མཱེལ་ཝིན་གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན（Melvyn C. Goldstein）ནི། ཨ་རིའི་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་མིའི་རིགས་རིག་པ་བ་དང་བོད་རིག་པའི་ཆེད་མཁས་ཡིན། ཁོང་སྤྱི་ལོ 1938 ལོའི་ཟླ 2 པའི་ཚེས 8 ཉིན་ཨ་རིའི་ཉིག་ཡོག་གྲོང་ཁྱེར་དུ་སྐྱེས། སྤྱི་ལོ 1959 ལོར་མཱི་ཆི་གན་སློབ་ཆེན（Michigan State University）ཏུ་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་སློབ་རམས་པའི་བསླབ་གནས་བླངས། 1960 ལོར། གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱིས《བོད་ཀྱི་རྡོབ་རྡོབ་ལ་དཔྱད་པ》(A Study of the Ldab Ldod)ཞེས་པའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་དཔྱད་རྩོམ་བྲིས་ཏེ་སློབ་གྲྭ་དེ་གར་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་ཤེས་རམས་པའི་བསླབ་གནས་བླངས། སྤྱི་ལོ 1968 ལོར། ཁོས《མིའི་རིགས་རིག་པའི་འཇུག་ཐབས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་དཔྱད་པ》(An Anthropological Analysis of the Tibetan Political System) ཞེས་པ་བྲིས་ནས་ཝཱ་ཤིང་ཊོན་སློབ་ཆེན་གྱི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་འབུམ་རམས་པའི་བསླབ་གནས་བླངས། དེའི་རྗེས་སུ་ཁོང་གིས་ཁཱ་སེ་ནུབ་ཁུལ་སྒེར་གཉེར་སློབ་ཆེནCase Western Reserve Universityཏུ་དགེ་རྒན་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཕྱག་ལས་གནང་བ་དང་།
སྤྱི་ལོ 1971-1977 ལོའི་བར་དུ་སློབ་ཆེན་དེ་གར་མིའི་རིགས་རིག་པའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་གཞོན་པའི་ཕྱག་ལས་གཉེར། སྤྱི་ལོ 1975 ནས་ད་རག་བར་ཁོང་གིས། ཁཱ་སེ་ནུབ་ཁུལ་སྒེར་གཉེར་སློབ་ཆེན་གྱི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་སློབ་གླིང་གི་གླིང་གཙོ་དང་། སློབ་གླིང་དེ་གའི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བ། (1978-1990) སློབ་གྲྭ་དེ་གར་ཡོད་པའི"བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས"ཀྱི་འགན་འཛིན།（1987ལོ་ནས）སློབ་ཆེན་དེ་གའི་གསོ་རིག་སློབ་གླིང་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བ་སོགས་ཀྱི་འགན་འཁུར། གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་ལགས་ཀྱིས་བགྲང་བྱ 40 ལྷག་གི་རིང་ལ་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་ཀ་གཉེར་ཅིང་། བོད་རིག་པ་དང་མིའི་རིགས་རིག་པར་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་སྤྱི་དང་རྒྱལ་ནང་གི་རིག་གཞུང་བྱ་འགུལ་མང་པོ་ཞིག་གི་ནང་ཞུགས་མྱོང་ཡོད་ལ། སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་བྲིས་མྱོང་ཡོད།
སྤྱི་ལོ 1989 ལོར། ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ《བོད་ཀྱི་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས། བླ་མའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཉམས་རྒུད། 1913-1951》(A History of Modern Tibet,1913-1951:The Demise of the Lamaist State)ཞེས་པ་བྲིས་ཤིང་བོད་གཞིས་བྱེས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དང་ལྷག་པར་དུ་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་པའི་སྡེར་གླེང་གཞི་ཆེན་པོ་བྱུང་། 1991 ལོ་ནས་བཟུང་ཁོང་གིས་ལས་གཞི་མང་པོ་ཞིག་གི་འགན་འཛིན་པ་བྱས་པ་སྟེ། "བོད་ལྗོངས་བརྟག་ཞིབ"ཀྱི་འཐུས་མི་དང་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་ལས་གཞི"ཧྭ་པེ་རྩྭ་ཐང་དཔྱད་ཞིབ་ཚོགས་པ"ཡི་ཁོངས་མི། "ཧི་མ་ལ་ཡའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་གཞི"ཡི་འགན་འཛིན། "ནགས་དང་རི་ཐང་ཞིབ་འཇུག་ཁང"གི་བློ་གནས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་མི་སོགས་རྒྱལ་སྤྱི་དང་རྒྱལ་ནང་གི་ལས་གཞི་སྣ་མང་བསྒྲུབས། སྤྱི་ལོ 1997 ལོ་ནས་ད་རག་བར། "བོད་ལྗོངས་དབུལ་སྐྱོར་དགེ་རྩ"ཡི་འགན་འཛིན་དང་ 1998 ནས་ད་རག་བར《ཨེ་ཤེ་ཡའི་ནང་ས》（InnerAsia） ཞེས་པའི་དུས་དེབ་ཀྱི་རྩོམ་སྒྲིག་པའི་འགན་འཁུར་མུས་སུ་མཆིས།
