ཉེ་ལམ། གྲ་གཉེན་ཚེ་རྒྱལ་གྱིས་སློབ་གསེང་གི་ཁོམ་པ་སྤྱད་དེ་ཨ་རིའི་བྱིས་སྒྲུང་གྲགས་ཅན《གཡུ་གཅལ་ལྷ་ལམ(绿野仙踪)》ཞེས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏེ་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི“འཛམ་གླིང་གསུང་རྩོམ་གྲགས་ཆེན་བོད་འགྱུར་དཔེ་ཚོགས”ཀྱི་ཁོངས་སུ་པར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས།
གྲ་གཉེན་ཚེ་རྒྱལ་གྱིས《གཡུ་གཅལ་ལྷ་ལམ》དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་ཐུང་ངུ་།
དང་པོ། རྩོམ་པ་པོ་དང་བརྩམས་ཆོས་ངོ་སྤྲོད།
ཧྥུ་ལན་ཁོ•པའོ་མའུ(LaymanFrankBaum1856—1919)ཨ་རིའི་བྱིས་སྒྲུང་གི་ཡབ་ཆེན་དུ་འབོད་ཅིང་ཉུའུ་ཡོའོ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཕྱུག་བདག་ཅིག་གི་ཁྱིམ་དུ་འཁྲུངས། ཁོང་ལ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་སྙིང་ནད་ཡོད་སྟབས་འགུལ་བསྐྱོད་བྱ་བར་མི་འཚམ་ཞིང་བྱིས་དུས་ཀྱི་ལོ་ཟླ་ཕལ་ཆེར་དཔེ་ཀློག་ཁྲོད་དུ་འདས། དཔེ་ཀློག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་ཁོང་གི་ཐོས་རྒྱ་ཇེ་ཡངས་སུ་སོང་ཞིང་འཆར་ཡན་དང་རྟོག་འཆར་གྱི་བསམ་གཞིགས་སྣ་ཚོགས་ཐོལ་གྱིས་འཁྲུངས། ཧྥུ་ལན་ཁོ•པའོ་མའུ་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་སྒྲུང་གཏམ་ཉན་པར་དགའ་ཞིང་ནར་སོན་རྗེས་ཚགས་པར་གྱི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་དང་། གསར་འགོད་པ། འཁྲབ་སྟོན་པ། ཀུང་སིའི་ལས་མི། ཞིང་ཐང་གི་བདག་གཉེར་བ་སོགས་གནང་མྱོང་། ཁོང་གི་ཀྱག་ཀྱོག་གི་འཚོ་བའི་ལམ་བུ་དང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་མི་ཚེའི་མྱོང་རྒྱུད་ཀྱིས་ཕྱིས་འབྱུང་ཁོང་གི་གསར་རྩོམ་ཐད་འཚོ་བའི་རྨང་གཞི་ལེགས་པོ་བཏིངས།
1899ལོར་ཁོང་གི་བྱིས་སྒྲུང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས《ངང་པ་ཨ་ཕའི་གཏམ་རྒྱུད》ཅེས་པ་པར་དུ་བསྐྲུན། བྱིས་སྒྲུང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་འདི་ནི་ཨ་རིའི་རྩོམ་རིག་གར་སྟེགས་ཐོག་གི་བྱིས་སྒྲུང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ཞིང་ན་ཆུང་ཀློག་མཁན་རྣམས་ཀྱི་དགའ་བསུ་ཆེན་པོ་ཐོབ། ཕྱི་ལོར་ཁོང་གིས《གཡུ་གཅལ་ལྷ་ལམ》པར་དུ་བསྐྲུན། བྱིས་སྒྲུང་འདིས་ཨ་རིའི་རྩོམ་རིག་གར་སྟེགས་ཐོག་ཏུ་གྲགས་འགུལ་མི་ཆུང་བ་བཟོས་ཤིང་ན་ཆུང་ཀློག་མཁན་རྣམས་ཀྱི་དགའ་བསུ་ཚད་མེད་ཐོབ།
1939ལོར་བྱིས་སྒྲུང་འདི་ཨ་རིའི་མེའེ་ཀའོ་མེ་ཀུང་སིས་གློག་བརྙན་དུ་བཅོས་ཏེ་འཁྲབ་སྟོན་བྱས། ཁོང་གིས་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་བྱིས་སྒྲུང60ལྷག་བརྩམས་ཤིང་། དེ་དག་ལས《གཡུ་གཅལ་ལྷ་ལམ》ནི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཚོན་སྟངས་རྣམ་པ་མཛེས་ཤིང་ན་ཆུང་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་བཞག་མྱོང་བའི་བྱིས་སྒྲུང་ཞིག་ཡིན།
བྱིས་སྒྲུང་དེའི་ནང་དུ་རླུང་འཁོར་འཚུབ་མས་སྙིང་དུ་སྡུག་པའི་བུ་མོ་ཆུང་ཆུང་ཏོ་ལོ་ཞི་ངོ་མཚར་ཅན་གྱི་ཨའོ་སེ་གྲོང་དུ་འཁུར་ཞིང་གནས་དེ་ནས་སྐོམ་པ་ཆུ་འདོད་ལྟར་ཀླད་པ་ཞིག་འཐོབ་པར་རེ་བའི་ཐོ་ཡོར་དང་། བྱམས་བརྩེས་ཁྱབ་པའི་སྙིང་ཞིག་འཐོབ་པར་འདོད་པའི་ལྕགས་ཤོག་གི་མི། བློ་ཁོག་ཆུང་བའི་སེང་གེ་སོགས་དང་འཕྲད་ཅིང་ཁོ་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་ཨའོ་སེ་གྲོང་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་མཁན་བཙལ་ཏེ་རང་གི་འདོད་དོན་འགྲུབ་པའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ་བར་བསྐྱོད། འགྲུལ་བཞུད་དེ་ནི་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་ཞིང་འཇིགས་པས་ཁྱབ་པ་ཞིག་ཡིན་མོད་ལམ་གྲོགས་དག་གིས་གཅིག་ཕན་གཅིག་རོགས་དང་དཀའ་ཁག་ལས་བརྒལ་ཕོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་དཀའ་ཉོག་རེ་རེ་གདོང་གིས་བསུས་ཤིང་རང་གི་འདོད་དོན་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པས་མི་ཚད་བློ་ཐུབ་ཀྱི་གྲོགས་པོར་གྱུར།
