[ནང་དོན་གནད་བསྡུས།］ དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ཀྱི་རྒྱ་འགྱུར་གཉིས་གུང་བསྒྲིགས་ཤིང་མ་ཡིག་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ཏེ། ཡིག་སྒྱུར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་རིག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྱུར་གཉིས་ལས་ལེགས་པའི་ཆ་དང་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཆ་སོ་སོར་དཔྱད་དེ་བསམ་འཆར་དང་གྲོས་གཞི་བཏོན་ཡོད།
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ] 《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས》 ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད། ལོ་ཙཱའི་རོལ་མྱོང་།
[ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་དབྱེ་རྟགས། ] H159 “214”
[ཡིག་ཚང་མཚན་བྱང་། ] A
[རྩོམ་གྱི་གོ་རིམ་ཨང་སྒྲིག] 1002-9060-2019-01-0144-10
སྤྱིར་ལོ་ཙཱའི་བྱ་གཞག་འདི་བདེ་ལེགས་ངང་སྤེལ་ཐུབ་མིན་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ལ་རག་ལས་ཡོད་ཚུལ་བོད་ཀྱི་གནའ་དེང་གི་མཁས་པ་མང་པོའི་གླེང་གཞི་རུ་གྱུར་ཡོད། སྐབས་དོན་གྱི་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ནི་རྩོམ་རིག་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་ནང་གསེས་ཤིག་སྟེ། དེ་ནི་ཚད་ལྡན་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ལ་བརྟེན་ནས་འགྱུར་མ་གང་དེའི་མ་ཡིག་གི་བསྟན་དོན་དེ་ཇི་བཞིན་དུ་མཚོན་ཡོད་མེད་དང་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བརྡ་དོན་གོ་བདེ་བར་རྟོགས་ཡོད་མེད། རྩོམ་གྱི་ཉམས་སྣང་ཐོན་ཡོད་མེད་སོགས་རྩོམ་གྱི་དགེ་སྐྱོན་གསལ་འབྱེད་དང་ལེགས་ཉེས་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་དང་མི་རིགས་གང་རུང་གི་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་ཕྱོགས་ལ་མཐོང་ཆེན་གང་ལེགས་བྱས་ཡོད། དཔརེ ་ན་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་པོ་མའོ་ཏུན་གྱསི ་“རྩོམ་རིག་ལོ་ཙཱའི་ཐད་དུ་གཞན་སྐྱོན་དང་རང་སྐྱོན་བརྗོད་དགོས་པའི་འདུ་བྱེད་སྤེལ་དགོས་”①ཞེས་ཞལ་གསུང་གནང་མྱོང་བ་དང་། མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཅི་ཞན་ལིན་གྱིས་《ལོ་ཙཱའི་ཉེན་ཁ་》ཞེས་པའི་དཔྱད་བརྗོད་ཅིག་སྤེལ་ཏེ་འགྱུར་སྐྱོན་ཡོ་བསྲང་དང་སྒྱུར་ཐབས་སྤྱོད་སྟངས་སོགས་གསལ་པོར་བསྟན་ཏེ་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་གལ་ཆེ་ཚུལ་བརྗོད། དེ་བཞིན་བོད་ལ་མཚོན་ནའང་དེ་སྔོན་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་སྐོར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱས་ཏེ་དཔྱད་གཏམ་གང་མང་སྤེལ་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་ས་པཎ་གྱི་《མཁས་འཇུག་》ལས། སྐད་རང་སོར་འཇོག་པ་དང་མུན་སྤྲུལ་དུ་བསྒྱུར་བ། དོན་གསལ་པོར་མ་རྟོགས་པར་བསྒྱུར་བ། གོ་རིམ་ལྡོག་པར་བསྒྱུར་བ། ཁམས་མ་ཤེས་པར་བསྒྱུར་བ། སྔོན་བྱུང་གཏམ་རྒྱུད་མ་ཤེས་པར་བསྒྱུར་བ་སོགས་འགྱུར་སྐྱོན་མཛུབ་མོ་བཙུགས་ནས་དཔེར་བརྗོད་དང་བཅས་དབྱེ་ཞིབ་དང་ཞུས་དག་མཛད་དེ། ངེས་པ་དོན་གྱི་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་རིག་པ་གསར་དུ་བཏོད་པ་རེད། དེར་མཐུད་ནས་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་དང་། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་སོགས་ཀྱིས་རང་རང་གི་ཐུན་མིན་གྱི་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་སྤེལ་ནས་རིག་པ་འདི་ཉིད་གོང་དུ་སྤེལ་བར་མིག་དཔེ་བཟང་པོ་བསྟན་ཡོད། ཕྱིས་འགྱུར་རྩོམ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་བསྟུན་འགྱུར་སྐྱོན་ཡང་རབ་དང་རིམ་པ་འབྱུང་བཞིན་པར་དམིགས་ནས་མཁས་དབང་དམུ་དགེ་ཚང་གིས་《མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ་》ཞེས་པར་གྲུབ་མཐའ་ཁག་གི་མིང་དང་ས་ཆ་ཁ་ཤས་ཀྱི་མིང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གི་རྒྱ་འགྱུར་དང་བོད་འགྱུར་གཉིས་བསྡུར་ནས་སྐྱོན་ཆ་བཏོན་ཏེ་ལོ་ཙཱའི་བྱ་གཞག་ལ་ཐུགས་ཁུར་རྒྱ་ཆེར་གནང་། མཁས་དབང་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གིས་ཀྱང་ཁོང་གི་《མིང་ཚིག་གསར་པ་རྩོམ་སྒྱུར་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བའི་བསམ་འཆར་འགའ་ཞིག་》ཅེས་པར་མིང་གསར་པའི་ཡིག་སྒྱུར་ལ་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དུ་གཅིག་གྱུར་མིན་ཚུལ་དང་། དེའི་ཉེས་དམིགས། གཅིག་གྱུར་ཡོང་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ཚུལ། མིང་བརྡ་གསར་པའི་ཡིག་སྒྱུར་ལ་ངེས་པར་མཁོ་བའི་དགོངས་འཆར་སོགས་གནང་ཡོད། དགེ་རྒན་དཔའ་རིས་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་གནང་སྐབས་བོད་སྐད་ཀྱི་མིང་ཚིག་གི་སྦྱོར་སྲོལ་དང་མི་མཐུན་པའི་ལོ་ཙཱའི་སྐྱོན་བརྒྱད་བཏོན་ཏེ་རྒྱ་བོད་ཐ་སྙད་ལོ་ཙཱའི་ཁྲོད་འབྱུང་སླ་བའི་སྐྱོན་བརྒྱད་ལ་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་སྟེང་ནས་དཔྱད་པ་གསལ་ཟབ་དག་གསུམ་འཛོམས་པ་གནང་། དེ་བཞིན་ད་སྔ་བོད་ཀྱི་དུས་དེབ་ཁག་ཏུ་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་དཔྱད་རྩོམ་རབ་དང་རིམ་པ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་པས་རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་རིག་པ་འདི་ཉིད་རྩ་བ་རྒྱས་ཤིང་རྩེ་མོ་སྨིན་པར་བྱས་ཡོད།
