གླེང་གཞི།
《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཞེས་པའི་དཀར་ཆག་འདིའི་རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་ཆ་ཚང་ལ་《至元法宝勘同总录》ཟེར་ཞིང་། 《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་《དཱའི་ཡུའན་ཧྥ་བོའུ་ཥིན་ཐུང་ལསཱུ》ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། 《བོད་ཀྱི་དཀར་ཆག་རིག་པ》ལས་《ཧྥུ་ཡོན་ཧྥུ་བོའུ་ཥིན་ཐུང་ལུ》ཞེས་བྲིས་འདུག རྒྱ་སྐད་ཀྱི་བསྡུས་མིང་ལ་《至元录》ཞེས་ཟེར་བས། ཁོ་མོས་འདིར་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》དང་། མིང་ཆ་ཚང་ལ་《ཀྲི་ཡོན་ཧྥ་བོའུ་ཋན་ཐུང་ཙུང་ལུའུ》ཞེས་སྒྲ་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། དཀར་ཆག་འདིའི་མིང་ཆ་ཚང་ལས་“ཀྲི་ཡོན”ནི་ཡོན་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་གོ་པེ་ལའི་ (忽必烈)སྐབས་ཀྱི་རྒྱལ་རྟགས་ཡིན་པ་དང་། ཀྲི་ཡོན་ལོ་ནི་སྤྱི་ལོ་1264-1368བར་ལ་གོ་དགོས། རྒྱལ་རྟགས་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་གི་མིང་དུ་བཏགས་སྲོལ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་ཞིག་ཡིན། “ཧྥ་བོའུ”ཞེས་པ་ནི་དམ་ཆོས་རིན་པོ་ཆེའི་དོན་དང་། འདིར་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རོ་ཅོག་ལ་གོ་དགོས། “ཥིན་ཐུང”ནི་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པའི་དོན་ཏེ་འདིར་གཙོ་བོ་རྒྱ་བོད་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་བྱེད་པར་གོ ། ཁ་བྱང་གི་ནང་དོན་ལས་ང་ཚོས་དཀར་ཆག་དེ་ནི་ཡོན་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་གོ་པེ་ལའི་དུས་སུ་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་བཀའ་འགྱུར་ཁག་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ནས་མཛད་པའི་རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ཐུབ།
དང་པོ། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》མཛད་པའི་དུས་ཚོད་དང་རྒྱུ་རྐྱེན།
《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་སྔོན་འགྲོའི་ནང་དུ་དཀར་ཆག་འདི་མཛད་པའི་དུས་ཚོད་དང་མཛད་ཡུལ་གསལ་པོ་བསྟན་འདུག སྔོན་འགྲོའི་ནང་དོན་གཞིར་བཟུང་ནས་བཤད་ན། དཀར་ཆག་འདི་མཛད་པའི་དུས་ཚོད་ནི་ཆེན་པོ་ཧོར་གྱི་དུས་ཏེ་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་ནས་ཉེར་བཞིའི་བར་ (སྤྱི་ལོ་1285-1287) ཡིན། འདི་ནི་ཞི་ཙུ་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོའི་བཀའ་བཀོད་ལྟར་རྒྱ་བོད་བཅས་པའི་ཡུལ་གྲུ་མང་པོའི་མཁས་པ་རྣམས་ཏཱ་ཏུའི་ (大都) (དེང་གི་པེ་ཅིང) ཏཱ་ཤིང་ཅོའོ (大兴教寺)དགོན་པར་བསྡུས་ནས་དུས་ཡུན་ལོ་གཉིས་ཙམ་རིང་དཀའ་བ་སྤྱད་དེ་ལྷན་དུ་མཛད་པ་ཞིག་རེད་འདུག དཀར་ཆག་འདི་མཛད་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནམ་དམིགས་ཡུལ་ཡང་སྔོན་འགྲོའི་ནང་འདི་ལྟར་བྲིས་ཡོད་པ་སྟེ། “སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོས། ནང་ཆོས་ཡུན་རིང་དར་ཡང་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀྱི་བཀའ་བསྟན་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཚོར་བས། ཆེད་མངགས་བཀའ་ཕབ་ཏེ་ཡུལ་གྲུ་གཉིས་ཀྱི་མཁས་པ་ཕན་ཚུན་རྩོད་གླེང་བྱེད་དུ་བཅུག”ཞེས་འཁོད་འདུག ད་དུང་《ཡོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས》སོགས་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་མང་པོའི་ནང་དུའང་ “སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོས། ལོ་ངོ་མང་པོའི་ཐེ་ཚོམ་ད་རེས་དག་ཐེར་དང་ཁ་གསལ་ཡོང་བར་བྱས། ”ཅེས་འཁོད་འདུག