར་བའི་རྦ་རླབས་ལང་ལོང་དུ་འཕྱུར་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁར་གཡེང་བའི་གནའ་བོའི་གླིང་ཕྲན་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་རིག་གནས་དང་ལྷན་སྐྱེས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཚོར་སྣང་སྐྱེན་པོ། མཁྱེན་དཔྱོད་ཟབ་ཅིང་ཡངས་པའི་མི་ཆོས་གཟིགས་སྐྱོང་ཀྱིས་ཕྱུག་པ་ཞིག་རེད། ང་རང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དུས་རབས་བར་མའི་ངང་ཚུལ་ལ་འཁྲུལ་ནས། དེ་ཡིས་ར་བཟི་ནས་འདུག ཕྱི་ཚུལ་གྱི་བཀོད་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་འདུག་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་དང་བསྡུར་ཚེ། གནས་འདི་གར་རང་ཉིད་ནི་ཅི་ལས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་བདག་པོ་ཡིན་པའི་སྣང་བ་ཞིག་དབང་མེད་དུ་སྟེར་ཐུབ།

                    — ཀྲུའུ་སེ་ཕིས.ཐུའུ་ཆི།

དབྱི་ཐཱ་ལིའི་མིང་དུ་གྲགས་པའི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་མཁས་པ་ཀྲུའུ་སེ་ཕིས.ཐུའུ་ཆི་ནི་སྤྱི་ལོ༡༨༩༤ལོའི་ཟླ༦པར་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་མ་ཆེ་ར་ཐཱར་སྐུ་འཁྲུངས། འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོའི་སྐབས་སུ་དམག་མི་བྱས་ཏེ་གཡུལ་ལ་ཞུགས་མྱོང་། ༡༩༡༩ལོའི་ཟླ༡༠པར་དམག་ཁོངས་ལས་ཕྱིར་བུད། ལོ་དེར་རོ་མ་སློབ་ཆེན་གྱི་རྩོམ་རིག་སྡེ་ཁག་ནས་མཐར་ཕྱིན་ཏེ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་བྱ་བ་བསྒྲུབས། ༡༩༢༥ནས༡༩༣༠ལོའི་བར། ཐུའུ་ཆིས་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་རྒྱ་གར་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕྱི་འབྲེལ་ཕོ་ཉ་ཚོགས་པའི་མིང་ཐོག་ནས་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་སློབ་ཆེན་དང་ཅཱ་ཨར་ཀི་ཏ་སློབ་ཆེན་དུ་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་སྐད་དང་རྒྱ་ནག་སྐད་ཀྱི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོའི་འགན་ཁུར། ༡༩༢༩ལོར་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་རྒྱལ་རིགས་སློབ་གླིང་གི་སློབ་གཙོར་བདམས་ཐོན་བྱུང་། ༡༩༣༠ལོར་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་ནཱ་པུའུ་ལི་སི་ཤར་ཕྱོགས་སློབ་ཆེན་དུ་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་གི་ཆེས་ཐོག་མའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོའི་མཚན་སྙན་གནངས། ༡༩༣༢ལོ་ནས་བཟུང་རོ་མ་སློབ་ཆེན་གྱི་རྩོམ་རིག་སྡེ་ཁག་དང་མཚན་ཉིད་སྡེ་ཁག་ནས་རྒྱ་གར་དང་ཡོན་ཏུང་ཆོས་ལུགས་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོའི་འགན་ཁུར། ༡༩༦༤ལོར་ལས་གནས་ལས་ཕྱིར་བུད། ༡༩༦༩ལོར་ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས། ༡༩༧༠ལོར་མཚན་འཛིན་སློབ་དཔོན་དུ་གྱུར། ༡༩༨༤ལོར་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་ཏིས་ཝའོ་ལིར་སྐུ་གཤེགས།