འདིར་ཡང་ཡིག་བསྒྱུར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་གནའ་དེང་ལོ་ཙཱ་བ་དག་གི་ཞལ་གསུང་གི་མན་ངག་སོགས་ཀྱིས་བློ་སྒོ་ཕྱེ་ནས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་དང་ལོ་རྒྱུས་གྲགས་ཅན་དག་གི་རྒྱ་འགྱུར་ལ་སླར་ཡང་མཇལ་ཚེ། འགྱུར་རྩོམ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་མ་ཡིག་ལ་གོ་བ་ཡང་དག་ཅིག་ལོན་མེད་པའམ་ཡང་ན་ཚིག་ངོས་ཀྱི་གོ་བ་ཙམ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྱུར་བ་དང་། རིག་གནས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དོ་སྣང་མི་བྱེད་པ། མ་ཡིག་གི་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་ལ་ཁ་ཡ་མི་བྱེད་པར་རང་དགར་བསྒྱུར་བ་སོགས་གནད་དོན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་མཐོང་ཐུབ། དེར་བརྟེན་གཤམ་དུ་རང་མཉམ་གྱི་ལས་དང་པོ་བ་རྣམས་ལ་གྲོས་གཞིའི་ཚུལ་དུ་《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ཞེས་བྱ་བའི་རྒྱ་ཡིག་གི་འགྱུར་མ་གཉིས་གུང་བསྒྲིགས་ཏེ། མ་ཡིག་ལ་ཁུངས་བཅོལནས་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་དང་རོལ་མྱོང་གི་རིག་པ་འདི་ཉིད་གཞིར་བཟུང་སྟེ་འགྱུར་གཉིས་ལས་དཔེ་མཚོན་ཅན་གྱི་འགྱུར་སྐྱོན་དང་དེ་ཉིད་སེལ་ཐབས་ཀྱི་སྐོར་འགོད་ལར་བྱ་བ་ལ།
དང་པོ། 《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》དང་དེའི་འགྱུར་མ་གཉིས་ངོ་སྤྲོད།
《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》②ཞེས་བྱ་བ་ནི་སྤྱི་ལོ་1645ལ་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་(1617-1682)མཛད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་གནད་འདུས་ཤིང་། ཚིག་སྦྱོར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ལ་སྙན་ངག་གི་ཉམས་འགྱུར་གྱིས་ཕྱུག་པ། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ཉམས་དང་ལྡན་པ། ལོ་རྒྱུས་དང་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་ལྡན་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཡིན། ད་ལྟའི་བར་དུ་དབྱིན་ཇི་དང་། ཧྥ་རན་སི། འཇར་པན། འཇར་མན། ཨུ་རུ་སུ་སོགས་ཀྱི་ཡིག་རིགས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད། དེབ་ཐེར་འདིར་རྒྱ་ཡིག་གི་འགྱུར་མ་གཉིས་བྱུང་བ་ལས། གཅིག་ནི་ལོ་ཙཱ་བ་བྱམས་པ་ཐོགས་མེད་དམ་ཀའོ་ཧོ་ཆིང་(郭和卿)③གིས་བསྒྱུར་ཅིང་། 2001ལོར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི་《西藏王臣记》(གཤམ་དུ་འགྱུར་ཀ་པ་ཞེས་སུ་བརྗོད་རྒྱུ་)དང། ཅིག་ཤོས་ནི་ལོ་ཙཱ་བ་ལིའུ་ལི་ཆན་(刘立千)④་གྱིས་བསྒྱུར་ཅིང་། 1992ལོར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན་པའི་《西藏王臣记》(གཤམ་དུ་འགྱུར་ཁ་པ་ཞེས་བརྗོད་རྒྱུ་)ཞེས་བྱ་བ་གཉིས་ཡིན། བརྩམས་ཆོས་གཅིག་ལ་འགྱུར་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་བྱུང་ཡོད་པ་དེས་ང་ཚོར་ལོ་ཙཱའི་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་པ་ཡིན་ལ། ང་ཚོས་འགྱུར་མ་སོ་སོའི་དོན་དང་ཚིག་གི་སྦྱོར་སྟངས། སྒྱུར་ཐབས་སོགས་ལ་ཅུང་ཕྲ་ཞིང་ཞིབ་པའི་སྒོ་ནས་དཔྱད་བསྡུར་བྱས་པ་བརྒྱུད། ཇི་ལྟར་དང་ཅིའི་ཕྱིར་དེ་འདྲའི་ནུས་པ་ཐོན་པའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ཚེ། འགྱུར་མའི་ཀློག་པ་པོས་འགྱུར་མའི་སྐྱོན་ཡོན་གྱི་དབྱེ་བ་གསལ་པོར་འབྱེད་ཐུབ་ལ། འགྱུར་སོ་སོའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་ངང་གིས་རྟོགས་ཐུབ།
གཉིས་པ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འགའི་འགྱུར་ལ་དཔྱད་པ།
དེབ་ཐེར་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་ཞིག་ཡིན་པས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་མཚོན་པའི་ཐ་སྙད་ཤིན་ཏུ་མང་ལ། ཐ་སྙད་འདི་དག་སྒྱུར་སྐབས་ཕྱོགས་མང་པོའི་ཐད་ནས་ཡིད་འཇོག་དང་གཟབ་ནན་བྱ་དགོས་པ་ལྟར་ལོ་ཙཱ་བ་ཟུང་གིས་ཀྱང་གང་ནུས་ཅི་ལྕོགས་ཀྱིས་མ་ཡིག་དང་བསྟུན་ཏེ་བསྒྱུར་ཡོད་མོད། སྐབས་ལ་ལར་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་མི་མཐུན་པའམ་གོ་མི་བདེ་བའི་ཆའང་ངང་གིས་མཐོང་ཐུབ། དཔེའི་སྒོ་ནས་ཅུང་ཟད་དཔྱད་ན། མ་ཡིག་ལས་“ཡབ་ཀྱི་རིང་ལ་ཞང་ཞུང་དང་། བྲུ་ཤའི་གཤེན་གྱི་དུར་བོན་བྱུང་ཞིང་། སྲས་ཀྱི་རིང་ལ་སྐུ་མཁར་ཕྱིང་བ་སྟག་རྩེ་བརྩིགས། སྒྲུང་དང་ལྡེའུ་གནམ་བོན་གཤེན་པོ་ཆེ་བྱུང་།” ཞེས་པའི་ཚིག་ལས་“སྒྲུང་ལྡེའུ་བོན་”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་ལ་མཚོན་ན། དོན་ལ་བཞེད་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་སུ་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་མེད་པས་ཆབ་སྲིད་སྒྲུང་ལྡེའུ་བོན་གསུམ་གྱིས་བསྐྱངས་ཞེས་བཀོད་པ་ལྟར་ན། སྒྲུང་ཞེས་པ་ནི་“མདོ་སྡེ་དར་བའི་ལྟས་སུ་སྒྲུང་རྣམས་དར། རོ་ལངས་གསེར་སྒྲུབ་ཀྱི་སྒྲུང་དང་། མ་སངས་ཀྱི་སྒྲུང་མཆིལ་པའི་སྒྲུང་སོགས་ཉན་བཤད་”⑤ཅེས་འབྱུང་བ་བཞིན་དེ་ནི་བོད་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་དར་བའི་དམངས་ཁྲོད་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཞིག་དང། ལྡེའུ་ཞེས་པ་ནི། “མངོན་པའི་སྡེ་སྣོད་འབྱུང་ལྟས་ལྡེའུ་སྤྱོད། སྲང་ལ་ཐེམ་གཉེར་ལྦ་བ་ཆེ་བ་ཅི་ཡིན། པོར་མགོ་མགོ་ཅན་སྐྱེད་ཅིང་རྒྱགས་ཅི་ཡིན་ཞེས་འདྲི་བ་སོགས་ཏེ་”⑥ཞེས་པ་ལ་དཔྱད་ན་ལྡེའུ་ཞེས་པ་ནི་དོན་དེ་ཐད་ཀར་མི་སྟོན་པར་འཁྱོག་པའི་ངག་གིས་སྟོན་པ། ད་ལྟའི་ཁེད་ཀྱི་དོན་དུ་གོ་བ་དང་། བོན་ཞེས་པ་ཡང་《མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》ལས། “དེ་ཚེ་བོད་མི་སྐལ་ལྡན་འགའ་ཡིས་མཐོང་། བཙན་པ་ལྷོ་དང་གཉགས། བཙུན་པ་ཁྱུང་དང་སྣུབས། གཉན་པ་སེ་དང་སྤོ་སྟེ་ཡབ་འབངས་རུས་དྲུག་དང་ལྷ་བོ་ལྷ་སྲས། སེ་བོན་རྨ་བོན། ཅོག་ལ་བོན། ཞང་ཞུང་བོན། ཚེ་མི་བོན་སོགས་ཤེས་པ་ཅན་བཅུ་གཉིས་དང་མཇལ་”⑦ཞེས་པ་ལ་གཞིགས་ན་བོན་ཞེས་པ་ནི་རྒྱལ་པོའི་དྲུང་ནས་གཡང་འགུགས་དགེ་སྒྲུབ། ལྷ་མཆོད་འདྲེ་འདུལ། མོ་རྩིས་རིམ་གྲོ་ཡི་ལས་སོགས་བྱེད་མཁན་ཏེ་རྒྱལ་པོའི་བློ་འདྲི་སའམ་ཨ་མཆོད་ལྟ་བུར་ཡོད་པའི་མི་དེར་གོ་བར་ངེས། འདིར་འགྱུར་ཀ་པས་“到嘉持的父亲在位时，相熊及住侠两地已有‘辛’族的杜苯。到嘉持王在位的时候，修建了青哇达哲宫。在仲王和得乌两王朝的时代，有了‘郎笨辛波伽’的天笨教(西藏笨教的一种)”ཞེས་བསྒྱུར་པ་ལ། འདིའི་འགྱུར་སྐྱོན་ནི་དོན་གྱི་སྟེང་མིན་པར་མིང་གི་སྟེང་བྱུང་བ་ལྟར། འདིར་འགྱུར་ཀ་པས་སྒྲུང་དང་ལྡེའུ་ཞེས་པའི་མིང་འདི་གཉིས་ལ་“仲得王族”དང་“德乌王族”ཞེས་རྒྱལ་པོའི་ རྒྱལ་རབས་གཉིས་ལ་གོ་བ་བླངས་ཡོད་པ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འདི་ལ་རྒྱུས་མངའ་མེད་པར་འོལ་ཚོད་ཀྱིས་བསྒྱུར་བའི་སྐྱོན་དུ་སོང་ཡོད་པ་གསལ་པོར་མཐོང་།