དེ་ལས་དཀར་ཆག་དེ་མཛད་དོན་ནི་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་གྱི་ཁྱད་པར་རྟོགས་རྒྱུ་དང་། རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་ལ་དག་ཐེར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པ་རྟོགས་ཐུབ། དཀར་ཆག་འདི་དངོས་སུ་བསྒྲིགས་པའི་དུས་སུ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་གཤེགས་ཟིན་ན་ཡང་། དཀར་ཆག་འདིའི་སྔོན་འགྲོ་ལས་“རྒྱལ་པོ་གོ་པེ་ལའི་ནང་ཆོས་ལ་དད་མོས་ཆེ་བས། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཁོམ་པ་ཡོད་སྐབས་ཆོས་གསན་པ་དང་། ཁོང་གིས་ཏཱ་ཧྲི་དང་གྲོས་མོལ་གནང་ཞིང་ཡུལ་གྲུ་ཁག་གི་མཁས་པ་གདན་དྲངས་ནས། རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་ཞིབ་བསྡུར་བྱེད་དུ་བཅུག། ”ཞེས་གསུངས་ཡོད་པས། དཀར་ཆག་འདི་ནི་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་ཞལ་བཀོད་ལྟར་བསྒྲིགས་པ་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ། དེ་མིན་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་སྔོན་འགྲོའི་མཚན་ཐོ་ལ་དཔྱད་ན། བསྒྲིགས་པ་པོ་མང་པོ་ཞིག་ནི་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་རེད་འདུག ལ་ལ་ནི་ཁོང་གི་སྐུ་མཆེད་ཡིན་པ་དང་ལ་ལ་ནི་ཁོང་གི་དངོས་སློབ་ཡིན་པ། ཡང་ལ་ལ་ནི་དེ་སྔོན་ཁོང་གི་མདུན་ནས་སྡོམ་པ་ལེན་མྱོང་ཡོད་པ་བཅས་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཁོང་གི་འོས་སྦྱོར་འོག་ཏཱ་ཏུ་ལ་སླེབས་པ་རེད། དཔེར་ན། འཕགས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་དབོན་དྷརྨ་པཱ། (达玛巴拉) འཕགས་པའི་དངོས་སློབ་ཡེ་ལེའན་ཀྭ་ཤིའ(叶辇国师) དེ་བཞིན་ཆོས་རྗེ་ཡོན་ཏན་དཔལ། (胆巴)ཡུ་གུར་བ་ཧོ་ཐེའི་ས་ལི་ (合台萨里) དང་ཀ་རུ་ཎ་དས་(迦鲁纳答思)ལ་སོགས་མང་པོ་ཞིག་ཁོང་གི་དྲུང་དུ་ཡོན་ཏན་སྦྱངས་མྱོང་ཡོད་པ་དང་ཁོང་གིས་ཡོན་གོང་མར་འོས་སྦྱོར་བྱས་པ་རེད་འདུག དེ་ཡང་མཚན་ཐོའི་ནང་ནས་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་གྲྭ་པ་ཚང་མའི་མཚན་གྱི་ནང་དུ་“吉翔”ཞེས་བྲིས་པ་འདུག དཔེར་ན་“顺德府开元寺佛日光教大师讲论沙门庆吉祥”ལྟ་བུའོ ། 《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》གི་ནང་དུ་དེ་ལ་“དཔལ། ”ཞེས་བསྒྱུར་འདུག རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་ཁག་གཅིག་གི་ནང་དུ་གོ་ཧྲི་(国师)ཡི་དྲུང་ནས་སྡོམ་པ་ལེན་མཁན་ལ་“དཔལ། ”ཞེས་པའི་མཚན་དེ་གསོལ་གྱི་ཡོད་པ་བྲིས་འདུག སྐབས་དེའི་གོ་ཧྲི་ནི་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ལ་གོ་དགོས་ངེས་ཡིན། 《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང》གི་ནང་དུ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ཏཱ་ཏུ་ལ་བཞུགས་དུས་རྒྱ་དཀར་ནག་དང་། མི་ཉག སོག་པོ། ཡུ་གུར་བཅས་ཀྱི་དགེ་འདུན་4425ལྷག་ཙམ་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་བཤད། དེ་ལྟར་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་གྲྭ་པ་དེ་དག་ཀྱང་ལ་ལ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་དྲུང་ནས་སྡོམ་པ་ལེན་མྱོང་ཡོད་པ་འདྲ། ཁོ་ཚོའི་ནང་ནས་གྲྭ་པ་མང་ཆེ་བ་ཞིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ད་ལྟ་དེབ་ཐེར་ཁག་དུ་མཐོང་རྒྱུ་མི་འདུག དེར་བརྟེན་དེའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ཁ་གསལ་པོ་རང་མ་བྱུང་། དེ་མིན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་མང་པོའི་ནང་དུ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཔེ་ཆ་མང་པོ་ཉར་ཚགས་དང་བསྡུ་བསྒྲིགས་གནང་བས། ཁོང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཏཱ་ཏུ་ཕོ་བྲང་གི་ནང་དུ་བཀའ་བསྟན་བཤུས་བྲིས་བྱས་པའི་གོམས་སྲོལ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་བསྟན་འདུག ཁོར་ཡུག་དེ་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་དཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་བསྒྲིགས་པ་དང་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་བསྡུར་བ་བྱེད་པའང་ལུགས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་རེད་སྙམ། མདོར་ན་དཀར་ཆག་འདི་ནི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཏཱི་ཧྲི་ (帝师 )ཐོག་མ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་ཞལ་བཀོར་ལྟར་བསྒྲིགས་པ་ཡིན་པས། འདི་ཡང་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་མཛད་རྗེས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ལ་བརྩི་ན་འགྲིག་སྙམ།
གཉིས་པ། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་མཛད་པ་པོ།
