ས་བབ་མཐོ་བའི་འཇིག་རྟེན་འཕྲོ་ཐིག་ལྟ་དཔྱད་ཚད་འཇལ་ས་ཚིགས“ལགས་སོ”ཡི་ཕྱི་དབྱིབས།
གཟུགས་པོ་དེ་ཙམ་ཆེན་པོ་མེད་ཅིང་ཤ་རྩི་དམར་སྨུག་ཡིན་པའི་ཐོག གད་མོ་དགོད་དུས་ངོ་ཚ་སྨིན་པའི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་མཁན་མིག་མདུན་གྱི་ཕོ་གཞོན་མིག་ཤེལ་བཏགས་པ་ཁོང་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་འདབ་པ་རྫོང་མཚོ་ལ་རི་བོའི་ས་བབ་མཐོ་བའི་འཇིག་རྟེན་འཕྲོ་ཐིག་གི་ལྟ་དཔྱད་ཚད་འཇལ་ས་ཚིགས“ལགས་སོ”(LHAASO)ཞེས་པར་ལས་ཀ་བྱས་ནས་ལོ་12སོང་ཟིན། 2012ལོར། ལོ་21ལ་སླེབས་མ་ཐག་པའི་ལོ་རབས་90པའི་ནང་སྐྱེས་ཀྱི་ལི་ཚུང་ད་དུང་སློབ་གྲྭ་འགྲིམ་པའི་དུས་མཚམས་ཡིན་ནའང་། ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞི་ཞིག་གིས་རྐྱེན་པས་“ལགས་སོ”ས་ཚིགས་དང་ལས་འབྲེལ་བྱུང་སྟེ། དེ་ནས་བཟུང་ས་མཐོར་གཞི་ཚུགས་ཡོད། ད་ཆ་ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་ཁང་ནུས་ཆེའི་དངོས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་ཞིབ་འཇུག་པ་གཞོན་པ་ཡིན་པའི་ལི་ཚུང་གིས། “ལས་གྲྭ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་རིང་། འཚོལ་ཞིབ་ཐིག་ལེན་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་དང་ཚོད་ལྟ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་དགོས་སྟབས། ལོ་གཅིག་ནང་གི་དུས་ཚོད་1/4མཚོ་ལ་རི་བོར་སྡོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད”ཅེས་བརྗོད།
“ལགས་སོ”ས་ཚིགས་ནི་འཛམ་གླིང་ཐོག་ས་བབ་མཐོ་ཤོས་དང་། གཞི་ཁྱོན་ཆེ་ཤོས། ཚད་འཇལ་ཐིག་ཤོས་བཅས་ཀྱི་ཚད་བརྒལ་ནུས་ཆེའི་ཀ་མ་འཕྲོ་ཐིག་གི་འཚོལ་ཞིབ་ཐིག་ལེན་སྒྲིག་ཆས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་གནའ་བོའི་འཁྱགས་གཟུགས་ཀྱི་རྗེས་ཤུལ་ཡིན་པའི་མཚོ་ལ་རི་བོར་གནས་ཡོད། དེར་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཆགས་ཚུལ་དང་། སྐར་མའི་གོ་ལའི་འགྱུར་ལྡོག ཉི་མའི་འགུལ་སྐྱོད་དང་དེ་བཞིན་སའི་གོ་ལ་དང་བར་སྣང་གི་ཁོར་ཡུག་སོགས་ཚན་རིག་གི་ཆ་འཕྲིན་མང་པོ་འདུས་ཡོད་སྟབས། “བར་སྣང་གི་ཆ་འཕྲིན”ཞེས་པའི་འབོད་སྲོལ་ཡང་ཡོད།
འཛུགས་སྐྲུན།
དབུ་བཞུགས་ཚན་རིག་པ་དང་མཉམ་དུ་གཅུས་གཟེར་བསྒྲིམས་པ།
“ལགས་སོ”ས་ཚིགས་འདེམས་པར་ལོ་5འགོར་ཡོད།