འགྱུར་ཁ་པས་“父王止贡之世，刚从象雄、勃律传入辛氏之杜本。及小王之世，修建青瓦达孜宫，输入仲、德乌与大圣辛氏之郎苯。”ཞེས་སྒྲུང་ལྡེའུ་བོན་གསུམ་གྱི་ཐ་སྙད་དེར་“仲”དང་“德乌”ཞེས་མ་ཡིག་གི་སྒྲ་སོར་འཇོག་གིས་མཆན་བུ་བཏབ་པ་ཀུན་གྱིས་གོ་བར་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད་སྙམ། ཡང་དཔེར་ན། མ་ཡིག་ལས། “ཨང་ལེན་གྱིས་ཁྲི་བསྐོར་བཅུ་གསུམ་གྱི་དམག་འབྲི་གུང་དུ་དྲངས་ཏེ། ལྷ་ཁང་མེར་བསྲེགས་པ་སོགས་འབྲི་གུང་གླིང་ལོག་ཏུ་གྲགས་པ་དེ་བྱས།” ཞེས་པའི་ཚིག་དེ། ལོ་རྒྱུས་སུ་གསལ་བ་ལྟར“འབྲི་གུང་གླིང་ལོག”ཅེས་གྲགས་པའི་དོན་རྐྱེན་འདི་ནི་ས་སྐྱ་པས་བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བསྒྱུར་བའི་རིང་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཅུང་གྲགས་ཆེ་བའི་དུས་ཟིང་ཞིག་ཡིན། ས་སྐྱ་དང་འབྲི་གུང་བར་གྱི་འགལ་བ་སྟེ། འབྲི་གུང་པ་ཀུན་རྡོར་རིན་ཆེན་གྱིས་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་ཤིང་བྱ་སྟེ་1284ལོར་སྟོད་ཧོར་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཧུ་ལའི་ཧྭའི་སོག་དམག་ཁྲི་དགུ་ལྷག་ཙམ་བོད་དུ་ཁྲིད་ཡོང་སྟེ་ས་སྐྱར་དྲངས། ལྕགས་སྟག་སྟེ་1209ལོར་སླེབས་སྐབས། ས་སྐྱའི་དཔོན་ཆེན་ཨང་ལེན་གྱིས་ཧུ་པི་ལི་(忽必烈)སེ་ཆེན་ཧན་གྱི་བུ་ཐི་མུ་བྷོ་ཁས་ཀྱི་དམག་དཔུང་བོད་དུ་ཁྲིད་ཡོང་སྟེ་གཙང་དམག་དང་མཉམ་དུ་འབྲི་གུང་ལ་དམག་དྲངས་ནས་མི་ཆིག་ཁྲི་ལྷག་བསད། འབྲི་གུང་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་དྭགས་པོ་དང་། ཀོང་པོ། ལྷོ་ཁ། བྲག་དཀར། ཡར་རྒྱབ། མོན་སོགས་ས་སྐྱ་པས་བླངས་ཏེ་འབྲི་གུང་པ་ལ་ཕམ་ཉེས་ཚབས་ཆེན་བྱུང་བ་དེ་ལ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་འབྲི་གུང་གླིང་ལོག་ཅེས་གྲགས། དེ་ལ་འགྱུར་ཀ་པས་“安伦亲率十三区的兵马来到枳公，烧毁了那里的寺庙，颠覆了枳公岭寺。”ཞེས་འབྲི་གུང་གླིང་ལོག་ཅེས་པ་ལོ་རྒྱུས་དོན་རྐྱེན་གྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན་པ་མ་རྟོགས་པར་“颠覆了枳公岭寺”ཞེས་དགོན་པ་ཞིག་ལ་ངོས་བཟུང་ནས་དགོན་པ་དེ་མགོ་རྟིང་སློག་པའི་དོན་ལྟར་བསྒྱུར་ཡོད། འགྱུར་ཁ་པས་དེར་“阿迦伦率十三万户区兵力进犯止贡，焚毁殿堂，造成所谓之止贡寺变”ཞེས་འབྲི་གུང་དགོན་པའི་དུས་ཟིང་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་ངོས་བཟུང་ཡོད་པས་གཙོ་བོ་ས་སྐྱ་དང་འབྲི་གུང་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་སྲིད་དབང་གི་འགལ་བའི་སྟོབས་ཀྱིས་ཡིན་པའི་དོན་དེ་གསལ་པོར་ཐོན་མེད། དེར་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་སུ་ཕྱོགས་གཉིས་མ་མཐུན་པར་སྲིད་དབང་རྩོད་རེས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དེར་“政变”ཞེས་གཏན་འཇགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཡོད་པས་དེར་“止贡政变”ཞེས་བསྒྱུར་ན་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་ཤིན་ཏུ་མཐུན་སྙམ།
དེ་བཞིན་དུ་མ་ཡིག་ལས། “ཆེ་བ་མུ་ནེ་བཙན་པོ་རྒྱལ་སར་བསྐོས། འབངས་ཀྱི་དབུལ་ཕྱུག་ལན་གསུམ་སྙོམས་ཀྱང་། མི་འགྱངས་པར་སྔར་བཞིན་གྱུར”ཞེས་པའི་ཚིག་ལ།འགྱུར་ཀ་པས་“长子牟尼赞波继持王位，他虽对藏民的食物牲畜，做过三次分配，但过时不久，仍还原状”ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དང་། འགྱུར་ཁ་པས་“长子牟尼赞普继登王位，曾将藏民食粮牲畜，均分三次，为时不久，仍复原状”ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད། ཚིག་འདིའི་ནང་གི་དབུལ་ཕྱུག་ལན་གསུམ་སྙོམས་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་ཞིག་སྟེ། དེབ་ཐེར་ཁག་ཏུ་བཀོད་པ་ལྟར་ན། རྒྱལ་པོ་མུ་ནེ་བཙན་པོས་སྲིད་སྐྱོང་སྐབས་ཤིག་ལ། བསམ་ཡས་སྡེ་སྣོད་གྱི་མཆོད་པ་བཙུགས། མཆོད་པའི་རྒྱུ་ལ་འབངས་རྣམས་ཀྱིས་ཡོ་བྱད་ཕུལ་ཅིག་གསུངས་པས། ལ་ལས་གསེར་གཡུ་དང་ཟབ་ཆེན་ཕུལ། དབུལ་པོ་རྣམས་ཀྱིས་དངོས་པོ་བཟང་བ་འབུལ་རྒྱུ་མ་རྙེད་པར་གོས་ཧྲུལ་སོགས་ཕུལ་བས་རྒྱལ་པོས་ངའི་འབངས་རྣམས་དད་པ་ཁྱད་པར་འདི་ལྟ་བུ་འོང་བ་ཅི་ཡིན་གསུངས་པས། བློན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ནི་འབྱོར་པ་ཆེ་ཆུང་གི་ཁྱད་ཡིན་ཞུས་པས། རྒྱལ་པོས་ངའི་འབངས་དབུལ་ཕྱུག་མི་མཉམ་པ་མི་འོས་གསུངས་ནས་འབངས་ཀྱི་དབུལ་ཕྱུག་ལན་གསུམ་སྙོམས་ཀྱང་། མ་འགྱངས་པར་དབུལ་ཕྱུག་གི་ཁྱད་པར་སྔར་བཞིན་གནས་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ན་དེ་ནི་དབུལ་ཕྱུག་གི་དོན་ཡིན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་མོད། རྒྱ་ཡིག་གི་འགྱུར་གཉིས་ཀས་རིམ་བཞིན་དུ་“食物牲畜”དང་“食粮牲畜”ཞེས་ཡི་གེའི་ངོ་གདོང་ལྟར་ཐད་སྒྱུར་བྱས་པས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་གནད་དེ་མཚོན་ཐུབ་མེད་དེ། དེ་ནི་དུས་རྒྱུན་ངེད་ཅག་གིས་བཤད་པའི་“贫富”ཡི་དོན་ཡིན་པས་འདི་ལྟར་གོ་བ་བླངས་ཚེ། མ་ཡིག་གི་དབུལ་ཕྱུག་ཅེས་པའི་དོན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་སྟོན་ནུས་སྙམ། ཡང་དཔེར་ན། མ་ཡིག་ལས་“གྲགས་འབྱུང་མིང་ཅན་སྣེ་ཡི་གདོང་པོ་འཛིན། བདུད་སྤྲུལ་མི་དགུས་ཕག་ཚང་ཡོས་ལྟར་རྔོད་”ཅེས་པའི་ཚིག་ལ། འགྱུར་ཀ་པས་“有名扎炯者，主持勒乌冻，九人为魔化，猪窝如炒麦。”ཞེས་བསྒྱུར་པ་དང་། ཁ་པས་“名为扎炯者，掌管乃邬东，毒蛇九人乱，猪栅如炒麦。”ཞེས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད། དེ་ཡང་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་དོན་རྐྱེན་ཅིག་སྟེ། གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་ཞེས་པའི་མི་དཔོན་དེ་སྣེའུ་གདོང་གི་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ་སྐབས་བདུད་གྱི་སྤྲུལ་པ་མི་དགུ་ཡིས་ཕག་མོ་གྲུབ་པའི་ཕྱོགས་ཁག་རྣམས་ཡོས་བརྔོས་པ་ལྟར་ཕར་སློག་ཚུར་སློག་བྱས་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་མོད། དེར་འགྱུར་ཀ་པས་“猪窝如炒麦”དང་། ཁ་པས་“猪栅如炒麦”ཞེས་དུད་འགྲོ་ཕག་གི་ཚང་མལ་ལ་གོ་ཡོད་པ་དངོས་གནས་དགོད་བྲོ་བོ་འདུག ལོ་རྒྱུས་སུ་གསལ་བ་ལྟར་སྐབས་འདིའི་ཕག་ཚང་ཞེས་པ་ནི་ཕག་གྲུ་ཚང་གི་བསྡུས་མིང་སྟེ་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་ལ་མགོ་རྟིང་སློག་པར་གོ་དགོས་པ་ལས་ཕག་གི་ཚང་ལ་སྦྱར་བ་དོན་དངོས་དང་འགལ། མ་ཡིག་གི་དོན་དང་བསྟུན་ཏེ་བསྒྱུར་ན་“颠覆了帕竹政权”ཞེས་ན་འོས་སྙམ།