ཁོང་གིས་ཤེས་རམས་པའི་བསླབ་གནས་བླངས་པ་ནས་ད་ལ་ཐུག་གི་བར་ཏེ། སྤྱི་ལོ1961-2000ལོའི་བར་དུ། ཨ་རིའི་གཞུང་སྒེར་གཉིས་ཀྱི་ལས་གཞི 42 ཙམ་བསྒྲུབས་ཤིང་། དེ་ལས 25 ནི་བོད་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་འདུག་ཅིང་། བོད་ནང་མ་ཟད། དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས 60 བའི་དཀྱིལ་ནས་ཞིབ་འཇུག་པ་གཞན་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་བཙན་བྱོལ་བོད་ཁུལ（རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས）དུ་ཡང་ཡུལ་དངོས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཏེ་དཔྱད་རྩོམ་རབ་དང་རིམ་པ་སྤེལ་ཡོད།
ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་གཙོ་བོ་ལ། གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ནང་གྲུབ་འབྲས་ཆེ་ཤོས་ནི། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས། དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཁྱབ་ཁོངས་གསུམ་གྱི་ནང་བླངས་ཡོད་དེ།
བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སྐོར་ནས།
༡། 《དེང་རབས་བོད་ཀྱི་ཁ་སྐད་ལས། ལྷ་སའི་ཡུལ་སྐད》(Modern Spoken Tibetan: Lhasa Dialect)
༢། 《དེང་རབས་བོད་ཡིག་ལས་བརྡ་སྤྲོད་དང་ཀློག་དེབ》(Modern Literary Tibetan: A Grammar and Reader)
༣། 《བོད་དབྱིན་ཚིག་མཛོད》（Tibetan-English Dictionary of Modern Tibetan）
༤། 《བོད་སྐད་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ》(Tibetan for Beginners and Travelers)
༥། 《དབྱིན་བོད་ཚིག་མཛོད》(English-Tibetan Dictionary of Modern Tibetan)
༦། 《བོད་རྩོམ་ཉིང་བཏུས》(Essentials of Modern Literary Tibetan: A reading course and reference grammar)
༧། 《བོད་དབྱིན་ཚིག་མཛོད་གསར་མ》（The New Tibetan-English Dictionary of Modern Tibetan）སོགས་བརྩམས་ཡོད་ལ། དེ་ལས《བོད་དབྱིན་ཚིག་མཛོད》དེ་ཉིད་སྤྱི་ལོ1975ལོར་བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་ས་ཀ་ལི་ཀ་ཏ་རུ་པར་དུ་བསྐྲུན་པ་ནས་ཐེངས་ལྔ་ལ་བསྐྱར་དུ་དཔར།
དེང་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐད་ནས།
༡། བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་གི་རང་རྣམ《ཕ་ཡུལ་གྱི་ཕན་བདེའི་ཆེད་དུ》(The Struggle for a Modern Tibet: the Autobiography of Tashi Tsering)ཞེས་པ་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་དང་མཉམ་དུ་བརྩམས།
༢། 《གངས་སེང་དང་འབྲུག ཀྲུང་གོ་དང་བོད། ད་དུང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ》(The Snow Lion and the Dragon: China, Tibet and the Dalai Lama)
༣། 《བོད་མི་གསར་བརྗེ་བ་ཞིག འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱི་མི་ཚེ》(A Tibetan Revolutionary: The Political Life and Times of Bapa Phüntso Wangye)ཁོང་དང་ཟླ་བའི་ཤེས་རབ། William R. Siebenschuhགསུམ་གྱིས་བརྩམས།
༤། 《དེང་རབས་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན། ཆོས་ལུགས་བསྐྱར་དར་དང་མི་རིགས་ཀྱི་ངོས་འཛིན》(Buddhism in Contemporary Tibet: Religious Revival and National Identity) ཁོང་དངMatthew T. Kapstein དང་མཉམ་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས།
༥། 《བོད་ཀྱི་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས། བླ་མའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཉམས་རྒུད། 1913-1951》(A History of Modern Tibet,1913-1951:The Demise of the Lamaist State)
༦། 《མིའི་རིགས་རིག་པའི་འཇུག་ཐབས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་དཔྱད་པ》(An Anthropological Analysis of the Tibetan Political System)བཅས་ཡོད་དོ། །
（རྩོམ་འགན་པ། སྒྲོལ་ཚེ།）