འཆད་ཁྲིད་བྱ་འགུལ་ལས་གཞན། ཐུའུ་ཆིས་ད་དུང་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ས་ཆ་དེའི་རྟོག་དཔྱོད་བྱ་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པར་ཞུགས་ལ། འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཁུངས་དང་རིག་གཞུང་དཔེ་དེབ་ཀྱི་རྩོམ་སྒྲིག་པའི་འགན་ཡང་ཁུར་མྱོང་།༡༩༢༨ནས༡༩༥༤ལོའི་བར། ཐེངས་བརྒྱད་ལ་བོད་ལྗོངས་ལ་ཕེབས་ནས་རྟོག་ཞིབ་ཞིབ་འཇུག་བྱས། ༡༩༢༥ལོ་ནས་བཟུང་སྔ་བཞུག་ཏུ་ཕཱ་ཁི་སི་ཐན་དང་ཨཱ་ཧྥུ་ཧན། དབྱི་རན་སོགས་སུ་གནས་རྫས་སྔོག་འཚོལ་གྱི་བྱ་བ་བསྒྲུབས། ཁོང་གིས་༡༩༣༣ལོར་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་མིང་དུ་གྲགས་པའི་དབུས་ཤར་དང་ཡོན་ཏུང་ཞིབ་འཇུག་སའོ་ཞེས་པ་བཙུགས་པ་དང་༡༩༤༧ནས༡༩༧༨ལོའི་བར་སའོ་དེའི་སའོ་ཀྲང་གི་འགན་ཁུར། དེ་ལས་གཞན། ཐུའུ་ཆིས་དུས་དེབ་མང་པོའི་གཙོ་སྒྲིག་པའི་འགན་ཡང་ཁུར་མྱོང་སྟེ། དཔེར་ན། 《ཆོས་ལུགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས》(༡༩༢༡ལོ་ནས༡༩༢༥ལོ)དང་《དབྱི་ཐཱ་ལིའི་དབུས་ཤར་དང་ཡོན་ཏུང་ཞིབ་འཇུག་སའོ་ཡི་དཔེ་དེབ་གཅེས་བསྡུས》(༡༩༣༥ལོ་ནས༡༩༤༣ལོ། ༡༩༣༦ལོར་དཔེ་ཆ་དེའི་མིང《ཨེ་ཤེ་ཡ་གླིང》དུ་བསྒྱུར།)《ལྐོག་གྱུར་གྱི་ཚན་རིག་དང་ཚན་རིག་གི་ལྐོག་གྱུར》(༡༩༤༦ལོ)《ཤར་ཕྱོགས་དང་ནུབ་ཕྱོགས》(༡༩༥༠ལོ་ནས༡༩༧༨ལོ)སོགས་ཡིན། ཁོང་གིས་ད་དུང་དཔེ་ཚོགས་མང་པོ་ཞིག་གི་འགན་ཡང་ཁུར་མྱོང་སྟེ། དཔེར་ན《རོ་མའི་ཤར་ཕྱོགས་དཔེ་ཚོགས》དང《དབྱི་ཐཱ་ལིའི་དབུས་ཤར་དང་ཡོན་ཏུང་ཞིབ་འཇུག་སའོ་ཡི་ཨེ་ཤ་ཡའི་གནའ་རྫས་སྔོག་འཚོལ་དང་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་ཡར་ཞུ་དང་དཔྱད་རྩོམ་གཅེས་བསྡུས》《དབྱི་ཐཱ་ལིའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་གི་ལེ་མེ་ཞི་གསར་བའི་དཔེ་ཚོགས》སོགས་ཡིན།

ཐུའུ་ཆི་རི་ཀླུང་བརྒལ་བ་དང་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་པའི་ཁྲོད་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྙིང་བོ་འཚོལ་བར་དགའ་བོ་ཡོད། ཁོས་འདི་ལྟར་གསུངས་མྱོང་སྟེ། གལ་ཏེ། ཚན་རིག་གིས་ང་རང་བཙན་གྱིས་བསྐུལ་ཏེ་ཀྱག་ཀྱོག་དང་དཀའ་སྡུག་མང་བའི་ཨེ་ཤ་ཡའི་བཞུད་ལམ་རིང་མོའི་ཁྲོད་ཞུགས་སུ་བཅུག་པ་ཡིན་ན། ཚན་རིག་གི་བཙན་སྐུལ་གྱིས་ང་དང་ངའི་ཐར་འདོད་ཀྱི་གདུང་སེམས་དང་རང་དབང་། ལུང་སྟོང་ལ་དགའ་བའི་རང་གཤིས། ད་དུང་སེམས་ནང་གི་ལྷོག་ལྷོག་གདུ་བའི་འཕྲུལ་སྣང་གི་རྨི་ལམ་འདི་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པར་གདོན་མི་ཟ་ལ། འཕྲུལ་སྣང་གི་རྨི་ལམ་འདི་མངོན་འགྱུར་བྱེད་དགོས་ན། ངེས་པར་དུ་བརྒྱ་ཚོགས་སྟོང་འདུས་ཀྱི་མི་བུ་འདི་ཚོ་དང་ཁ་གྱེས་ཏེ། རང་ཉིད་གཅིག་པུ་ཁེར་རྐྱང་དུ་གནམ་སའི་བར་དུ་སྟོང་འཁྱམ་བྱེད་དགོས་ལ། ས་ཆ་གང་དུ་ཡིན་རུང་རང་གནས་སུ་ཅུང་ཟད་ཙམ་ཡང་སྡོད་མི་རུང་། ཉིན་ཞག་བར་མེད་དུ་བགྲོད་པ་དང་བརྗེ་སྤོར་ཚད་མེད་ཀྱི་ཡུལ་ཁམས་ཀློང་ནས། ཉི་མ་རེ་རེར་ངོ་གདོང་གསར་བ་མང་པོ་ཞིག་དང་འཕྲད་དགོས། མི"གསར་བ"འདི་ཚོ་ནི་གནའ་བོའི་ས་གཞི་རྙིང་བ་འདི་རུ་གདན་སྡོད་བྱས་མེད་པ་གཅིག་ཀྱང་མི་འདུག དེང་སྐབས་ཀྱི་མི་འདི་རྣམས་ནི་གནའ་བོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆུ་རྒྱུན་རིང་མོའི་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་འབྲས་རྟགས་སུ་མངོན་པ་ཡིན་ངེས། འདྲི་རྩད་ལ་དགའ་བའི་མི་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། འདས་སོང་གི་ཤུལ་བཞག་གིས་སྔར་སོང་གི་ཟློས་གར་དང་སྒྱུ་མའི་འཕྲུལ་སྣང་། ཡང་ན་རྟག་བརྟན་གྱི་ཕུགས་འདུན་དེ་དག་ངང་གིས་བསྐྱལ་ཡོང་ངེས།