《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ལྟ་བུའི་བརྗོད་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤིང་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་ལ་སྙན་ཆ་དོད་པོ་ལྡན་པའི་དེབ་ཐེར་འདི་རིགས་སྐད་ཡིག་གཞན་ལ་སྒྱུར་སྐབས་དེབ་འདི་རྩོམ་པའི་དགོས་པ་དང་ཉིང་དགོས། རྩོམ་མཁན་གྱི་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོ་བཅས་ལ་བསམ་གཞིག་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། སྒྱུར་བྱེད་རྒྱ་ཡིག་གི་ཁྱད་ཆོས་དང་ཡང་སྟུན་ཅི་ཐུབ་བྱས་ཏེ་ཚིག་དོན་སྔ་ཕྱི་འབྲེལ་ཆགས་ཤིང་གོ་བདེ་ལ་བརྗོད་བྱའི་གནད་ལ་འཁེལ་བ་བཅས་ལ་དམིགས་སུ་འབད་དགོས། ལྷག་པར་དུ་མ་ཡིག་གི་ཐ་སྙད་དམ་མིང་བརྡའི་ངོ་གདོང་གི་དོན་ཁོ་ནར་མི་ལྟ་བར་སྐབས་དོན་དང་མཐུན་པར་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ། དེ་ལས་ལྡོག་ན་གོ་ནོར་ཐེབས་འགྲོ་བ་གདོན་མི་ཟ།
གསུམ་པ། འགྱུར་གཉིས་ལས་སྙན་ཚིག་སྐོར་གྱི་འགྱུར་ལ་དཔྱད་པ།
《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ནི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ལྷ་སྒྲུང་། སྙན་ངག་བཅས་ཕུང་པོ་སུམ་འདུའི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཡིན་པས་བརྗོད་བྱའི་དོན་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ལ། རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་ལ་དོན་རྒྱན་དང་སྒྲ་རྒྱན་དང་གབ་ཚིག་གི་རྒྱན། མགུར་མའི་ལུས་སོགས་བཀོལ་ཏེ་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལམ་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆགས་འཇིག་དང་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བོད་ལ་དར་བའི་ལོ་རྒྱུས་བརྗོད་པའི་དེབ་ཐེར་ཞིག་ཡིན་ཙ་ན། རིག་གཞུང་དང་སྒྱུ་རྩོམ་གཉིས་ཀའི་ཡོན་ཏན་འདུས་ཤིང་། དེ་ལས་སྙན་ངག་གིས་སྤྱིའི་བསྡུར་ཚད་ཀྱི་གྲངས་ཀ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཟིན་ཡོད། དེའི་འགྱུར་ལའང་དཔེའི་སྒོ་ནས་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་ན། མ་ཡིག་ལས། “མདོ་ཁམས་ཡུལ་གྱི་ཟླ་བའི་མ་མ་ལས། །ལྷ་གཟིགས་གདུང་གི་མངོན་མཐོའི་བསིལ་ཟེར་ཅན། །གངས་ཅན་ལེགས་བྲིས་ལམ་དུ་འཕགས་པའི་ཚེ། །སྐལ་བཟང་སྐྱེ་རྒུའི་ས་སྨོས་(མོས་)འདོད་པ་འཇོ། །”ཞེས་པའི་ཚིགས་བཅད་འདིའི་དོན་ནི་ཕག་གྲུ་ཚང་གིས་དབུས་གཙང་གི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལ་དབང་སྒྱུར་བཞིན་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་དོན་ཅུང་ཟད་བཀྲལ་ན། མདོ་ཁམས་ཀྱི་ཟླ་བའི་མ་མ་སྟེ་རྒྱ་མཚོ་ལས་བྱུང་བ་རླངས་རྒྱུད་ལྷ་གཟིགས་གདུང་གི་རིགས་མངོན་པར་མཐོ་བ་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་པོའི་སྲས་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་ནས་བཟུང་མཁས་ཤིང་གྲུབ་པའི་བདག་ཉིད་ཅན་ཚར་དུ་དངར་བ་བསིལ་ཟེར་ཅན་ཏེ་ཟླ་བ་གངས་ཅན་ལེགས་བྲིས་ཏེ་མགྲིན་པ་དང་ལག་པ་དང་། རྐང་པ་རྣམས་ལ་བཀྲ་ཤིས་པའི་རི་མོ་ལེགས་པར་བྲིས་པ་དང་མཚུངས་པར་ཡོད་པ་ལྷ་རྣམས་རྒྱུ་བའི་ལམ་དུ་འཕགས་པ་དེའི་ཚེ་ན་ཡངས་པའི་ཁྱོན་ལ་གནས་ཤིང་། བསྐལ་པ་བཟང་པོའི་དཔལ་ལ་སྤྱོད་པའི་སྐྱེ་རྒུའི་ས་མོས་ཏེ་ཀུ་མུད་དཀར་པོའི་ཚོགས་རྣམས་ཀྱི་འདོད་པ་འཇོ་བར་བྱས་སོ་ཞེས་གཟུགས་རྒྱན་གྱི་སྒོ་ནས་ཕག་གྲུ་ཚང་གིས་ཆོས་སྲིད་ཟུང་གི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བར་བསྟོད་པའི་ཉམས་གྱིས་ཕྱུག་པའི་ཚིགས་བཅད་སྙན་ངག་ཅིག་སྟེ། འདིར་འགྱུར་ཀ་པས་“垛康区，有美湖，名称羊措传自古。从湖缘，天授种，胜似广寒宫玉兔。雪域里，接天路殊胜世时难逢睹。满众生，清净愿，如君陀花开妈妈园圃。”ཞེས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད། སྙན་རྩོམ་འདི་རིགས་སྒྱུར་སྐབས་གོང་འོག་གི་བརྗོད་དོན་ལ་བསྟུན་ཏེ་ཕྱིའི་བརྡ་འཕྲིན་དང་ནང་གི་བརྡ་འཕྲིན་གཉིས་ཀ་འཐོན་པར་བྱས་ཏེ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ། ཚིགས་བཅད་འདིར་བལྟས་མ་ཐག་ཏུ་གསལ་ཡོང་བ་ནི་མདོ་ཁམས་ཀྱི་ཡུལ་རྒྱ་མཚོའི་གཟུགས་སུ་བཀོད་པ་དང་། སྐལ་ལྡན་སྐྱེ་དགུ་ས་མོས་ཏེ་མེ་ཏོག་ཀུ་མུད་ཀྱི་གཟུགས་སུ་བཀོད་དེ་སོ་སོའི་མཚུངས་ཆོས་མངོན་པར་བརྗོད་ཡོད། འགྱུར་གྱི་དོན་ནི་མདོ་ཁམས་སུ་ཡར་མཚོ་ཞེས་པའི་མཚོ་ཞིག་ཡོད་པ་གནའ་ནས་གྲགས་ལ། རྒྱ་མཚོ་ལས་བྱུང་བའི་ལྷ་ཡི་རྒྱུད་དེ་འཁྱག་བསིལ་རི་བོང་འཛིན་པ་ལས་མངོན་པར་འཕགས་པ། སྐལ་ལྡན་སྐྱེ་དགུ་དག་ནི་མེ་ཏོག་ཀུ་མུད་ཇི་བཞིན་བཞད་པའི་དོན་དུ་བསྒྱུར་བས་མ་ཡིག་ལས་བསྟན་པའི་དཔེ་དང་དཔེ་ཅན་གཉིས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་མེད་ཐ་དད་དུ་སོང་ཞིང་། ཆོས་མཚུངས་ཀྱིས་དོན་གསལ་པོར་མཚོན་ཐུབ་མེད། དེར་རྒན་དོར་ཞི་ལགས་ཀྱིས་“དཔེ་འཇོག་པའི་དགོས་པ་ནི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་རང་བཞིན་དང་ཁྱད་པར་ཁྱད་ཆོས་སོགས་གཟུགས་ཤེས་གང་ཡང་མིན་པའི་དངོས་པོའི་མིང་དོན་དང་སྤྱི་མཚན། ཡུལ་དུས་རང་བཞིན་གྱི་བསྐལ་དོན་དུ་གྱུར་པའི་ཆོས་རྣམས་དབང་ཡུལ་དུ་སྣང་བའི་དངོས་པོའི་གཟུགས་དང་ཁྱད་ཆོས་དང་བྱེད་ལས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་དང་མཚུངས་པའམ། གཟུགས་གཅིག་པོར་བློས་བཏགས་བྱས་ཏེ། ཕན་ཚུན་མཚུངས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་བརྟེན་ནས་མཚོན་བྱའི་རང་བཞིན་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་དེ་ཡིན་”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། འདིར་འགྱུར་ཀ་པས་དོན་མཐུན་ཙམ་ལས་སྣང་ངོར་ཇི་བཞིན་འཆར་བའི་(只达意而不能传神)ནུས་པ་མི་ལྡན་སྙམ། དེ་བསྟུན་གྱིས་འགྱུར་ཁ་པས་“来自朵康，湖海之滨，族氏拉斯栋，尊贵高尚，犹如月轮，上升雪域空，有缘众生，不有欲求，皆能得称遂，犹如睡莲，月光下照，满园花正浓。”