ཚོགས་པ་དེས་འཆར་འགོད་ཀྱི་ཇུས་གཞི་ཁྱེར་ཏེ་བོད་ལྗོངས་ནས་མཚོ་སྔོན་བར་དང་། ཡུན་ནན་ནས་སི་ཁྲོན་བར་ས་བབ་མཐོ་བའི་ས་ཆ་ཚང་མར་བསྐྱོད་ནས། མཐར་འདབ་པ་ནས་ཚོད་ལྟའི་ཆ་རྐྱེན་དང་འཚམ་པའི་མཚོ་ལ་རི་བོ་རྙེད། ལོ་འཁོར་མོར་འཐབ་ས་དང་པོར་ལས་ཀ་བྱེད་བཞིན་པའི་ལོ་35ལ་སླེབས་པའི་ཚོགས་པའི་གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་གཞི་རྡུལ་འཚོལ་ཞིབ་ཐིག་ལེན་ཡོ་བྱད་ཞིབ་འཇུག་བཟོ་སྐྲུན་ཚོགས་པའི་ལས་མི་ལུའེ་ཧུང་ཁུའེ་ཡིས། “གཅིག་ནས་ས་བབ་ཧ་ཅང་མཐོ་པོ་ཡོད་སྟབས་རླུང་ཁམས་ཆེ་མོས་འཇིག་རྟེན་འཕྲོ་ཐིག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚད་ཆུང་དུ་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་། གཉིས་ནས་ས་ཆ་ཁོད་སྙོམས་ལ་འགྲིམ་འགྲུལ་སྟབས་བདེ་བ་དང་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་འབེལ་བས། ཆུ་གཙང་མ་འབོར་ཆེན་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་པའི་དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐུབ”ཅེས་བརྗོད།
2015ལོར། རྒྱལ་ཁབ་འཕེལ་སྒྱུར་ཨུ་ལྷན་གྱི་མཆན་འགོད་བཀའ་ལན་ཐོབ་རྗེས། “ལགས་སོ”ས་ཚིགས་དངོས་སུ་བཙུགས་པ་དང་། 2017ལོར་ལས་གྲྭ་གཙོ་བོ་ལག་ལེན་བསྟར་ཞིང་། འཛུགས་སྐྲུན་དུས་ཡུན་ལོ་4ཡིན་པ་དང་ཁྱོན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་12བཏང་ཡོད།
ལི་ཁའེ་ཡིས། “གྲུབ་ཆའི་ཇུས་འགོད་ལེགས་སུ་བཏང་བ་བརྒྱུད། ང་ཚོས་ཟླ་གཅིག་གི་དུས་ཚོད་སྤྱད་དེ་འཚོལ་ཞིབ་ཐིག་ལེན་ཡོ་བྱད་ཀྱི་སྒྲིག་སྦྱོར་ཚད་གཞི་གཅིག་གྱུར་བཟོས་ཡོད། དུས་བཀག་ནང་ལས་འགན་སྒྲུབ་ཆེད། ཉིན་དེ་དག་རིང་ང་ཚོ་ཚང་མས་ལས་དུས་འཕར་མ་བྱས་པ་དང་། ལས་མཇུག་འགྲིལ་མཚམས་སུ་གློག་ཁུངས་སྒམ་གྱི་གཅུས་གཟེར་ད་དུང་སྒྲིམ་ཚར་མེད་པས། ཚོགས་པའི་དབུ་བཞུགས་ཚན་རིག་པ་རྒན་ཚའོ་ཀྲེན་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་ང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་གཅུས་གཟེར་སྒྲིམ་གནང་བ་རེད”ཅེས་བརྗོད།
བརྟན་སྲུང་།
གསོ་རླུང་དཀོན་ཡང་ལས་ཀ་ལྡབ་འགྱུར་བྱས་པ།
“སྔོན་ལ་གནམ་གྲུར་བསྡད་དེ་ཁྲེང་ཏུར་བསྐྱོད་པ་དང་། དེ་ནས་གནམ་གྲུ་བརྗེས་ཏེ་འདབ་པ་རྫོང་དུ་བསྐྱོད་མཐར་རླངས་འཁོར་ལ་བསྡད་ནས་རི་སྟེང་དུ་ཕྱིན་པ་ཡིན། དེ་གར་འབྱོར་མ་ཐག་མགོ་ཡུ་འཁོར་བ་དང་། གཉིད་མི་ཁུག་པ། ཟས་ཀྱི་དང་ག་མེད་པ་བཅས་ཉིན་ཁ་ཤས་རིང་འཁྱོལ་མི་ཐུབ་པ་བྱས་བྱུང”ཞེས་ལི་ཁའེ་ཡིས་རི་ལ་ཐེངས་དང་པོ་འཛེག་པའི་གནས་ཚུལ་ད་ལྟའང་བློ་ངོར་ལྷང་ངེར་དྲན་བཞིན་དེ་ལྟར་བཤད།