《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་སྔོན་འགྲོའི་ནང་དུ་མཚན་ཐོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེའི་ནང་དཀར་ཆག་དེ་གཙོ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན་དང་མཛད་པ་པོ་གཞན་རྣམས་ཀྱི་མཚན་དང་རིགས་རུས། གོ་གནས་བཅས་ཀྱི་སྐོར་འཁོད་འདུག མཚན་ཐོར་གཞིགས་ན་དཀར་ཆག་ཞིབ་བསྡུར་བྱེད་མཁན་ཁྱོན་མི་29ཡོད་པ་དང་། དེའི་ནང་དུ་རྒྱ་རིགས་15དང་། བོད་རིགས་6ཡུ་གུར་བ་4རྒྱ་གར་བ་1བཅས་ཡོད། དེ་མིན་མི་༣གྱི་རིགས་རུས་གང་ཡིན་པ་མི་གསལ། དཀར་ཆག་དེའི་སྔོན་འགྲོའི་ནང་དུ་མཚན་ཐོ་འདི་ལྟར་བྲིས་ཡོད་དེ། “顺德府开元寺佛日光教大师讲论沙门庆吉祥、 平滦路水岩寺传法辅教大师讲论沙门恩吉祥、 传法潮音妙辩大师讲经沙门海吉祥、 眞定府兴化寺传法通玄大师讲经沙门温吉祥、 大都大悯忠寺传法通辩大师讲经沙门湍吉祥、 大都大昊天寺传法玄悟大师讲经沙门习吉祥、 大都弘法寺通显密二教演秘大师沙门微吉祥、 大崇国寺临坛大德圆融崇教大师沙门演吉祥、 大圣寿万安寺临坛大德崇教大师沙门应吉祥、 济宁路金山寺妙辩通义大师讲论沙门庆吉祥、大圣寿万安寺传大乘戒临坛大德沙门理吉祥、 宜授江淮释教都总摄扶宗弘教大师释行吉祥、 圣寿万安寺都总统佛觉普安大师沙门拣吉祥、 宣授诸路释教都总统道通智大禅师昭吉祥”ཞེས་སོ། ། དེ་ཡང་《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་“ཤུན་ཏེ་ཕོ་བྲང་གི་ཁའི་ཡུའན་ཟིའི་མཁན་པོ་ཧྥ་གོ་ཞི་ཀུང་དའ་གཡོའུ་ཀ་སྟེ་རྒྱལ་བསྟན་ཉི་འོད་གསལ་བྱེད་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མ་མོ་འཛིན་པ་དགེ་ལེགས་དཔལ། ①པིད་ལུའུ་ན་ལམ་གྱ་ཤུའི་འན་ཟིའི་མཁན་པོ་ཋུ་ཡན་ཧྥ་ཧྥུ་གི་ཡོའ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བརྒྱུད་འཛིན་བསྟན་སྐྱོང་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མ་མོ་འཛིན་པ་སྦྱིན་པ་དཔལ། ཋུའན་ཧྥ་ཐོའུ་ཡིན་མིའོའུ་པིའི་ན་ད་ཤིའུ་སྟེ་བརྒྱུད་འཛིན་སྦྲགས་འཕེལ་སྤོབས་དབང་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་རྒྱ་མཚོ་དཔལ། ཊན་ཏིང་ཕོ་བྲང་གི་ཥིའུ་ཧྭའ་ཟིའི་མཁན་པོ་ཋུའན་དཱ་ཤའ་སྟེ་བརྒྱུད་འཛིན་དོན་རྟོགས་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་སློབ་དཔོན་བྱམས་པ་དཔལ། དཱའི་ཏུ་ཕོ་བྲང་ཆེན་པོའི་མིན་ཐུང་ཟིའི་མཁན་པོ་ཋུའན་ཧྥ་ཐུང་པིའན་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བརྒྱུད་འཛིན་སྤོབས་བཟང་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་འཁྱིལ་བ་དཔལ། ཧོའུ་ཐིའན་ཟིའི་མཁན་པོའི་ཋུའན་ཧྥ་ཤའན་ཨུ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བརྒྱུད་འཛིན་དོན་གཟིགས་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་སེམས་འབྱོངས་དཔལ། ཧུའང་མེའི་ཟིའི་བདག་པོ་ཐུང་ཧུའི་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བློ་མཆོག་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་ཞི་བ་དཔལ། ཧུང་ཧྥུ་ཟིའི་མཁན་པོ་ཐུང་ཥིའན་མཱིཏི་གི་ཡོའུ་ཡན་མཱི་དཱ་ཤིའ་སྟེ་མདོ་སྔགས་མཁས་གྲུབ་གསང་བདག་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མ་མོ་འཛིན་པ་དྲི་མེད་དཔལ། ཋུང་ཀྭ་ཟིའི་མཁན་པོ་ལིན་ཐིནང་དཱ་སྟེ་ཡུའན་བཞུག་ཋུང་གི་ཡོའུ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་གདམས་པའི་བཀའ་བབས་ཡོན་ཏན་གཏེར་མཛོད་ཁ་སྦྱོར་མཆོག་ལྡན་རྒྱལ་བསྟན་ཞབས་འདེགས་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་མཐའ་ཡས་དཔལ། ཞེང་ཞེའུ་འན་ཨན་ཟིའི་མཁན་པོ་ལིན་ཐན་དཱ་སྟེ་ཁའི་སན་ཥིའོ་ཋུང་གི་ཡོའུ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་གདམས་པའི་བཀའ་བབས་ཡོན་ཏན་གཏེར་མཛོད་བསླབ་གསུམ་འདོམས་སྤེལ་རྒྱལ་བསྟན་ཞབས་འདེགས་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་འདུལ་བ་འཛིན་པ་ཆོས་ཉིད་དཔལ། ཅི་ཉིན་ལམ་གྱི་ཀིན་ཤན་ཟིའི་མཁན་པོ་མིའོའུ་བིའ་ན་ཐུང་ཨི་དཱ་ཤིའ་སྟེ་སྤོབས་བཟང་དོན་རིག་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མ་མོ་འཛིན་པ་དགའ་བ་དཔལ། ཝན་ཨན་ཟིའི་མཁན་པོ་ཁའི་སན་ཁིའོ་ཀྱང་ཋུའན་དཱ་ཐེད་ཀྱས་ལིན་ཐཱན་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བསླབ་གསུམ་འདོམས་སྤེལ་བྱང་སྡོམ་མཁན་པོའི་བརྒྱུད་པའི་བཀའ་བབས་ཡོན་ཏན་གཏེར་མཛོད་ཐེག་ཆེན་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མ་མོ་འཛིན་པ་བསླུ་མེད་དཔལ། ཀྱང་ཧུའའི་ཡུལ་གྲུའི་རྒྱལ་བསྟན་འཛིན་པ་ཧྥུ་ཙུང་ཧུང་ཡའུ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་བརྒྱུད་སྐྱོང་བསྟན་སྤེལ་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