ཞེས་བལྟས་པ་ཙམ་གྱིས་དོན་བསྒྱུར་གཙོ་ལ་དཔེ་དོན་གྱི་མཚུངས་ཆོས་སྔ་མ་ལས་འཐོན་ཅི་ཐུབ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། “ལྷ་གཟིགས་གདུང་” ལ་“拉斯栋”ཞེས་སྒྲ་སོར་བཞག་སྟེ་མཆན་བུ་བཏབ་ཡོད་པས་བལྟོས་འཇོག་གིས་བསྒྱུར་པ་ཅུང་ལེགས་པའི་ཚོར་སྣང་སྐྱེད། ཡང་དཔེར་ན། མགུར་མའི་ལུས་ཀྱིས་བརྩམས་ཡོད་པའི་ཐོན་མིའི་ང་རྒྱལ་ཞེས་པ་ལས། “ཡུལ་མཐའ་འཁོབ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་འདིར། །མི་མཁས་པ་སླེབས་པའི་སྔོན་མ་ཡིན། །ང་མུན་པ་སེལ་བའི་སྒྲོན་མེ་ཡིན། །རྗེ་རྒྱལ་པོ་ཉི་ཟླའི་ཚུལ་དུ་བཞུགས། །གྲོགས་བློན་པོའི་ཁྲོད་ན་ང་ཙམ་མེད། །བོད་ཁ་བ་ཅན་གྱི་མི་རྣམས་ལ། །ང་ཐོན་མི་བཀའ་དྲིན་མི་ཆེའམ། །”ཞེས་པ་ནི་ཡུལ་མཐའ་འཁོབ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་འདིར། མི་མཁས་པ་སླེབས་པའི་ཐོག་མ་ནི་ཐོན་མི་ང་ཡིན་ལ། ང་ནི་བོད་ཡུལ་གྱི་མ་རིག་རྨོངས་མུན་སེལ་བའི་སྒྲོན་མེ་ལྟ་བུ་ཡིན།རྗེ་རྒྱལ་པོ་ཉི་ཟླའི་ཚུལ་དུ་དབྱིངས་ན་གསལ་ལེར་བཞུགས་པ་དེ་ལ་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་འགྲན་མི་ནུས་སོ། །རང་དང་མཉམ་པའི་གྲོགས་པོ་བློན་པོའི་ཁྲོད་ན་ང་ལྟ་བུ་ཤེས་པ་ཅན་ནི་མེད་དོ། །དེ་བས་བོད་ཁ་བ་ཅན་གྱི་མི་རྣམས་ལ་ང་ཐོན་མི་བཀའ་དྲིན་མི་ཆེའམ་ཞེས་ཐོན་མིས་བློན་པོ་གཞན་རྣམས་ཀྱི་ཕྲག་དོག་འཇོམས་པར་བཤད་པའི་ཚིགས་བཅད་ཅིག་སྟེ།འདི་ལ་འགྱུར་ཀ་པས་“在这边野鄙陋的藏境，我是最初有成的智人，我是消除黑暗的明灯，荣获君王如日月般地顶敬，百官臣僚中，舍我其谁！我图弥的恩惠非轻”ཞེས་བསྒྱུར་བའི་ཁྲོད་རྗེ་རྒྱལ་པོ་ཉི་ཟླའི་ཚུལ་དུ་བཞུགས་ཞེས་པའི་ཚིག་རྐང་འདི་ལ་“荣获君王如日月般地顶敬”ཞེས་བསྒྱུར་ཏེ་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཐོན་མིར་ཉི་མ་དང་ཟླ་བའི་ཚུལ་དུ་བཀུར་བར་གོ་བ་བླངས་འདུག་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་འགལ་ཡོད། དེར་འགྱུར་ཁ་པས་“边鄙吐蕃境内，人中善巧初临，我乃除暗明灯，王我日月合明，同僚臣佐谁似？雪域吐蕃众庶，吐米我恩谁浅。”ཞེས་པ་ལས་“王我日月合明”ཚིག་རྐང་འདིར་རྒྱལ་པོ་དང་ངེད་གཉིས་ཀ་མཐོན་པོའི་དབྱིངས་ཀྱི་ཉི་མ་དང་ཟླ་བའི་ཚུལ་དུ་གསལ་ལེར་བཞུགས་ཞེས་བསྒྱུར་བས་སྔར་བཞིན་མ་ཡིག་གི་བསྟན་དོན་ངོ་མ་དེ་འཐོན་ཐུབ་མེད། མ་ཡིག་གི་སྔ་ཕྱིའི་དོན་ལ་གཞིགས་ན་“王若日月生星辉，臣子群中我第一”ཞེས་བསྒྱུར་ན་འོས་སྙམ།
ཡང་དཔེར་ན། མ་ཡིག་ལས། “ལི་ཁྲིའི་ལྕུག་ཕྲན་མཁྱེན་པའི་སྣང་བ་ཅན། །འཇམ་མགོན་བློ་ཡི་ལང་ཚོ་བཟང་པོའི་ཚོན། །ཁ་དོག་སོ་སོར་བཀྲ་བའི་གྲགས་པའི་རྒྱན། །ཕྱོགས་བྲལ་རྣ་ལུང་འགོད་མཁས་རྟག་ཏུ་རྒྱལ། །”ཞེས་པ་ནི་སྙན་ངག་གི་རྒྱན་ལས་མ་བསྡུས་པའི་གཟུགས་ཅན་གྱི་སྒོ་ནས་འཇམ་མགོན་བླ་མ་བློ་བཟང་གྲགས་པ་ལ་བསྟོད་པའི་ཚིགས་བཅད་ཅིག་སྟེ། ལི་ཁྲིའི་མདངས་དང་ལྡན་པའི་ཆོས་གོས་རྣམ་གསུམ་བཀླུབས་པའི་སྐུ་ནི་ལྕུག་ཕྲན་ཏེ་འཁྲི་ཤིང་གཞོན་ནུ་ལྟར་མཛེས་ཤིང་། མཁྱེན་པའི་འོད་སྣང་ཕྱོགས་བརྒྱར་འཕྲོ་བ་ཅན། སྨྲ་བའི་ཉི་མ་འཇམ་མགོན་བླ་མ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་བློ་ཡི་དཔྱོད་པའི་ལང་ཚོ་དར་ལ་བབས་ཤིང་། མཛེས་པའི་ཚོན་མདོག་མ་འདྲེས་པར་སོ་སོར་བཀྲ་བ་དབང་པོའི་གཞུ་མཆོག་དེ་ཉིད་སྐྱེ་བོའི་དད་པའི་ཡིད་ཀྱི་ནམ་མཁར་རྟག་ཏུ་གསལ་ལེར་འཆར་བ། བཤད་དང་སྒྲུབ་པའི་བསྟན་པ་རྒྱལ་བ་དངོས་དང་གཉིས་སུ་མ་མཆིས་པར་འཛིན་ཞིང་སྤེལ་བའི་གསང་གསུམ་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གྲགས་པའི་དཔལ་སྲིད་ཞིའི་སྨན་ཡོན་དང་མཛེས་རྒྱན་དམ་པར་གྱུར་པའི་སྙན་གྲགས་ཀྱི་འོད་སྣང་གཟི་བྱིན་འབར་བ་ཅན། ཕྱོགས་དང་རིས་སུ་བྲལ་བའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱི་རྣ་ལུང་ལ་འགོད་པར་མཁས་པའི་འཇམ་མགོན་བླ་མ་བློ་བཟང་གྲགས་པའི་དཔལ་རྟག་ཏུ་རྒྱལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་པའི་དོན་ཏེ། འདི་ལ་འགྱུར་ཀ་པས་“金黄色艳丽、标帜着智慧的象征迥然奇异。是‘文殊’的智慧显现‘善慧’孺童的德相，勘探奇异!你哪庄严的‘名称’美誉，光辉灿烂如虹现天际。你无偏私、美安立、永远高竖旗帜。”ཞེས་ལོ་ཙཱ་བས་གཙོ་བོ་དོན་བསྒྱུར་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་སྐུ་ཡི་ཆེ་བ་བརྗོད་པ་ལྟར་བསྒྱུར་ཀྱང་། མ་ཡིག་རང་སྟེང་ན་ཡོད་པའི་དོན་དང་ཚིག་གི་མཛེས་པ་དང་བརྗིད་པའི་ཉམས་དག་དེ་བསྟུན་གྱིས་ཐོན་མེད། དེ་ལས་གཞན་བློ་བཟང་གྲགས་པ་ཞེས་པའི་མཚན་དོན་སྒྱུར་བྱས་ཡོད་པས་ཅུང་མི་ལེགས་པའི་ཚོར་སྣང་སྟེར། ཡང་ལི་ཁྲིའི་མདངས་གསེར་མདོག་ཏུ་བསྒྱུར་བས་མ་ཡིག་གི་དོན་ཆོས་གོས་རྣམ་གསུམ་གྱི་མདངས་དང་སྦྱར་ན་ཅུང་མི་མཐུན་སྙམ། དེ་ནས་འགྱུར་ཁ་པས་ཚིགས་བཅད་འདིར་黄丹柔条智光明，年华善妙文殊惠；色彩名称无私环，巧严耳根场胜利。” ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད་ལ། འགྱུར་རྩོམ་ཀློག་དུས་མ་ཡིག་ཏུ་སྣང་བའི་བཟང་པོའི་མཚོན་དང་། རྒྱན་དང་རྣ་ལུང་སོགས་ཀྱི་དཔེ་རུ་བཀོད་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་འགྱུར་རྩོམ་དུ་ཐོན་མེད་ལ། རྗེ་བློ་བཟང་གྲགས་པའི་མཚན་རྩོམ་བར་དུ་བཅུག་པའི་ཚིག་འགྲོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཐོན་ཡོད་མདོག་བྱས་ཀྱང་དོན་དངོས་སུ་མིའི་མིང་ཡིན་པའང་ཤེས་དཀའ། དེ་ནི་རྒྱའི་གནའ་རྩོམ་མང་པོར་སྒྲ་འདྲ་བ་དང་། ཡི་གེ་ཕྲལ་བ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བྲིས་པའི་སྙན་ངག་གི་འབྲི་སྟངས་དང་མཚུངས་ཀྱང་། དེར་ཐུན་མིན་གྱི་སྐད་ཆའི་རྣམ་པ་དང་ཡེ་གེའི་སྒྲིག་གཞི་ལ་ཐུན་མིན་གྱི་བསྟན་དོན་ཡོད་པས་ལོ་ཙཱ་བས་འབད་པས་བསྒྱུར་ཡོད་ཀྱང་དེ་ནི་བརྗོད་བྱའི་དོན་ནམ་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་འགྲེལ་བཤད་ཙམ་དུ་ཟད་དོ། །