1991ལོར་སྐྱེས་པའི་ལི་ཁའེ་ནི་ཧྲན་ཤིས་ནས་ཡིན་པ་དང་། དེ་དུས་ཁོང་མཚོ་བོད་ས་མཐོར་ཡོང་ཐེངས་དང་པོ་རེད། དྲོད་ཚད་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་ཧྲེ་ཧྲི་ཏུའུ་30ཟིན་པའི་གྲང་ཟུག་ཆེ་བའི་མཚན་མོ་ག་ཚོད་སྡུག་བསྲན་གྱིས་ཕར་ལ་བསྐྱལ་བ་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་བགྲང་བར་དཀའ། ལི་ཁའེ་ཡིས། “དཀའ་ལས་ཆེ་ཤོས་ནི་ཉིན་གང་རིང་ནག་ཁུང་དུ་ས་བཤེར་གློག་སྒྲོན་སྤར་ནས་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་དགོས་པ་དེ་རེད། སྐབས་རེ་ནག་ཁུང་དུ་བསྡད་དྲགས་རྐྱེན། ཆུ་རྗིང་ནས་དོན་དུས་ཉིན་མོ་དང་མཚན་མོ་གང་ཡིན་པའང་དབྱེ་བ་ཆོད་ཀྱི་མི་འདུག”ཅེས་བརྗོད།
དེ་ལྟ་བུའི་དཀའ་ཚེགས་ཧ་ཅང་ཆེ་རུང་ད་དུང་སྡུག་རུས་ཆེན་པོས་མཐའ་འཁྱོལ་བྱེད་དགོས་དོན་གང་ཡིན་པའི་སྐོར་གླེང་སྐབས། ལི་ཁའེ་ཡིས། “ཐོག་མར་དཀའ་ལས་ཆེ་རུང་དུས་ཚོད་གང་འཚམ་སོང་རྗེས་གོམས་ཀྱི་འདུག དེས་མ་ཟད་ང་ལ་བློ་སེམས་གཅིག་མཐུན་གྱི་ལས་རོགས་མང་པོ་དེ་འདྲ་ཡོད་དུས་དཀའ་ལས་ཁག་པའི་སྣང་བ་མི་འདུག”ཅེས་བརྗོད།
ལི་ཚུང་གིས། འཆར་འགོད་ནས་ཚོད་ལྟ་ར་སྤྲོད་བྱེད་པའི་བར། བརྩོན་ཞིབ་ལས་ལ་གཞོལ་ནས་ལོ་གསུམ་ཙམ་འགོར་བ་མ་ཟད། ཚོད་ལྟ་ཁང་གི་ཞིབ་འཇུག་བྱས་འབྲས་མཚོ་ལ་རི་སྟེང་དུ་ལག་ལེན་བསྟར་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་དྲན་གསོ་བྱེད་བཞིན་བརྗོད།
ལི་ཚུང་གིས། “གངས་ཡང་སེ་འབབ་ཕྱིན་ང་ཚོ་གུར་ནང་ཚོད་ལྟ་བྱེད་དགོས་སྟབས། སྐབས་རེ་ལྷགས་པ་ཆེ་དུས་གུར་ཡང་འཁྱེར་འགྲོ་ཡི་ཡོད་པས་གུར་གྱི་རྗེས་སུ་རྒྱུག་དགོས། ང་ཚོས་གསོ་རླུང་དཀོན་ཡང་ལས་ཀ་ལྡབ་འགྱུར་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ལུས་པོ་ངལ་དུབ་ཀྱིས་མནར་སྐབས་ང་ཚོའི་རྒན་རབས་པ་ཚོའང་དེ་ལྟར་བྱས་ནས་ཡོང་བ་བསམ་བློར་འཁོར་དུས། སླར་ཡང་དེ་འདྲའི་དཀའ་ཚེགས་ལ་ཇི་མི་སྙམ་པར་སེམས་ཤུགས་སྐྱེད་ཀྱི་འདུག”ཅེས་བརྗོད།
ཚན་ཞིབ།
འཚོལ་ཞིབ་བརྒྱུད་རིམ་དེའང་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པ་ཞིག་ཅི་ལ་མིན།
མི་རྣམས་དགའ་འོས་པ་ཞིག་ལ། 2020ལོར། “ལགས་སོ”ས་ཚིགས་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་བསྐྲུན་ཚར་བའི་སྐབས་སུ་ཚན་རིག་གི་ཤེས་རྟོགས་གལ་ཆེན་ཐེངས་དང་པོ་བྱེད་ཐུབ་ཡོད། “ལགས་སོ”ས་ཚིགས་ཀྱིས་དགུ་ཚིགས་ཁོངས་གཏོགས་ནས་ཚད་བརྒལ་ནུས་ཆེའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་མྱུར་ཆས་འབོར་ཆེན་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཕའེ་1.4(ཕའེ་གཅིག་ལ་དུང་ཕྱུར་ཁྲི་སྟོང་ཡིན་པ)ཟིན་པའི་གློག་རྡུལ་ཧྥུའུ་ཡི་ཀ་མ་འོད་རྡུལ་ཚད་ལེན་ཐུབ་པ་དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་ལྟ་དཔྱད་ཚད་འཇལ་ཐུབ་པའི་ནུས་ཚད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་འོད་རྡུལ་ཡིན་པ་རེད།