་ལེགས་སྦྱོད་དཔལ། ཝན་ཨན་ཟིའི་སྤྱི་གཉེར་པ་ཧྥོ་ཀི་ཕུ་ཨན་དཱ་ཤིའ་སྟེ་རྣམ་འདྲེན་ཀུན་སྐྱེད་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་མདོ་སྡེ་སྨྲ་བ་འདོམས་པ་དཔལ། ཊུའུ་ལཱུ་ཞི་གི་ཡོའུ་ཏུ་ཙུང་ཐུང་དཱའུ་ཐུང་ཊན་ཌི་ཋན་ཤིའ་ཁིང་ཞེའུ་ཌང་ལོའུ་སྟེ་ཕྱོགས་བྲལ་རྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་འཛིན་ལམ་རྟོགས་ཡང་དག་ཡེ་ཤེས་བདག་ཉིད་བསམ་གཏན་མཁན་ཆེན་འགྱུར་མེད་ཚེ་ལྡན་གནས་བརྟན་རྒན་པོའི་འཇའ་ས་དང་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་འོད་ཟེར་དཔལ”ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དང་། དེ་དག་ཚང་མ་ནི་རྒྱའི་དགེ་སློང་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཐོ་རེད།
གཞན་ཡང་། དཀར་ཆག་དེའི་སྔོན་འགྲོ་ལས། “宣授诸路释教都总统西蕃讲主远丹巴、 西蕃传显密二教讲经律论沙门纥罗思巴臧布、 西蕃通显密二教讲经律论赐衣沙门释速端然、 西蕃传显密二教讲经律论赐衣沙门湛阳宜思、 拔合思八帝师完布达哩麻八罗阿罗吃答帝师、 西蕃扮底答拔合思八帝师上足弟子叶辇国师”ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དེ། 《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་“རྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་འཛིན་གྱི་འཇའ་ས་ཅན་ཆོས་རྗེ་ཡོན་ཏན་དཔལ། ། བོད་བླ་མདོ་སྔགས་བསྟན་པའི་བརྒྱུད་འཛིན་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པ་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཀ་སྨྲ་བའི་སློབ་དཔོན་ཕྲིན་ལས་བཟང་པོ། ཟབ་རྒྱ་གཉིས་ཀར་མཁས་པ་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཁ་སྨྲ་བ་སློབ་དཔོན་སུ་ཏཱན་བཞིན། ཟབ་རྒྱའི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱུད་འཛིན་རྒྱན་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཀ་སྨྲ་བ་སློབ་དཔོན་འཇམ་དབྱངས་འོད་ཟེར། འཕགས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་དབོན་དིཤྷཱི་དྷརྨ་པཱ་ལ་རཀྵ་ཏ། འཕགས་པའི་དངོས་སློབ་ཡེ་ལེའན་ཀྭ་ཤིའ ། ”ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དང་། དེ་དག་ནི་དཀར་ཆག་རྩོམ་སྒྲིག་ནང་ཞུགས་པའི་བོད་ཀྱི་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཐོ་རེད། ད་དུང་། “西蕃 (西天)扮底答通五明师尾麻罗室利”ཞེས་པ་《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་“རྒྱ་གར་གྱི་པཎྜི་ཏ་ལྔ་རིག་མཁྱེན་པའི་དབང་པོ་བི་མ་ལ་ཤྲཱི། ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དེ་ནི་རྒྱ་གར་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། “资德大夫释教都总统正宗弘教大师合台萨里、北庭都护府通二国言音解显密教迦鲁拏答思、 北庭都护府通显密教讲经律论沙门斋牙答思、 翰林学士嘉议大夫脱印都统”ཞེས་པ་《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་“ཊཱི་ཏེ་དཱའི་ཧྥུ་ཡིན་པ་ལ་ཊཱིཡུའན་ཞེའི་ལས་ཀ་ཅན་ཊུ་ལུ་ཤེའ་ཀ་ཤི་ཡེའུ་ཏུ་ཙུང་ཐུང་ཌིང་ཙུང་ཧུང་གི་ཡོའུ་དཱ་ཤིའ་སྟེ་ཕྱོགས་བྲལ་རྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་འཛིན་བརྒྱུད་པའི་བཀའ་བབས་བསྟན་སྤེལ་ཆོས་རྗེའི་འཇའ་ས་ཐོབ་པའི་སློབ་དཔོན་ཧོ་ཐའི་ས་ལི། པེ་ཐིང་ཏུ་ཧུ་ཧྥུའི་ལས་ཀ་ཅན་ཟབ་རྒྱའི་དོན་རྟོགས་སྐད་གཉིས་སྨྲ་བ་ཀ་རུ་ཎ་དཱས། པེ་ཐིང་ཏུ་ཧུ་ཧྥུའི་ལས་ཀ་ཅན་ཟབ་རྒྱས་གཉིས་ཀར་མཁས་པ་རྒྱལ་མཚན་ཐོབ་པའི་དགེ་སྦྱོང་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཀ་སྨྲ་བའི་ཡུ་གུར་གྱི་པཎྜི་ཛ་ཡ་དཱ་ས། ཧན་ལིན་ཤིའོ་ཞིའི་ལས་ཀ་དང་ཀྱ་ཨེ་དཱ་ཧྥུའི་གོ་ས་ཅན་ལོ་ཙཱ་བ་ཐ་ཡིན་ཏུ་ཐུང་། ” ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དེ་ནི་ཡུ་གུར་བ་རེད། དཀར་ཆག་དེའི་སྔོན་འགྲོ་ལས། “ 翰林学士承旨正奉大夫安藏、 奉训大夫行工部郎中牙识汉养阿、 翰林学士承旨中奉大夫弹压孙”ཞེས་བྲིས་པ་དེ། 《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》ལས་ “རིག་གྲྭའི་བློན་ཆེན་ཧན་ལིན་ཥའོ་ཞིའི་ཋད་ཊིའི་ལས་ཀ་དང་ཌིང་ཧྥུའི་དཱའི་ཧྥུའི་གོ་ས་ཅན་ལོ་ཙཱ་བ་སྐལ་བཟང་། རིག་གྲྭའི་བློན་ཆེན་ཧན་ལིན་ཥོའོ་ཞིའི་ཋད་ཊིའི་ལས་ཀ་དང་ཊུང་དཱའི་ཧྥུའི་གོ་ས་ཅན་ལོ་ཙཱ་བ་ཏན་ཡན་ཟུན། ཧྥུང་ཞུན་དཱའི་ཧྥུའི་གོ་ས་དང་ཀུང་པཱུ་ལང་ཏུང་གི་ལས་ཀ་ཅན་ཡ་ཤི་ཧ་ཡུང་ག”ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་ལ། མི་དེ་གསུམ་པོའི་རིགས་རུས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བཤད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཁ་ཤས་འདུག