དེ་ལས་གཞན་དེབ་ཐེར་འདིར་བཀོད་པའི་སྙན་རྩོམ་ལ་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རྩོམ་སྟངས་ལྟར་ཐོག་མར་མཆོད་པར་བརྗོད་ཅིང་རྩོམ་པར་དམ་བཅའ་བ། བར་དུ་སྨྲས་དོན་ངལ་གསོའི་ཚིག མཐའ་མར་མཇུག་བསྔོ་བའི་ཚིག་བཅས་སྙན་ངག་གི་རིག་གཞུང་དང་མཐུན་པར་སྦྱར་ཡོད། དེ་ལས་མཇུག་བསྔོ་བའི་ཀ་རྩོམ་གྱི་འགྱུར་ལ་ཅུང་ཟད་དཔྱད་ན། མ་ཡིག་ལས།“ཀ་རཎ་ཌ་ལྟར་ཡ་རབས་མཆོག་གི་སྤྱོད་ཚུལ་སྣོད་དུ་ཅ་ཅོའི་ངག་སྤངས་ཁུངས་ལྡན་ལོ་རྒྱུས་དབུས་འགྱུར་ཏ་ལའི་གླེགས་བམ་ཇི་བཞིན་རབ་གསལ་བ་རི་ཛཱ་ཡི་པུསྟི་ཀ །ཁ་དོག་ཚིག་དོན་མ་འདྲེས་ལང་ཚོ་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་ཆ་ཤས་ཡོངས་རྫོགས་སྙན་ཚིག་བསིལ་ཟེར་མདངས་ཀྱི་ཐ་གྲུ་ཀུན་ཁྱབ་སྒྲ་འཛིན་བདུད་རྩིས་ཕ་རོལ་ཤེས་ལྡན་དགའ་སྟོན་ཆེ། །ག་ཛ་ལྟ་བུའི་དྲེགས་པའི་བླུན་པོ་ལེགས་བཤད་སྐྱེས་ལས་ཇ་ཆང་བཏུང་བ་འབའ་ཞིག་དོན་དུ་གཉེར་ཕྱིར་ད་ལྟའི་དུས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་བ་གླང་སྤྱོད་ལས་གཞན་མི་བྲིན། །ང་ཞེས་སྟོབས་ནོར་སྙེམས་པས་འགྱིང་ཡང་ཤེས་ལྡན་རིག་པའི་ཉ་གར་གཞལ་ཚེ་ལྕི་དང་ཡང་བའི་མཐའ་བྲལ་ན་རའི་དབུས་ན་གཡུང་པོར་མཐོང་བས་མ་དམད་འགྲོ་བ་ཤིན་ཏུ་དཀོན། །”ཞེས་པའི་སྙན་ཚིག་འདི་ནི་ཀ་རྩོམ་གྱི་ལམ་ནས་བརྩམས་ཡོད་པའི་བླུན་པོའི་ངང་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པའི་ཚིགས་བཅད་ཅིག་སྟེ། ཀ་རྩོམ་དེར་མངོན་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡོད་པ་ནི་གསལ་བྱེད་ཀྱི་གནས་དང་བྱེད་རྩོལ་ལས་ཐོན་པའི་སྒྲ་གདངས་མཐོ་དམན་ནམ་དྲག་ཞན་ལྟར་སྒྲ་མཐུན་པ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་ཏེ་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན། རྩོམ་གྱི་སྔ་ཕྱིའི་ཚིག་དོན་ལ་གཞིགས་ནས་ཤོ་ལོ་ཀ་དེའི་དོན་ཅུང་ཟད་བཀྲལ་ན། མི་གཙང་ནག་ནོག་གི་དྲི་མ་དང་བྲལ་བའི་བློ་གྲོས་ནི་ཀ་རཎ་ཌ་ཤེལ་ལྟར་དྭངས་པའི་སྐྱེ་བོ་ཡ་རབས་ངང་ཚུལ་ཅན་གྱི་སྤྱོད་བཟང་གི་སྣོད་དུ་གྱུར་པ། ཅ་ཅོའི་ངག་སྤངས་ཤིང་ཏཱ་ལའི་ལོ་མར་བྲིས་པའི་གླེགས་བམ་ཇི་བཞིན་གསལ་ལེར་འཆར་བ། བ་རི་ཛཱ་ཡི་པུསྟི་ཀ་འདི་ནི་བརྗོད་བྱ་བཟང་པོའི་ཁ་དོག་མངོན་པར་གསལ་ལ་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ལམ་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ཇི་ལྟ་བ་མ་འདྲེས་པའི་གཟུགས་ཀྱི་ལང་ཚོ་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་བཅུ་དྲུག་གི་ཆ་ཤས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྙན་ཚིག་ཟླ་བའི་བསིལ་ཟེར་མདངས་ཀྱིས་ཐ་གྲུ་ཀུན་ལ་རིས་མེད་པར་ཁྱབ་ཅིང་། སྒྲ་འཛིན་རྣ་བའི་བདུད་རྩི་མཆོག་དེས་ཕ་རོལ་གྱི་གནས་ལུགས་མཐའ་དག་ཤེས་ལྡན་གྱི་སྟོབས་དང་འབྱོར་པས་ངའོ་སྙམ་པའི་ཁེངས་དྲེགས་ཀྱིས་ར་རོར་གྱུར་པའི་བླུན་པོ་ལ་ལེགས་པར་བཤད་པའི་སྐྱེས་བཟང་པོ་བསྟར་བ་ལ་ཇ་དང་ཆང་གི་བཏུང་བ་འབའ་ཞིག་དོན་དུ་གཉེར་བ་གལ་པོ་ཆེར་འཛིན་པ། དེའི་ཕྱིར་ད་ལྟ་སྙིགས་མ་ལྔ་བདོ་བའི་དུས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་བསམ་བཞིན་སྐྱོ་དགོས་པ་འདི་འདྲ་ལ་བ་གླང་གི་སྤྱོད་པ་འཛིན་པའི་བླུན་པོ་ཁོ་ན་ལས། གཞན་བློ་དང་ལྡན་པའི་མཁས་པ་མི་བྲིན་པ་ང་ཆེ་ངའོ་ཞེས་གཞན་སྡེ་ཚར་གཅོད་ནུས་པ་ཙམ་གྱི་སྟོབས་དང་། ཟང་ཟིང་གི་ནོར་དང་ལྡན་པ་སྐད་ཀྱི་སྙེམས་པའམ་སྤོབས་པ་ཆེན་པོས་འགྱིང་བ་དེ་མཆོག་ཏུ་རློམས་པ་དེ་ལྟ་ནའང་། ལུགས་ཟུང་བླང་དོར་གྱི་གནས་ལ་མི་རྨོངས་པའི་ཤེས་ལྡན་རྣམ་དཔྱོད་རིག་པའི་ཉ་གར་འཇལ་ཚེ། གང་ཞིག་ལྕི་དང་གང་ཞིག་ཡང་བའི་མཐའ་བྲལ་བ་སྟེ་ལྕི་ཡང་གི་ཚད་གཞལ་བའི་ཡུལ་ཡེ་ནས་མེད་པའམ་འཇལ་རིན་གང་ཡང་མེད་པས་ན་ར་སྟེ་མིའི་དབུས་ན་གཡུང་པོ་གདོལ་པའི་རིགས་ཁོ་ནར་མཐོང་བས་དེ་ལ་མ་དམད་པ་སྟེ་འཕྱ་དམོད་མི་བྱེད་པའི་མིའི་འགྲོ་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་དཀོན་པར་མཐོང་ངོ་ཞེས་པའི་དོན་ཏེ། འགྱུར་ཀ་པས་ཤོ་ལོ་ཀ་དེ་“如迦兰茶箧，上流行胜宝器堪夸，显现有据史实，远离喧哗，如梵叶经卷明显无差。圆满绝妙佳辞，句义不掺杂，如青春容华，普受清凉甘露，智者喜庆无涯。惟有如大象漫步愚骄辈，对佳言事业只为获得茶酒义太狭，这般见解，仅西牛贺洲有彼市，销处无他。还有仗财势傲慢自大，姿态纵威严，如以智理之称去度量，难道轻重，分明为人中补羯婆，见着谁不咒骂。” ཞེས་བསྒྱུར་པ་དང་། དེ་ལས་ཚིག་རྐང་དང་པོའི་མགོའི་“ཀ་རཎ་ཌ་ལ་“迦兰茶箧”ཞེས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའི་སྣོད་དེ་སྐབས་ཐོག་འདིར་སྐྱེས་བུ་སྣོད་ལྡན་ཅན་ལ་གོ་ཞེས་མཆན་བུ་བཏབ་ཡོད་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་མཐུན་པར་བསྒྱུར་བ་ལེགས་མོད། རྗེས་ཀྱི་“ཁུངས་ལྡན་ལོ་རྒྱུས་དབུས་འགྱུར་ཏ་ལའི་གླེགས་བམ་ཇི་བཞིན་རབ་གསལ་བ་རི་ཛཱ་ཡི་པུསྟི་ཀ་”ཞེས་པའི་ཚིག་གི་བ་རི་ཛཱ་ཞེས་པ་ལ་“无差”ཞེས་འཁྲུལ་མེད་དུ་བསྒྱུར་བས་སྐབས་དོན་བརྗོད་བྱ་དེ་ཉིད་གསལ་བར་ཟླ་བ་དང་མཚུངས་པའི་གཟུགས་སུ་བཀོད་པ་ཞེས་པའི་དོན་དང་འཚམ་དཀའ། དེ་ཡང་བ་རི་ཛཱ་ཞེས་པའི་བརྗོད་དོན་མ་བརྟགས་པས་ཉེས། ཚིག་རྐང་གསུམ་པའི་“བ་གླང་སྤྱོད་”ལ་“西牛贺洲”ཞེས་བསྒྱུར་བ་མ་ཡགི ་ག་ི དནོ ་དང་འགལ། ཤ་ོ ལ་ོཀ་དེར་ཁ་པས་“等同迦兰陀鸟，远离烦躁喧声，珍贵胜器高尚品，传播有据信史，天竺呗叶梵经犹如热轧最分明。句义色泽无混，容光焕发青春，支分具足态丰盈，绝妙辞藻清凉，月华遍处照临，智者耳根大欢庆。是辈愚昧狂妄，类如庞然大象，妙论当做茶酒享，现世此情景，西牛贺洲可行，别处销售无门径。自恃我有财势，傲慢姿态凌人，那堪智称正理衡，维分轻重高下，人中贱种堪嗟，见者有谁不咒骂。”