བོད་ལྗོངས་ཀྱིས་ཐུའུ་ཆིའི་ཡིད་སེམས་དབང་མེད་དུ་འཕྲོག་སོང་། ཁོས་གོ་རྒྱུ་ཟབ་མོ་ཡོད་པའི་གཏམ་འདི་འདྲ་ཞིག་བརྗོད་མྱོང་སྟེ"བོད་ལྗོངས་ནི་སྔར་བཞིན་བསམ་བློ་གསར་བའི་རྦ་རླབས་ལང་ལོང་དུ་འཕྱུར་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁར་གཡེང་བའི་གནའ་བོའི་གླིང་ཕྲན་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་རིག་གནས་དང་ལྷན་སྐྱེས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཚོར་སྣང་སྐྱེན་པོ། མཁྱེན་དཔྱོད་ཟག་ཅིང་ཡངས་པའི་མི་ཆོས་གཟིགས་སྐྱོང་ཀྱིས་ཕྱུག་པ་ཞིག་རེད། ང་རང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དུས་རབས་བར་མའི་ངང་ཚུལ་ལ་འཁྲུལ་ནས། དེ་ཡིས་ར་བཟི་ནས་འདུག ཕྱི་ཚུལ་གྱི་བཀོད་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་འདུག་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་དང་བསྡུར་ཚེ། གནས་འདི་གར་རང་ཉིད་ནི་ཅི་ལས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་བདག་པོ་ཡིན་པའི་སྣང་བ་ཞིག་དབང་མེད་དུ་སྟེར་ཐུབ"ཞེས་པའི་གསུང་དེ་ལས་ཀྱང་ཁོའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ནི་ཁོ་བོས་བོད་ལྗོངས་ལ་བཅིངས་པའི་སེམས་འདུན་རྣལ་མའི་ཀློང་ནས་མགོ་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་གཞི་ནས་རྟོགས་ཐུབ།

བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ནི་ཐུའུ་ཆིའི་མི་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ་རིང་མོའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཆེས་གལ་ཆེ་བའི་རིག་གཞུང་གི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན། ཐུའུ་ཆིའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་དེ་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐད་ནས་བཤད་ན། ཁོང་གིས་ལོ་མང་པོའོ་རིང་བོད་ལྗོངས་སུ་ཡུལ་སྐོར་དང་བརྟག་དཔྱད་བྱ་འགུལ། ཡང་ན་སྐད་རིགས་སྦྱངས་བའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་འཇོན་ཐང་སོགས་ལ་རག་ལས་ངེས། ནཱ་ལེ་ཚི་ནེ་ཡིས《ཀྲུའུ་སེ་ཕིས·ཐུའུ་ཆིའི་བོད་ཁུལ་གྱི་གནས་ཡིག་དང་བརྟག་དཔྱད》ཞེས་པར་འདི་ལྟར་བཤད་ཡོད་དེ། སྐད་རིགས་ཀྱི་ལྷན་སྐྱེས་འཇོན་ཐང་དེས་ཐུའུ་ཆི་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་ཁག་རིམ་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྐུལ་འདེད་བྱས་ཡོད་ལ། ཉམས་ཀྱིས་ཕྱུག་པའི་སྔགས་ཡིག་དང་ཉེ་བོ་ཡོས་པས་སྦྱངས་ཡང་སླ་བོ་ཡོད། (བོད་སྐད་དང་རྒྱ་ནག་སྐད)ཐུའུ་ཆིས་ཐོགས་འདུག་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྒོ་ནས་དངོས་བརྒྱུད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ནས་འགོ་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་ལ། བྱང་ཆུབ་པའི་སྒོ་ནས་ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་གྱི་སྐ་རིགས་སྣ་མང་འཆད་པ་དང་། དབང་འཛིན་ལས་ཁུངས་དང་ཕན་ཚུན་ངོ་ལེན་ཀྱང་བྱེད་པ། ཚོང་བ་དག་དང་རིན་གོང་གཏམ་པ་སོགས་ལ་ཐོགས་འདུག་མེད།

བོད་ལྗོངས་ནས་ཐེངས་མང་རིང་ཡུལ་སྐོར་དང་རྟོག་ཞིབ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་ནས། ཐུའུ་ཆིས་བོད་རིག་པ་དང་འབྲེལ་བའི་གསུང་རྩོམ་མང་པོ་བྲིས་མྱོང་བ་དཔེར་ན། 《ལྷ་ས་དང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན》དང་《ལྷ་ཚངས་པའི་ཞིང་ས》《༡༩༣༣ལོའི་བོད་ལྗོངས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་རྟོག་ཞིབ་ཉིན་ཐོ》《ལྐོག་གྱུར་གྱི་བོད་ཀྱི་འཕགས་པ་དང་ཇག་པ》《བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཆགས་འཇིགས་དཔེ་དེབ》《བོད་ལྗོངས་པར་རིས》《བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས》《བོད་ལྗོངས་ཀྱི་གནའ་རྫས་དཔྱད་ཞིབ》སོགས་བྲིས་རྩོམ་གནངས་བས་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་དེ་གོམ་པ་ཆེན་པོ་གང་གིས་མདུན་དུ་སྤོ་རུ་བཅུག་ཡོད་ལ། བོད་ཡིག་གི་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆའི་དཔྱད་གཞི་དང་པར་རིས་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་བསྡུ་གཉེར་དང་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། རྗེས་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བར་རྨང་གཞི་ལེགས་པོ་བཏིངས་ཡོད།

མིག་སྔར་གྱི་དབྱི་ཐཱ་ལིའི་ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཨ་ཧྥེ་རི་ཁ་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་བསྡུ་གཉེར་བྱས་ཡོད་པའི《ཐུའུ་ཆིའི་བོད་ཡིག་དཔེ་མཛོད》ཞེས་པར་ང་དཔེ་བླངས་ནས་བཤད་ན། དཔེ་ཆ་འདི་དག་ནི་ཐུའུ་ཆིས་བོད་ལྗོངས་ནུབ་ཕྱོགས་དང་དབུས་ཁུལ་དུ་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་བསྡུ་གཉེར་བྱས་པ་ཡིན་ལ། དེ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་བཟོ་རྩལ་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་དཔར་མའི་དཔེ་ཆ་འགའ་ཤས་ཡོད་པའང་དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་ན་དཀོན་པའི་གནའ་བོའི་ཡང་རྩེར་སོན་པའི་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་གྱི་བདེན་དཔང་ཉག་ཅིག་ཡིན། ཁོང་གིས་ད་དུང་བོད་ལྗོངས་སུ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་སྐབས་བླངས་པའི་འདྲ་པར་ཀྱི་ཁེབས་ཚད་ཁྱབས་ཁོངས་ཧ་ཅང་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་གནའ་ཤུལ་དང་ཆོས་དཔེ་ལས་གཞན་ད་དུང་ཡུལ་ལྗོངས་དང་མི་སྣ། ཉིན་རྒྱུན་འཚོ་བའི་འཕོ་འགྱུར་གྱི་ནང་དོན་མཚོན་པའི་འདྲ་པར་སོགས་ཡོད། དེ་དག་ཚང་མས་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་དང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཐད་ལ་ནོར་བུ་ལྟ་བུའི་གྲུབ་འབྲས་བླ་ལྷག་བཞག་ཡོད་དོ། །

（རྩོམ་འགན་པ། སྒྲོལ་ཚེ།）