དཔེར་ན། 《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》གི་ནང་དུ་ལོ་ཙཱ་བ་སྐལ་བཟང་ཟེར་བ་དེ་བོད་རིགས་ཡིན་པ་བསྟན་འདུག་པ་དང་། 《ཡོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས》(《元史》)དང་《ཏཱི་ཧྲི་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པའི་རྣམ་ཐར》(《帝师八思巴传》)སོགས་ལས་མི་དེ་ཡུ་གུར་བ་རེད་ཅེས་བརྗོད་འདུག། ལོ་ཙཱ་བ་ཏན་ཡན་ཟུན་ཟེར་བའི་རིགས་རུས་སྐོར་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་གཞི་ཕྲན་གྱི་ད་ལྟ་མཐོང་མ་བྱུང་། 《ནང་ཆོས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་ལོ་རྒྱུས》(《佛教文化与历史》)ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཡ་ཤི་ཧ་ཡུང་ག་ཟེར་བ་ནི་སོག་རིགས་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་འདུག
གསུམ་པ། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་བསྒྲིགས་རིམ་དང་ནང་དོན་གཙོ་བོ།
《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་ནང་དོན་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ན་དཀར་ཆག་དེ་གཙོ་བོ་གོ་རིམ་གཉིས་བརྒྱུད་ནས་བསྒྲིགས་པ་རེད་འདུག གོ་རིམ་དང་པོ་ནི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་དང་དེའི་སྐོར་གྱི་ཤེས་བྱའི་ཐད་ལ་ཕན་ཚུན་བགྲོ་གླེང་གནང་བ་དང་། གོ་རིམ་གཉིས་པ་ནི་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་རྣམས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་དབྱེ་བ་ཕྱེས་ནས་རེ་རེ་བཞིན་དཀར་ཆག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་རེད། ཞིབ་བསྡུར་བྱ་ཡུལ་རྒྱ་ཡིག་གི་མ་ཡིག་ནི་རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་ལྔ་སྟེ། ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་མཛད་པའི་《ཁའི་ཡོན་ལུའུ》 (《开元录》) དང་《ཏེན་ཡོན་ལུའུ》 (《贞元录》)སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མཛད་པའི་《ཥིའང་ཧྥུ་ལུའུ》(《祥符录》)དང་《ཅིང་ཡིའུ་ལུའུ》(《景祐录》)དེ་བཞིན་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་མཛད་པའི་《ཧུང་ཧྥ་ལུའུ》 (《弘法录》) བཅས་ཡིན། དེའི་ནང་ནས་ཀྱང་《ཁའི་ཡོན་ལུའུ》གཙོ་བོར་བཟུང་ཡོད་པ་རེད། བོད་ཡིག་གི་མ་ཡིག་ནི་ས་སྐྱ་དགོན་པར་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པའི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དཀར་ཆག་ཆེན་པོ་གསུམ་རེད་འདུག འོན་ཀྱང་དཀར་ཆག་གསུམ་པོར་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ཡོད་དམ་ཡང་ན་དེའི་ནང་ནས་དཀར་ཆག་གཅིག་བཟུང་ནས་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པ་གསལ་བོ་མི་ཤེས། དཀར་ཆག་ཧྲིལ་པོའི་ནང་དོན་ཁག་གསུམ་ལས་གྲུབ་པ་དང་དེ་ལས་དང་པོ་ནི་སྔོན་འགྲོ་ཡིན། སྔོན་འགྲོ་མི་འདྲ་བ་ཁག་གཉིས་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། འབྲི་མཁན་ནི་ཅང་ཤི་པའོ་ཨན་དགོན་པའི་(江西报恩寺)མཁན་པོ་ཧྲི་ཁེ་ཇིའི་(释克己)དང་ཧང་ཀྲུའུ་ལིང་ཡིན་དགོན་པའི་(杭州灵隐寺)མཁན་པོ་ཅིང་ཧྥུ་ཇིན་ (净伏谨)རེད། འོན་ཏེ་ཁོང་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་སྔོན་འགྲོ་འབྲི་བའི་དུས་ཚོད་ལ་བལྟས་ན་གཅིག་ནི་སྤྱི་ལོ་1306ལོ་ཡིན་པ་དང་གཅིག་ནི་སྤྱི་ལོ་1289ལོ་ཡིན་པས། དེ་གཉིས་ཀ་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》བསྒྲིགས་ཚར་པའི་རྗེས་སུ་བྲིས་པ་ཤེས་ཐུབ། དེར་བརྟེན་ཁོ་མོའི་བསམ་བློར་སྔོན་འགྲོ་དེ་གཉིས་ནི་དཀར་ཆག་བསྒྲིགས་པའི་རྗེས་སུ་ནང་དུ་བཅུག་པ་ཡིན་པ་ལས། དཀར་ཆག་དེ་བསྒྲིགས་པའི་སྐབས་སུ་བྲིས་པ་ཞིག་མ་རེད་སྙམ། སྔོན་འགྲོ་དེ་གཉིས་ལས་དཀར་ཆག་དེ་མཛད་པའི་དུས་ཚོད་དང་མཛད་ཡུལ། མཛད་རྐྱེན། དེ་བཞིན་དཀར་ཆག་མཛད་མཁན་གྱི་མི་སྣའི་གནས་ཚུལ་ཉུང་ཉུང་ཞིག་བཀོད་འདུག གཉིས་པ་ནི་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཞེས་པའི་དཀར་ཆག་གི་ནང་དོན་དངོས་གཞི་ཡིན། མ་ཡིག་གི་འགོ་བཙུགས་མ་ཐག་ཏུ་ཡང་བསྐྱར་སྔོན་འགྲོ་ལྟ་བུའི་དུམ་བུ་ཐུང་ངུ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པ་ལས་བསྒྲིགས་པ་པོས་དཀར་ཆག་འདི་མཛད་པའི་དུས་ཚོད་དང་མཛད་ཡུལ། མཛད་རྐྱེན། དེ་བཞིན་དཀར་ཆག་མཛད་མཁན་བཅས་ཁ་གསལ་ཞིང་གོ་བདེ་བའི་ངང་གསལ་བཤད་བྱས་འདུག དེ་ནས་དཀར་ཆག་གི་དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་དེ་གཙོ་བོ་ཁག་བཞིའི་ཐོག་ནས་བརྗོད་འདུག།