ཞེས་པར་“ཀ་རཎ་ཌ་”ལ་“迦兰陀鸟”སྟེ་མཆན་བུ་ལ་“百灵鸟”ཞེས་སུ་བཀོད་ཡོད། ཚིག་ལ་མི་རྟོན་དོན་ལ་རྟོན་དགོས་པས་སྐབས་དེར་མིང་གཅིག་དོན་མང་ཅན་གྱི་མིང་ཡིན་པ་མ་རྟོགས་པར་བྱ་ཀ་རཎ་ཌ་ལ་གོ་བ་བླངས་ཡོད་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་འགལ། ཁུངས་ལྡན་ལོ་རྒྱུས་དབུས་འགྱུར་ཏ་ལའི་གླེགས་བམ་ཇི་བཞིན་རབ་གསལ་བ་རི་ཛཱ་ཡི་པུསྟི་ཀ་ཞེས་པའི་ཚིག་གི་བ་རི་ཛཱའི་དོན་ལ་“天竺呗叶梵经犹如热轧最分明”ཞེས་ཁུངས་ལྡན་ལོ་རྒྱུས་དབུས་འགྱུར་ཏ་ལའི་གླེགས་བམ་རབ་གསལ་བ་རི་ཛཱ་ཇི་བཞིན་ཞེས་པའི་དོན་དུ་སོང་ཡོད། མ་ཡིག་གི་དོན་ལྟར་ན་སྐབས་འདིར་དཔེ་དོན་གཉིས་གོ་ལྡོག་པར་བསྒྱུར་ཡོད། བ་རི་ཛཱ་ཞེས་པ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཡོད་ཀྱང་བ་སྒྲ་ཆད་པས་སྔར་བཞིན་དོན་གྱི་གོ་བ་མི་གསལ། དེ་བཞིན་དུ་ཚིག་རྐང་གསུམ་པའི“……དུས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་བ་གླང་སྤྱོད་ལས་གཞན་མི་བྲིན”ཞེས་པའི་ཚིག་གི་བ་གླང་སྤྱོད་ཞེས་པར་སྔ་ཕྱིའི་དོན་ལ་གཞིགས་ན། བླུན་ཞིང་རྨོངས་པ། བླང་དོར་གྱི་གནས་འབྱེད་མི་ཤེས་པའི་དུད་འགྲོ་བ་གླང་གི་སྤྱོད་པ་འཛིན་པའི་བླུན་པོར་གོ་དགོས་མོད། འགྱུར་ཀ་པ་དང་ཁ་པ་གཉིས་ཀས་སོ་སོར་“仅西牛贺洲有彼市”དང་“西牛贺洲可行”ཞེས་ནུབ་བ་གླང་སྤྱོད་ལ་གོ་ཡོད་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་མི་མཐུན་པར་བསྒྱུར་ཡོད། ཚིག་རྐང་བཞི་པའི་“……མ་དམད་འགྲོ་བ་ཤིན་ཏུ་དཀོན”ཞེས་པའི་ཚིག་ལས་མ་དམད་ཅེས་པ་སྐབས་བབ་ཀྱི་དོན་ནི་འཕྱ་དམོད་མི་བྱེད་པའི་དོན་ལ་འཇུག་མོད། འགྱུར་ཀ་བ་དང་ཁ་པ་གཉིས་ཀས་“咒骂”སྟེ་དམོད་མོར་བསྒྱུར་ཡོད་པས་མ་ཡིག་གི་སྐབས་དོན་དང་འགལ་འདུག ནང་དོན་ལས་གཞན་ཀ་རྩོམ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་རྐང་གཅིག་སྟེ། རྩོམ་སྲོལ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཁྱད་མཚར་བས་འདི་རིགས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཚེ་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཤེས་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་རྒྱུད་དུ་མེད་ན་དོན་ཉམས་དོན་འགལ་སོགས་སྐྱོན་གྱི་དྲི་མས་སྦག་ངེས་པ་གདོན་མི་ཟ།
ལར་སྙན་རྩོམ་སྒྱུར་བར་དཔེ་དོན་མཚུངས་ཆོས་སོགས་སོ་སོར་ལེགས་པར་ཤན་འབྱེད་ཐུབ་དགོས་པར་མ་ཟད། མ་ཡིག་གི་ཟབ་མོའི་དོན་དང་རྣ་བར་སྙན་ཞིང་ཡིད་ལ་འཇེབས་པའི་ངག་གི་ཕྲེང་བའི་ཉམས་སོགས་གཙིགས་སུ་བཟུང་སྟེ་མ་ཡིག་གི་དོན་ལེགས་པར་མཚོན་དགོས། དེ་བས་ཀུན་ལ་མཚོན་ན་ལོ་ཙཱ་བྱེད་པ་ནི་ཧ་ཅང་དཀའ་བའི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ལས་ཀྱང་དཀའ་བ་ནི་རྩོམ་རིག་གི་ལོ་ཙཱ་ཡིན་པ་དང་། དཀའ་བའི་དཀའ་བར་གྱུར་པ་ནི་སྙན་ངག་གི་ལོ་ཙཱ་ཡིན་ཞེས་བཤད་པ་ལྟར། འདི་རིགས་བསྒྱུར་ཚེ་དོན་ཡོང་ན་སྒྲ་ཡལ་ཞིང་སྒྲ་ཡོང་ན་དོན་འབོར་བའི་དཀའ་ཁག་དང་འཕྲད་སྲིད། ལོ་ཙཱ་བ་ཚང་མས་འགྱུར་ལ་སྙན་ཆས་བརྒྱན་པའི་བསྒྱུར་རྩོམ་ཞིག་ཡོང་ཐུབ་པར་རེ་ཡང་། གལ་ཏེ་ཆ་གཉིས་ཀ་འཛོམས་མ་ཐུབ་ན་མ་ཡིག་གི་ནང་དོན་ཅིས་ཀྱང་འབོར་ཐབས་མེད་པས་བརྗོད་བྱ་དོན་གྱི་ཆར་གནད་དུ་འཛིན་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ།
བཞི་པ། མིང་དང་ཐ་སྙད་སྐོར་གྱི་འགྱུར་ལ་དཔྱད་པ།
《དེབ་ཐར་དཔྱད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ཀྱི་རྒྱ་འགྱུར་གཉིས་ཀ་མ་ཡིག་དང་གོང་བསྒྲིགས་ཏེ་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་ཚེ། ལོ་ཙཱ་བ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་འགྱུར་བྱང་དུ་བཀོད་པ་ལྟར། དབེ་ཐེར་འདི་ནི་མངོན་བརྗོད་དང་བརྡ་རྙིང་གིས་བཅིངས་ཆེ་བ་དང་། མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་ནང་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་གཏམས་པས་ལོ་ཙཱའི་བརྒྱུད་རིམ་དུ་དཀའ་གནད་མང་པོར་འཕྲད་པ་དང་། བོད་ཡིག་མི་ཤེས་པའི་ཀློག་པ་པོ་དང་བོད་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་མེད་པ་ཚོས་ཅུང་གོ་དཀའ་བའི་ཚུལ་དུ་སྣང་ཞེས་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར་འགྱུར་མ་ཟུང་ལས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་མཚོན་པའི་ཐ་སྙད་ལས་གཞན་སྤྱིར་བཏང་བའི་མིང་དང་ཐ་སྙད་བསྒྱུར་བ་གནད་ལ་ཁེལ་མེད་པའང་མི་ཉུང་བ་མཐོང་སྟེ། དཔེར་ན་“གཡུང་དྲུང”ཞེས་པའི་མིང་འདི་འགྱུར་ཀ་པས་“卍”ཡི་གཟུགས་རིས་ལྟར་བསྒྱུར་བ་དང་། ཁ་པས་“万字”ཡི་དབྱིབས་ཅན་ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད། ཚིག་མཛོད་སོགས་སུ་གཡུང་དྲུང་ལ་“万字形图”ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད་རུང་མཆན་བུ་སོགས་ཅི་ཡང་མེད་པས་སྐབས་བབས་ཀྱི་དོན་གསལ་པོར་རྟོགས་མི་ཐུབ། ལུའུ་ཞུན་གྱིས་འགྱུར་ལ་མི་རིགས་དེའི་ཁྱད་ཆོས་འཐོན་དགོས་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། མིང་འདི་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པའི་དམིགས་བསལ་ཅན་གྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན་པས་ཀློག་པ་པོས་གོ་བདེ་ཕྱིར་“雍仲万”ཞེས་སྒྲ་གཟུགས་འདྲེས་མར་བསྒྱུར་ན་ལེགས་སྙམ།ཡང་དཔེར་ན། མ་ཡིག་ལས“འོན་ཀྱང་མངའ་རིས་ལ་མ་འཆམ་པར་འོད་བསྲུངས་ཀྱིས་གཡོན་རུ་དང་ཡུམ་བརྟན་གྱིས་སྦུ་རུ་བཟུང་སྟེ་འཁྲུག་ལོང་ཆེན་པོ་བྱུང”ཞེས་པའི་ཚིག་ལས་མངའ་རིས་ཞེས་པར་འགྱུར་ཀ་པས་“但是两王在阿里彼此不和……” དང་འགྱུར་ཁ་པས་“然二子以争权不和……”ཞེས་བསྒྱུར་ཡོད། སྤྱིར་མངའ་རིས་ཞེས་པའི་མིང་འདི་སྟོད་མངའ་རིས་ཡུལ་ཞེས་ས་ཁུལ་གྱི་མིང་ལ་གོ་བ་ལས་གཞན་ད་དུང་མངའ་ཁོངས་དང་ཆབ་འབངས་ལའང་གོ། དེབ་ཐེར་འདིའི་སྐབས་བབས་ཀྱི་དོན་ལ་གཞིགས་ན་མངའ་ཁོངས་དང་དབང་རྩོད་པའི་དོན་དུ་གོ་མོད། འགྱུར་ཀ་པས་འདིར་“阿里”ཞེས་ས་ཁུལ་གྱི་མངའ་རིས་ལ་གོ་བ་བླངས་ཡོད་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་དང་འགལ་ཡོད། ཡང་དཔེར་ན་མ་ཡིག་ལས་“ཉི་མ་མགོན་གྱིས་མངའ་རིས་སུ་བྱོན་ཏེ་ཆབ་སྲིད་བཟུང་།” ཞེས་པའི་ཚིག་ལས་“བྱོན”ལ་ཁ་པས་“逃于”ཞེས་བྲོས་འོངས་པར་བསྒྱུར་པས་མ་ཡིག་གི་དོན་བཞིན་འཐོན་ཐུབ་མེད། དེ་བཞིན་དུ་མ་ཡིག་ལས་“ཁྱོད་ཀྱི་ཚེ་མཇུག་ལ་ཞྭ་ཁྲ་འཕར་བ་འདྲ་བ།” ཞེས་པའི“ཞྭ་ཁྲ”ལ་འགྱུར་ཀ་པས་“彩色冠”ཞེས་“ཁྲ”ལ་དོན་གོ་ལོག་ཏུ་སོང་སྟེ་ཚོན་གྱིས་བསྒྱུར་བའི་ཁ་དོག་གི་རྣམ་པར་བསྒྱུར་བས་ཚིག་སྔ་ཕྱི་དང་སྐབས་བབས་བརྗོད་དོན་ལ་བསམ་གཞིག་མ་བྱས་པར་མིང་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་དོན་དུ་བསྒྱུར་ཉེས་བྱུང་། ལོ་རྒྱུས་སུ་བཀོད་པའི་མིང་དང་ཐ་སྙད་དག་གི་འགྱུར་མིང་དེ་རིགས་ངེས་པར་གཟབ་ནན་དང་ཡང་དག་པར་བརྡར་ཤ་བཅད་དེ་གཏན་ལ་འགོད་དགོས་མོད།