“ད་ཐེངས‘ལགས་སོ’ས་ཚིགས་ཀྱི་ཤེས་རྟོགས་ཆེ་ཤོས་ནི་སྤོ་ལོ་ཆེན་པོའི་དབྱིབས་དང་མཚུངས་པའི་ལྦུ་སོབ་གཟུགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་རྙེད་པ་དེ་ཡིན་པ་དང་། གྲངས་གཞི་བརྒྱུད་ལྦུ་སོབ་གཟུགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆའི་ལྟེ་བ་ནི་འཇིག་རྟེན་འཕྲོ་ཐིག་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱི་སྐར་མའི་གོ་ལ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད”ཅེས་ཞིབ་འཇུག་ལ་ཞུགས་མཁན་གྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན་པའི་ལི་ཚུང་གིས་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོས་བཤད། གྲངས་གཞི་བསྡུ་རུབ་དང་། ཆ་འཕྲིན་དབྱེ་ཞིབ། བྱ་རིམ་སྒྲིག་སྤྱོད་སོགས་ཀྱི་ལས་གྲྭ་བསྐྲུན་ཟིན་རྗེས། ཁོང་གིས་གྲངས་གཞིར་ལྟ་དཔྱད་ཚད་འཇལ་བྱེད་པའི་ལས་ལ་ཞུགས་ནས་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱས་ཤིང་། ཁོང་གིས། “ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞི་ལེགས་གྲུབ་མ་བྱུང་ན་བློ་བདེ་པོ་གཏན་ནས་མི་འདུག སྐབས་རེ་གློ་བུར་དུ་རིག་པའི་ཀློང་བརྡོལ་ནས་བསམ་ཕྱོགས་གསར་པ་རྙེད་སྐབས། ངས་ལམ་སེང་བྱ་རིམ་བསྒྲིགས་ནས་ཟིན་ཐོར་འགོད་ཀྱི་ཡོད”ཅེས་བརྗོད་པ་དང་། ཁོང་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན་འཚོལ་ཞིབ་བརྒྱུད་རིམ་དེའང་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པ་ཞིག་ཅི་ལ་མིན།
“ལགས་སོ”ནི་མུ་མཐའ་མེད་པའི་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་ཡིག་སྒམ་ཞིག་དང་ཀུན་ནས་མཚུངས་ཤིང་། བར་སྣང་གི་ཆ་འཕྲིན་བར་མཚམས་མེད་པར་དེར་བསྡུ་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བར་སྣང་ཁམས་ཀྱི་གསང་བ་འཚོལ་བཞིན་པའི་ཚོགས་པའི་ན་གཞོན་ཚོའི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། འཇིག་རྟེན་གསར་པ་ཞིག་གི་རྒྱལ་སྒོ་ཕྱེ་ཟིན་པ་དང་། ཁོང་ཚོས་གསར་འབྱེད་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་ལས་འགན་ཕྲག་ཏུ་ཁུར་ནས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ངོ་མཚར་མང་པོ་བཏོད་དང་གཏོད་མུས་ལགས།