༡ཧན་མིང་ཏི་ (汉明帝)ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ (永平十年) ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་ (སྤྱི་ལོ་67-1285)བར་གྱི་བཀའ་འགྱུར་ཇི་སྙེད་ཅིག་བསྒྱུར་བ་དག་གི་བསྒྱུར་བ་པོའི་གྲངས་ཚད་དང་བཀའ་བསྟན་གྱི་བསྒྱུར་གྲངས་བརྗོད་པ་མ་ཟད། མདོ་སྡེ། འདུལ་བ། མངོན་པ་གསུམ་སོ་སོ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་ཆ་ནས་བམ་གྲངས་རེ་རེ་བཞིན་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།
༢ ཧན་མིང་ཏི་ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་བར་གྱི་དུས་ཚོད་དེ་དུས་སྐབས་ཁག་ལྔ་ལ་དབྱེ་ནས་དུས་སྐབས་རེ་རེར་ཐོན་པའི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་གི་མིང་དང་བསྒྱུར་བ་པོའི་མཚན། བཀའ་འགྱུར་གྱི་བམ་གྲངས་བཅས་བརྫོད་ཡོད་པ་དང་། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་ནང་དོན་ཡང་དུས་སྐབས་དེ་ལྔ་པོའི་ནང་ཐོན་པའི་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་དཀར་ཆག་ལྔ་པོ་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་བསྒྲིགས་པ་རེད།
༣ གོང་གི་དུས་སྐབས་ལྔ་པོ་སོ་སོར་ཐོན་པའི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་གི་ནང་དོན་དག་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ནས་མདོ་སྡེ། འདུལ་བ། མངོན་པ་སོ་སོའི་བམ་གྲངས་རེ་རེ་བཞིན་བརྗོད་འདུག
༤རྒྱ་བོད་བཀའ་འགྱུར་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་རྗེས། ཧན་མིང་ཏི་ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་བར་གྱི་བཀའ་བསྟན་འགྱུར་རོ་ཅོག་རྣམས་དབྱེ་སྟངས་གསར་པ་ཞིག་དང་སྒྲིག་ལུགས་གསར་པ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་སླར་དུ་བསྒྲིགས་ཏེ། བཀའ་འགྱུར་གྱི་མིང་། བམ་གྲངས། བསྒྱུར་བ་པོ་བཅས་གསལ་པོར་འཁོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་བོད་བཀའ་འགྱུར་གྱི་ཁྱད་པར་དང་བོད་མ་ཡོད་མེད་རེ་རེ་བཞིན་བཀོད་པ་དང་ཆབས་གཅིག་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་འགྱུར་མ་མི་འདྲ་བ་ཁག་གི་བར་ལའང་བསྡུར་བ་བྱས་ཏེ། དེ་ཚོའི་ཁྱད་པར་དང་མི་འདྲ་སའི་གནས་འཁོད་འདུག དེ་མིན་ད་དུང་ཐེ་ཚོམ་ཡོད་པའི་རིགས་རྣམས་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་བརྗོད་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀར་ཡོད་པའི་ཆོས་མཚན་རྣམས་ཀྱི་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དེ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་ཐད་ཀར་ཕབ་བསྒྱུར་བྱས་འདུག འོན་ཀྱང་དཀར་ཆག་འདིའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་བམ་གྲངས་སྐོར་ལ་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་འདུག དཔེར་ན། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་སྔོན་འགྲོའི་ནང་དུ་འཁོད་པའི་དཀར་ཆག་འདིའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་བམ་གྲངས་དང་དཀར་ཆག་གི་དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་ཁག་བཞིར་འཁོད་པའི་བམ་གྲངས་གཅིག་མཚུངས་མ་ཡིན་ལ། དངོས་བཞིའི་ནང་དོན་ཁག་བཞི་པོ་དེ་དག་ཕན་ཚུན་ཀྱང་བམ་གྲངས་མཐུན་གྱི་མི་འདུག དཔེར་ན། དཀར་ཆག་འདིའི་སྔོན་འགྲོའི་ནང་དུ་དཀར་ཆག་འདིར་ཁྱོན་གླེགས་བམ་1440ཡོད་ཞེས་བྲིས་འདུག དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་དང་པོ་སྟེ་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ཧན་མིང་ཏི་ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉིར་གཉིས་བར་གྱི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་བམ་གྲངས་བཤད་སྐབས་གོང་དང་འདྲ་བར་ཁྱོན་གླེགས་བམ་1440ཡོད་ཟེར། འོན་ཀྱང་དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་ཁག་གཉིས་པ་སྟེ་ཧན་མིང་ཏི་ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་བར་གྱི་དུས་ཚོད་དེ་དུས་སྐབས་ལྔ་ལ་དབྱེ་ནས་དུས་སྐབས་རེ་རེར་ཐོན་པའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་དཀར་ཆག་དང་འདིའི་བམ་གྲངས་བཤད་སྐབས་ཁྱོན་གླེགས་བམ་1438ལས་མི་འདུག