《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》ཀྱི་རྒྱ་འགྱུར་གཉིས་ལ་ཞིབ་ཏུ་བཀླགས་ཚེ་མིང་དང་ཐ་སྙད་འདི་རིགས་འགྱུར་སྐྱོན་དུ་སོང་བ་ཅུང་མང་བའི་ཚུལ་དུ་སྣང་། གོང་འཁོད་དཔྱད་གཞི་ལས་ཇི་ལྟར་དང་ཅིའི་ཕྱིར་འགལ་དོན་དུ་གྱུར་པར་ཞིབ་ཏུ་གཞིགས་ན་གནད་དོན་གཉིས་ལས་མ་འདས་ཏེ། དཔྱད་རྩོམ་གྱི་ནང་དོན་གྱི་གོ་རིམ་ལྟར། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བའི་མིང་དང་ཐ་སྙད་དམ་མཇུག་གི་ས་གནས་སོགས་མཚོན་པའི་མིང་རྣམས་འགྱུར་སྐྱོན་དུ་སོང་བ་མང་ཤོས་ཤིག་ལོ་ཙཱ་བས་སྐབས་བབས་ཀྱི་བརྗོད་ཚུལ་ལ་ཡིད་འཇོག་མ་བྱས་པའམ་ཡང་ན་མ་ཡིག་གི་དོན་ལ་རྒྱུས་མངའ་མེད་པར་འོལ་ཚོད་དུ་བསྒྱུར་བས་བཟོས་པ་དང་། ཡང་སྙན་ངག་དང་ཀ་རྩོམ་གྱི་འགྱུར་ཏེ་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩོམ་གྱི་ལོ་ཙཱ་ལ་མཚོན་ན། བརྗོད་དོན་གནད་དུ་ཐིངས་དགོས་པ་ལས་གཞན་ད་དུང་སྙན་ངག་གི་ཉམས་དེའང་སྲུང་འཛིན་བྱ་དགོས་པས་འགྱུར་གཞན་ལས་ཆེས་ཁག་པར་སྣང་། འདིའི་སྐོར་ལ་རང་རྒྱལ་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་མོ་ཧོ་ལིན་(贺麟)གྱིས་སྙན་ངག་སྒྱུར་བའི་གནད་དོན་གླེང་སྐབས“སྙན་ངག་ལ་མཚོན་ན་ཀློག་པ་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ལྡན་པའི་དོན་དང་། སེམས་ཤུགས་དང་ཚད་མའི་ངག་གི་སྐོར་དེ་སྐད་ཡིག་གཞན་ཞིག་གི་ལམ་ནས་རྗོད་ནུས་པའམ་སྒྱུར་ཐུབ་ཀྱང་། སྙན་ངག་གི་སྒྲ་ཚིགས་དབྱངས་འགྲོས་ཀྱི་མཛེས་པའི་ཆའམ་(音节格式之美)ཡི་གེ་རང་སྟེང་གི་མཛེས་པའི་(纯基于文字本身之美)ངག་གི་སྐོར་དེ་ཕལ་ཆེར་སྒྱུར་མི་ཐུབ། དེ་སྒྱུར་བ་ལ་མ་ཡིག་གི་ནང་དོན་ལ་གོ་བ་ཟབ་མོ་ཞིག་བླངས་ནས་དེ་དང་མཚུངས་པ་དང་མཛེས་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ་བསྒྱུར་དགོས།”⑧ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཡིན། དེ་ལས་གཞན་དབྱངས་འགྲོས་ཤིན་ཏུ་གསལ་བའི་སྙན་རྩོམ་དང་ཀ་རྩོམ་སོགས་ཕན་ཚུན་སྒྱུར་སྐབས་ཁྱད་ཆོས་ཡོངས་སུ་ཚང་ཞིང་ཆ་ཐམས་ཅད་འདུས་པའི་སྒོ་ནས་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་དཀའ་ནའང་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོ་དང་མི་རིགས་སོ་སོའི་སྙན་ངག་གི་རྣམ་པ་གསར་པའམ། ནང་དོན་གསར་པ། མཚོན་ཐབས་གསར་པ་རྣམས་རང་གི་མི་རིགས་ལ་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པ་དེས་ཀྱང་དགེ་མཚན་བླ་ལྷག་ཅིག་བསྐྲུན་ནོ། །
《西藏王臣记》两种汉译本的翻译批评与赏析
徐世芳
[摘要] 《西藏王臣记》作为藏族历史、文学浑然一体的经典之作，被译成多个文种并出版，文章运用翻译批评与赏析的方法，对《西藏王臣记》两种汉译本进行对比研究，指出汉译本中出现的差错及其原因，并提出自己的观点，以期进一步提高藏族史料翻译技能，更好更扎实地开展藏史汉译工作。[
关键词] 《西藏王臣记》；翻译批评；译文赏析
[作者简介] 徐世芳，女，青海师范大学民族师范学院藏语言文学系副教授。
མཆན་འགྲེལ།
①《翻译通讯》编辑部编著:《翻译研究论文集》,民族出版社,1984年,第13页。
②རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ། 《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས》 [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1980ལོ། p.11
③郭和卿：ཀའོ་ཧོ་ཆིང་ནི1909ལོའི་ཟླ་11པའི་ཚེས་5ཉིན་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་ཡ་ཨན་རྫོང་དུ་སྐྱེས། 1919ལོར་ས་གནས་དེ་གའི་མཐོ་རིམ་སློབ་ཆུང་ནས་མཐར་ཕྱིན་རྗེས། སྔ་ཕྱིར་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་མཁན་ཞེ་ཀའོ་ཨན་དང་ཁྲུང་དགེ་བཤེས། སེ་ར་དགོན་གྱི་བླ་མ་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་སོགས་དགེ་རྒན་དུ་བསྟེན་ནས་བོད་ཡིག་དང་ནང་ཆོས་ལ་སྦྱངས། 1952ལོར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་དུ་ཕེབས་ནས་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་གཉེར། 1956ལོར་ཀྲུང་དབྱང་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་པུས་འོས་སྦྱོར་བྱས་པ་ལྟར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་བོད་ཡིག་ཚན་ཁག་གི་རྩོམ་སྒྱུར་གྱི་ལས་ལ་ཞུགས། 1962ལོར་རྒྱལ་སྤྱི་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་གདན་དྲངས་ཏེ་《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》རྒྱ་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་འགོ་བརྩམས། དགུང་ལོ་དོན་དགུ་སྟེ་1986ལོའི་ཟླ་4པའི་ཚེས་28ཉིན་པེ་ཅིན་དུ་སྐུ་གཤེགས།
④刘立千：1910ལོར་སི་ཁྲོན་ཏེ་དབྱང་རྫོང་དུ་འཁྲུངས། སྔ་ཕྱིར་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་མཁན་ཞེ་ཀའོ་ཨན་དང་ཁྲུང་དགེ་བཤེས་སོགས་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་མཁན་དག་བསྟེན་ནས་བོད་ཡིག་དང་ནང་ཆོས་ལ་སྦྱངས། 1946ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་གཞུང་བོད་ཡིག་ལ་སྒྱུུར་འགོ་བརྩམས། 1955ལོར་བོད་དུ་ཕེབས་ཏེ་བོད་ལྗོངས་དམག་ཁུལ་རྩོམ་སྒྱུར་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་སུ་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་། 1956ལོར་པེ་ཅིན་དུ་ཕེབས་ནས་སྔ་ཕྱིར་ཡིག་སྒྱུར་ཅུས་དང་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་བོད་ཡིག་ཚན་ཁག་གི་གཙོ་འགན་བཞེས། དགུང་ལོ་གོ་དགུ་སྟེ་2008ལོའི་ཟླ་2པའི་ཚེས་8ཉིན་ཁྲུན་ཏུའུ་རུ་སྐུ་གཤེགས།
⑤⑥དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། 《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》[M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། p.164
⑦དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། 《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན》 [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། p.159
⑧དོར་ཞི། 《དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློའི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》[M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1996ལོ། p.26