ཡང་དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་ཁག་གསུམ་པར་གོང་གི་དུས་སྐབས་ལྔ་པོ་སོ་སོར་ཐོན་པའི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་གི་ནང་དོན་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ནས་མདོ་སྡེ། འདུལ་བ། མངོན་པ་སོ་སོའི་བམ་གྲངས་རེ་རེ་བཞིན་བརྗོད་སྐབས་ཁྱོན་བམ་གྲངས་1438འཁོད་ཡོད་པ་དང། མཐའ་མ་དངོས་གཞིའི་ནང་དོན་ཁག་བཞི་པ་སྟེ་ཧན་མིང་ཏི་ཡུང་ཕིང་ལོ་བཅུ་པ་ནས་ཀྲི་ཡོན་ལོ་ཉེར་གཉིས་བར་གྱི་བཀའ་འགྱུར་རོ་ཅོག་བསྐྱར་དུ་བསྒྲིགས་པ་དེའི་ནང་དོན་ལ་དཔྱད་ན་དཀར་ཆག་འདིར་ཁྱོན་བསྡོམས་གླེགས་བམ་1569འདུག དོན་དངོས་ཐོག་འདི་ནི་དཀར་ཆག་འདིའི་བམ་གྲངས་དངོས་དེ་ཡིན། དེའི་ནང་ནས་བཀའ་འགྱུར་གླེགས་བམ་1374ཡོད་པ་དང་། ཞར་བྱུང་དུ་འཕགས་ཡུལ་གྱི་བསྟན་བཅོས་གླེགས་བམ་94དང་། རྒྱ་ནག་གི་གླེགས་བམ119བཅས་ཁྱོན་གླེགས་བམ་214འཁོད་འདུག དེ་ཡང་《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང》དང་《བོད་ཀྱི་དཀར་ཆག་རིག་པ》དེབ་དེ་གཉིས་པོའི་ནང་དུ་དཀར་ཆག་འདིར་ཁྱོན་གླེགས་བམ་704ཡོད་པར་བརྗོད། དེ་མིན་རྒྱ་ཡིག་གི་དེབ་ཁ་ཤས་ལས་དཀར་ཆག་འདིར་ཁྱོན་གླེགས་བམ་1644ཡོད་པ་བརྫོད། བམ་གྲངས་ལ་ཁྱད་པར་དེ་འདྲ་ཡོད་པ་ནི་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ལ་པར་གཞི་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱི་ཡིན་ནམ་སྙམ། འོན་ཏེ་དཀར་ཆག་འདིའི་དངོས་གཞི་ནང་དོན་ཁག་བཞི་པོའི་བར་ལ་ཡང་བམ་གྲངས་མི་གཅིག་པ་དེ་དཀར་ཆག་བཤུས་བྲིས་བྱེད་སྐབས་ནོར་འཁྲུལ་བྱུང་བ་ཡིན་ནམ་ཡང་ན་རྒྱུ་རྐྱེན་གཞན་གང་ཡིན་པ་ད་དུང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་འདུག དཀར་ཆག་འདིའི་ནང་དོན་གསུམ་པ་ནི་དཀར་ཆག་འདིའི་མཐའ་མར་ཟུར་བྱང་ཞིག་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། ནང་དོན་མང་པོ་རང་མེད་པར་དཀར་ཆག་བསྒྲིགས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་ཐོན་པའི་ནོར་འཁྲུལ་འགའ་ལ་དག་ཐེར་གསལ་བཤད་བྱས་འདུག
བཞི་པ། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་ཁྱད་ཆོས།
དང་པོ། དཀར་ཆག་བསྒྲིགས་སྟངས་ལ་བལྟས་ན། དཀར་ཆག་འདིས་མདོ་སྡེ། འདུལ་བ། མངོན་པ་གསུམ་ཀ་ལ་ནང་གསེས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གཉིས་རེ་ཕྱེ་བ་དང་། དེའི་ཐོག་མ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་སྡེ་ལ་ཡང་ཐེག་ཆེན་མཚན་ཉིད་ཀྱི་མདོ་སྡེ་དང་ཟབ་མོ་སྔགས་ཀྱི་རྒྱུད་སྡེ་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ཞིང་། དེའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་བཀོད་པ་ལ་ཐེག་ཆེན་མཚན་ཉིད་ཀྱི་མདོ་སྡེ་ལ་པུ་ཆེན་སྡེ་ལྔར་གྲགས་པའི་ཤེར་ཆེན་གྱི་པུ། དཀོན་བརྩེགས་ཀྱི་པུ། འདུས་པ་ཆེན་པའི་པུ། སྡོང་པོ་བརྒྱན་པའམ་སྡོང་པ་བཀོད་པའི་པུ། མྱང་འདས་ཀྱི་པུ་དང་ལྔ། དེ་བཞིན་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་སྡེ་སྣ་ཚོགས་བཅས་ཁག་དྲུག ཟབ་མོ་སྔགས་ཀྱི་རྒྱུད་སྡེ་ལ་གཟུངས་འདུས། ཆོ་ག་དང་ཁ་འདོན་གྱི་རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་འདུག། རྩ་བའི་ས་བཅད་གསུམ་པ་མངོན་པ་ལ་ཐེག་པ་གོང་འོག་གཉིས་སུ་དབྱེ་ནས་ཐེག་པ་མངོན་པར་བསྡུས་པའམ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དོན་བསྡུས་པ་དང་ཐེག་པ་འོག་མའི་མངོན་པ་གཉིས་སུ་དབྱེ་བའོ། ། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》མ་བྱུང་གོང་གི་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་དཀར་ཆག་གཞན་ལ་བལྟས་ན་སྤྱིའི་བསྒྲིགས་ལུགས་ནི་སྔོན་ལ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་དབྱེ་བ་ཕྱེ་བ་དང་། དེ་ནས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་སོ་སོར་ནང་གསེས་མདོ་སྡེ། འདུལ་བ། མངོན་པ་གསུམ་དུ་དབྱེ་ལ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་ལ་ཐེག་ཆེན་མཚན་ཉིད་ཀྱི་མདོ་གཅིག་པུ་ལས་ཟབ་མོ་སྔགས་རྒྱུད་སྡེ་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་དབྱེ་མི་འདུག། དེ་ནི་《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》དང་རྒྱའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་དཀར་ཆག་གཞན་གྱི་མི་འདྲ་སའི་དམིགས་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་རེད། ཕྲན་གྱི་བསམ་བློར་བོད་ཀྱི་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་ལ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་མདོ་སྔགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ནས་འཁོད་པའི་སྲོལ་ཡོད་སྟབས། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ཡི་བསྒྲིགས་ལུགས་དེ་བོད་ཀྱི་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་བསྒྲིགས་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་མིན་ནམ་སྙམ། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བལྟས་ན་མདོ་སྔགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་དེ་ལས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་གསང་སྔགས་ཀྱི་རྒྱུད་སྡེ་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མཚོན། གཉིས་པ། དཀར་ཆག་གི་ནང་དོན་ལ་བལྟས་ན། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ནི་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་ཕན་ཚུན་བསྡུར་བ་བྱས་ཏེ་བསྒྲིགས་པའི་དཀར་ཆག་ཞིག་ཡིན་སྟབས། འདིའི་ནང་དུ་བཀའ་འགྱུར་གྱི་བོད་མ་ཡོད་མེད་ཀྱི་སྐོར་ཁ་གསལ་པོར་འཁོད་འདུག དཔེར་ན། བོད་མ་ཡོད་ན་“བོད་མ་ཡོད”ཞེས་པ་དང་། བོད་འགྱུར་མེད་ན་“བོད་མ་མེད”ཞེས་བྲིས་པ། དེ་བཞིན་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གནས་ལ་“བོད་མ་ཡོད་ཟེར་ཀྱང་མི་མཐོང”ལྟ་བུ་བྲིས་བའོ། གསུམ་པ། རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀར་ཡོད་པའི་ཆོས་མཚན་གྱི་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དེ་རྒྱ་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་ཐད་ཀར་ཕབ་བསྒྱུར་བྱས་ཡོདཔ་དེ་ལས་འཕགས་ཡུལ་ནས་དར་བའི་ཆོས་མཚན་ངོ་མ་དེ་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་ཐུབ།
མདོར་ན། 《ཀྲི་ཡོན་ལུའུ》ནི་ཡོན་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་གོ་པེ་ལའི་སྐབས་སུ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པའི་ཞལ་བཀོད་ལྟར། རྒྱ་བོད་ཡུལ་གྲུ་ཁག་གི་མཁས་པ་མང་པོ་ཏཱ་ཏུ་ལ་བསྡུས་ནས། རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བྱུང་བའི་མྱོང་བའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་མི་འདྲ་བ་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ནས་རྒྱ་ཡིག་བཀའ་བསྟན་གྱི་གྲངས་ཚད་དང་། རིགས་དབྱེ། བམ་གྲངས། ལོ་ཙཱ་བ་སོགས་གསལ་བོར་བཀོད་འདུག། དཀར་ཆག་དེའི་ནང་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡིན་པས། ཡོན་རྒྱལ་རབས་རྗེས་ཀྱི་མིང་དང་ཆིང་རྒྱལ་རབས་གཉིས་ཀྱི་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་གི་བསྒྲིགས་ལུགས་ཀྱང་སྤྱིའི་ཆ་ནས་དཀར་ཆག་འདིར་དཔེ་བལྟས་བྱས་འདུག གཞན་ཡང་། དེ་ནི་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ཐོག་བསྒྲིགས་པའི་རྒྱའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་དཀར་ཆག་ཞིག་ཡིན་པས། དཀར་ཆག་དེའི་བསྒྲིགས་སྟངས་ནང་དོན་རིགས་དབྱེ་སྟངས་ལས་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་རྒྱ་བོད་བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་གཉིས་ཕན་ཚུན་བསྡུར་བ་དང་། ཁ་གསབ་བྱས་པའི་མིག་དཔེ་བཟང་པོ་དང་། རྒྱ་བོད་ནང་ཆོས་འབྲེལ་འདྲིས་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བརྩི་ཆོག་གོ།
(རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད། བསོད་ནམས་བཟང་མོ། བོད་ལྗོངས་ལྷ་ས། ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གི་2012ལོའི་ཤེས་རམས་པ། )
(མཛུབ་སྟོན་དགེ་རྒན། འབྲུག་ལྷ། )
①ཁོང་ནི་ཀྲི་ཡོན་ལུའུ་གཙོ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན་དང་དཀར་ཆག་དེའི་འགན་འཁུར་པ་གཙོ་བོ་ཡིན།
